Giáo trình-Truyền giống nhân tạo vật nuôi - chương 5 potx

125

Chương V

KỸ THUẬT DẪN TINIH

1. Xác định thời điểm phối giống ở gia súc cái .

1.1. Ý nghĩ của việc xác định thời điểm phối giống thích hợp

Trong truyền giống nhân tạo gia súc, việc xác định thời điểm phối giống thích

hợp có ý nghĩa rất quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả và tỉ lệ thụ thai.

Việc xác định hai thời điểm phối gồng thích hợp sẽ dẫn đến không thụ thai hoặc thụ

thai với số lượng con/ lứa thấp (đối với động vật đa thai). Tỷ lệ thụ thai có quan hệ

trực tiếp với thời điểm dẫn tinh.

1.2. Cơ sở khoa học của việc xác định thời điểm phối giống thích hợp

Việc xác định thời điểm phối giống thích hợp có liên quan đến nhiều yếu tố như

vị trí phóng tinh, sự di chuyển của tinh trùng và trứng trong đường sinh dục cái, thời

gian sống của tinh trùng và trứng trong đường sinh dục cái. Hiểu biết được các yếu tố

trên là cơ sở xác định thời điểm dẫn tinh để trứng và tinh trùng có thể gặp nhau ở vị trí

và thời gian thích hợp khi còn khả năng thụ tinh.

1.2.1 Vị trí phóng tinh

Trong tự nhiên, các loài động vật khác nhau có vị trí phóng tinh khác nhau trong

đường sinh dục cái. Người ta chia ra hai phương thức phóng tinh, đó là:

- Phóng tinh âm đạo: Tinh dịch được phóng vào rìa giáp giữa âm đạo và cổ tử

cung. Trường hợp này tinh dịch có đặc điểm là đặc dính (người, thỏ) hoặc tinh dịch

đặc lại ngay lúc xuất tinh (khỉ), lượng tinh ít do có ít dịch tiết của các tuyến sinh dục

phụ và nồng độ tinh trùng cao (bò, cừu, trâu...).

- Phóng tinh tử cung: Tinh dịch được phóng vào cổ hoặc sâu bên trong tử cung.

Trường hợp này tinh dịch có đặc điểm là lượng tinh nhiều, cổ tử cung mở rộng để

nhận tinh dịch (ngựa) hoặc đương vật được giữ lại trong cổ tử cung trong quá trình

giao phối (lợn, chó). Có sự hình thành nút âm đạo do tinh thanh đông lại thành một cái

126

nút bịt âm đạo lại (lợn, gặm nhấm).

Qua nghiên cứu các điều kiện lý, hoá, sinh học ở trong tử cung - đặc biệt ở thời

kỳ gia súc cái động dục, người ta nhận thấy tử cung là môi trường rất thuận lợn cho

tinh trùng sống và hoạt động. Vì vậy, để tiết kiệm tinh dịch và nâng cao khả năng thụ

thai, trong thụ tinh nhân tạo, người ta chỉ dẫn tinh vào tử cung (kể cả đối với động vật

phóng tinh tự nhiên trong âm đạo, như: trâu, bò....).

1.2.2. Sự di chuyển của tinh trùng trong đường sinh dục cái

Ngay sau khi xuất tinh, tinh trùng nhanh chóng xuyên nhập vào niêm dịch lỏng

của cổ tử cung. Sự xuyên nhập này chủ yếu dựa vào sức hoạt động của tinh trùng và

đặc điểm của niêm dịch đường sinh đục gia súc cái. Tốc độ xuyên nhập của tinh trùng

trong niêm dịch có sự khác nhau ở các giai đoạn của chu kỳ động dục.

Trong quá trình xuyên nhập tinh trùng được định hướng một cách máy móc về

phía trong cổ tử cung và đầu tinh trùng được đẩy tới trong các rãnh cổ tử cung với lực

ma sát thấp nhất. Tần số đập của đuôi tạo nên sự cộng hưởng cơ giới giữa nó với tần

số dao động của lưới phân tử niêm dịch.

Những khoang chứa dịch có chứa các chuỗi phân tử mà ở giữa các chuỗi này có

rãnh cho phép tinh trùng đi qua và cho khuếch tán những chất hoà tan. Các enzym

phân giải protein (proteinase trong tinh thanh) có thể phân giải gốc protein hoặc một

số liên kết chéo của mu xin làm cho lưới niêm dịch giảm ma sát, mở ra nhiều rãnh hơn

để thúc đẩy tinh trùng di chuyển. Sự phóng thích tinh trùng từ các hốc của cổ tử cung

phụ thuộc vào sự thủy phân các chuỗi glycoprotein (do proteinase trong đầu tinh trùng

thực hiện). Sự di chuyển của tinh trùng trong các đoạn của đường sinh dục cái diễn ra

như sau:

* Di chuyển của tinh trùng trong tử cung

Sự di chuyển của tỉnh trùng trong tử cung chủ yếu nhờ vào hoạt động co rút của

âm đạo và cơ tử cung. Phần lớn tinh trùng, sau khi được đưa vào tử cung, xâm nhập

vào các tuyến nội mạc tử cung. Sự có mặt của tinh trùng trong tử cung đã kích thích

phản ứng bạch cầu ở niêm thạc tử cung, làm thúc đẩy sự thực bào phần lớn tinh trùng

yếu và chết. Từ các tuyến nội mạc tử cung, tinh trùng có thể di chuyển được là nhờ sự

co bóp của hệ thống cơ tử cung, làm thay đổi hình dạng, thể tích cực ô, ngăn chứa tinh

trùng và sự vận động nội tại của tinh trùng, giúp cho tinh trùng tiến về phía ống dẫn

trứng .

* Di chuyển của tinh trùng trong ông dẫn trứng

Ống dẫn trứng có chức năng giúp cho tinh trùng và trứng đồng thời di chuyển

theo hướng ngược chiều nhau. Kiểu di chuyển và tốc độ di chuyển tinh trùng trong ống

dẫn trứng được kiểm soát bằng những cơ chế nhu động và phản nhu động của hệ cơ

ống dẫn trứng, những co rút phức hợp của các nếp nhầy và màng treo ống dẫn trứng,

dòng niêm dịch chảy xuôi và dòng chất dịch chảy ngược đo hoạt động tiên mao, ngoài

ra còn có thể do sự mở và đóng của các vị trí trong vách cơ.