Giáo trình Tiện

1

Hoïc Trình 1: SÖÛ DUÏNG THIEÁT BÒ VAØ DUÏNG CUÏ

Baøi 1 BAØI MÔÛ ÑAÀU

W X

I .Muïc ñích vaø Yeâu caàu :

Hieåu vaø naém ñöôïc qui taéc söû duïng maùy tieän , maùy maøi 2 ñaù vaø noäi qui xöôûng

thöïc taäp .

Hoïc thuoäc toaøn boä noäi qui ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi vaø thieát bò .

II. Noäi qui xöôûng coâng cuï :

Coù taát caû 6 ñieàu :

Ñieàu 1 : Giôø laøm vieäc :

- Saùng : 6g15 – 12g15 .

- Chieàu : 12g30 – 18g30

Ñieàu 2 : Tröôùc ca laøm vieäc phaûi :

- Ñoàng phuïc ñuùng theo qui ñònh cuûa nhaø tröôøng .

- Trang phuïc ñoà baûo hoä lao ñoäng .

- Kieåm tra laïi maùy, ñieän ,vaät tö ,duïng cuï treân giaù . ( Neáu coù maát phaûi baùo

ngay ñeå laøm bieân baûn , coù GV vaø HS .)

- Khoâng ñöôïc mang theo nhöõng vaät laï vaøo xöôûng khi khoâng ñöôïc pheùp

cuûa giaùo vieân höôùng daãn .

Ñieàu 3 : Trong ca laøm vieäc phaûi :

- Caùc ñoà duøng phaûi ñeå ñuùng nôi qui ñònh .

- Khoâng giao tieáp baïn ,ngöôøi thaân hoaëc ngöôøi laï trong xöôûng .

- Khoâng ñuøa giôõn ,noùi tuïc chöõi theà ,ngoài treân baøn hoïc ,baøn giaùo vieân .

- Khoâng giao tieáp khi ñang vaän haønh maùy .

- Khoâng huùt thuoác trong xöôûng .

Ñieàu 4 : Heát ca phaûi :

+ Taét caàu dao ñieän tröôùc 20 phuùt heát giôø hoïc ñeå :

- Thu doïn duïng cuï treo leân giaù .

- Queùt doïn maùy thaät saïch ,cho daàu boâi trôn .

- Queùt doïn neàn xöôûng ,ñeå phoâi nôi qui ñònh .

- Ghi soå giao ca .

+ Taäp hôïp bình xeùt ,cuõng coá ,baùo keá hoaïch baøi taäp tôùi .

Ñieàu 5 : Ñeàn buø :

- Taác caû thieát bò duïng cuï ,neáu hö hoûng hoaëc maát phaûi söûa chöõa ,mua saém

theá laïi cho xöôûng .

Ñieàu 6 : Neà neáp :

- Phaûi ñaûm baûo ñuùng giôø giaác ,chuaån bò ñaày ñuû thieát bò duïng cuï .

- Trong ca thöïc haønh khoâng ñöôïc rôøi khoûi xöôûng khi chöa coù yù kieán cuûa

giaùo vieân höôùng daãn .

2

- Khoâng mang ñoà vaät ,duïng cuï ra khoûi xöôûng neáu khoâng coù yù kieán cuûa

giaùo vieân höôùng daãn .

- Moïi vi phaïm caù nhaân hoaëc taäp theå seõ phaûi chòu traùch nhieäm .

III . Noäi qui söû duïng maùy tieän :

Ñieàu 1: Khoâng ñöôïc töï yù söû duïng maùy khi khoâng coù söï cho pheùp cuûa giaùo vieân höôùng

daãn .

Ñieàu 2 : Phaûi kieåm tra caùc boä phaän cuûa maùy ,trang bò baûo hoä lao ñoäng ñaày ñuû ,phaûi

chuù yù ñeán baûng höôùng daãn söû duïng maùy .

Ñieàu 3 : Khoâng ñöôïc rôøi vò trí khi maùy ñang laøm vieäc ,phaûi chuù yù ñeán tình traïng cuûa

maùy ,neáu coù gì hö hoûng phaûi ngaét ñieän ngay, ñeå nguyeân hieän tröôøng vaø baùo caùo cho

giaùo vieân höôùng daãn .

Ñieàu 4 : Khi kieåm tra kích thöôùc ,thay ñoåi toác ñoä maùy ,voâ daàu môõ ,nhaát thieát phaûi

döøng maùy haún .

Ñieàu 5 : Khi gaù hoaëc thaùo phoâi treân maâm caëp tuyeät ñoái khoâng duøng chìa vaën maâm

caëp töï cheá ,chìa vaën khoâng ñuùng qui caùch, khi chìa vaën hoûng phaûi baùo ngay cho giaùo

vieân höôùng daãn .

Ñieàu 6 : Khi ñang gia coâng khoâng ñöôïc sôø moù vaøo vaät ñang gia coâng ,khoâng ñöôïc

duøng tay keùo phoi ,phaûi coù moùc keùo .

Ñieàu 7 : Khi thaùo laép maâm caëp phaûi lao chuøi saïch seõ traùch söï va ñaäp treân baêng maùy .

Ñieàu 8 : Phaûi boá trí vaø saép xeáp duïng cuï phoâi lieäu ngaên naép , khoâng ñöôïc ñeå phoâi

naëng leân baêng maùy .

Ñieàu 9 : Tuyeät ñoái chuù taâm vaøo coâng vieäc , khoâng ñöôïc ñi laïi loän xoän hoaëc noâ ñuøa

aàm ó trong xöôûng.

Ñieàu 10 : Heát giôø laøm vieäc phaûi lao chuøi maùy moùc saïch seõ ,ñöa caùc vò trí tay gaït veà vò

trí an toaøn . Tra daàu môõ vaøo caùc boä phaän laøm vieäc ,cuùp caàu dao ñieän ,kieåm tra toaøn boä

xöôûng khi rôøi xöôûng .

IV . Noäi qui söû duïng maùy maøi :

Ñieàu 1 : Khoâng ñöôïc söû duïng maùy khi chöa coù söï ñoàng yù cuûa giaùo vieân höôùng daãn .

Ñieàu 2 : Tröôùc khi söû duïng maùy phaûi kieåm tra toaøn boä maùy ,kieåm tra ñaù maøi coù bò raïn

nöùc hay khoâng . Kieåm tra khe hôû giöõa maët ñaù vaø beä tyø khoâng quaù 30 mm

Ñieàu 3 : Ñöùng maùy phaûi ñuùng tö theá , khoâng ñöôïc ñöùng ñoái dieän vôùi ñaù ,phaûi mang

kính trong khi maøi .

Ñieàu 4 : Khoâng maøi khi ñaù bò meùo ,bò ñaûo ,khoâng maøi ôû 2 maët beân cuûa ñaù .

Ñieàu 5 : Khi maøi phaûi caàm vaät maøi thaät chaéc chaén ,phaûi ñöa ñeàu vaät maøi treân ñaù maøi

ñeå ñaù moøn ñeàu .

Ñieàu 6 : Chæ ñöôïc maøi kim loaïi thích hôïp vôùi ñaù .

Ñieàu 7 : Moãi vieân ñaù chæ ñöôïc maøi moät ngöôøi .

Ñieàu 8 : Phaûi chuù yù ñeán coâng vieäc maø baûn thaân ñang maøi ,khoâng ñöôïc noâ ñuøa chen laán

trong khi maøi .

3

BAØI 2:SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ ÑO KIEÅM

X W

I. Muïc ñích vaø yeâu caàu:

1.Muïc ñích:

-Bieát söû duïng vaø ñoïc caùc trò soá duïng cuï ño chính xaùc.

-Baûo quaûn toát caùc duïng cuï ño chính xaùc.

2.Yeâu caàu:

-Thöïc taäp ño chính xaùc caùc duïng cuï ño thoâng duïng.

II. Noäi dung thöïc taäp:

Caùc duïng cuï ño khaéc vaïch coù chæ baùo duøng trong quaù trình gia coâng tieän thöôøng

duøng goàm thöôùc caëp, pan me, ñoàng hoà so…

1.Thöôùc caëp :

Thöôùc caëp duøng ñeå ño caùc kích thöôùc chieàu daøi chieàu roäng, chieàu cao, ñöôøng kính

vaø duøng ñeå ño caùc kích thöôùc loã, baäc vaø raõnh.

Thöôùc caëp caáu taïo goàm hai phaàn phaàn thaân vaø phaàn thaân di tröôït.

+Phaàn thaân :goàm hai moû ño kích thöôùc ngoaøi vaø trong coá ñònh, treân thaân thöôùc coù khaéc

caùc vaïch, moãi vaïch laø 1mm.

Hình 1

4

+Phaàn khung tröôït :cuõng goàm hai moû ño kích thöôùc ngoaøi vaø trong di ñoäng, coù vaïch

du xích vaø treân khung tröôït coù gaén thanh ñuoâi duøng ñeå ño chieàu saâu .

Thöôùc caëp thöôøng ñöôïc cheá taïo vôùi caùc phaïm vi ño khaùc nhau vôùi nhöõng khoaûng ño

nhö sau: phaïm vi ño töø 0-125mm, 0-150

mm, 0-200mm, 0-300mm, 0-500mm, 250-710mm, 320-1000mm, 500-1400mm vaø 800-

2000mm vôùi giaù trò ño chính xaùc ñeán :1/10 , 1/20 vaø 1/50 (0,1; 0,05; 0,02 mm).

Keát caáu cuûa thöôùc caëp thöôùc caëp 1/10 vaø 1/20

Hình 2

Ñeå deã daøng ñoïc chính xaùc nhöõng phaàn leû cuûa mm treân du tieâu cuûa thöôùc caëp coù

chieàu daøi vaø caùc khoaûng caùch khaùc nhau theo baûng sau.

Stt Kyù hieäu Chieàu daøi

du tieâu

Soá vaïch

treân

du tieâu

K/caùch giöõa hai

vaïch Ñoä chính xaùc

1 Du tieâu

1/10 9mm 10 9/0=0,9mm 1/10=0,1mm

2

Môû roäng

du tieâu

1/10

19mm 10 19/10=1,9mm 1/10=0,1mm

3 Du tieâu

1/20 19mm 20 19/20=0,95mm 1/20=0,05mm

4

Môû roäng

du tieâu

1/20

39mm 20 39/20=1,95mm 1/20=0,05mm

5 Du tieâu

1/50 49mm 50 49/50=0,98mm 1/50=0,02mm

5

Ngoaøi ra thöôùc caëp coù boä phaän ñieän töû. Loaøi naøy khaéc phuïc nhöõng sai soùt trong quaù

trình ñoïc trò soá, ñoä chính xaùc laø 0,01mm. Thöôùc caëp coù hai nuùt ñieàu khieån : moät nuùt

duøng ñeå taét môû vaø moät nuùt duøng ñeå choïn ñôn vò ño.

Caùch ñoïc trò soá ño treân thöôùc caëp:

Ñeå ñoïc ñöôïc giaù trò chính xaùc cuûa thöôùc thì höôùng quan saùt ñeå ñoïc trò soá phaûi vuoâng

goùc vôùi duïng cuï ño. Kích thöôùc ño baèng thöôùc caëp ñöôïc xaùc ñònh vaøo vò trí vaïch soá “ 0

” cuûa du tieâu treân thang chia ñoä cuûa thöôùc chính, vò trí naøy laø phaàn nguyeân cuûa kích

thöôùc, tieáp theo quan saùt xem vaïch thöù maáy treân du teâu truøng vôùi vaïch treân thöôùc

chình, laáy soá thöù töï cuûa vaïch ñoù nhaân vôùi giaù trò thöïc cuûa thöôùc (ñoä chính xaùc cuûa

thöôùc) ta seõ ñöôïc giaù trò phaàn leõ cuûa kích thöôùc, cuoái cuøng coäng hai giaù trò phaàn nguyeân

vaø phaàn leû cuûa kích thöôùc laø giaù trò cuûa kích thöôùc ño .

Phöông phaùp ño :

Tröôùc khi ño caàn phaûi kieåm tra xem thöôùc coù chính xaùc khoâng baèng caùch cho 2 moû

tieáp xuùc nhau, quan saùt vaïch soá “ 0 ” cuûa du tieâu truøng vôùi vaïch soá “ 0 ” treân thöôùc

chính .

Khi ño caàn giöõ cho 2 maët phaúng ño cuûa thöôùc song song vôùi kích thöôùc caàn ño, aùp moû

ño coá ñònh cuûa thöôùc vaøo moät caïnh cuûa kích thöôùc caàn ño, tieáp theo ñaåy khung tröôït

tieáp xuùc vôùi caïnh coøn laïi cuûa kích thöôùc caàn ño, ñoàng thôøi aán nheï tieáp ñeå taïo ra giöõa 2

moû ño moät aùp löïc ño nhaát ñònh, luùc ñoù coù theå ñoïc tröïc tieáp giaù trò kích thöôùc caàn ño.

Neáu phaûi laáy thöôùc ra khoûi vaät gia coâng ñeå ñoïc kích thöôùc ño maø khoâng ñoïc ñöôïc tröïc

tieáp giaù trò thì phaûi vaën vít haõm ñeå haõm chaët khung tröôït vôùi thöôùc chính ñeå traùnh

tröôøng hôïp sai leäch kích thöôùc ño.

Khi ño nhöõng chi tieát nhoû, khoâng gaù ñaët ôû treân maùy thì tay traùi giöõ chi tieát caàn ño coøn

tay phaûi giöõ thöôùc caëp, tröôùc khi ñoïc keát quaû ño caàn phaûi kieåm tra xem moû ño coù bò

nghieâng hay khoâng.

Khi ño nhöõng chi tieát lôùn ñang ñöôïc gaù ñaët treân maùy thì khi ño phaûi duøng caû hai tay

ñeå giöõ thöôùc vaø maët phaúng ño cuûa thöôùc caëp phaûi song song vôùi kích thöôùc .

Khi ño kích thöôùc loã baèng thöôùc caëp coù moû ño nhoïn thì ñoïc tröïc tieáp giaù trò soá ño ôû treân

thöôùc. Ñoái vôùi thöôùc caëp coù moû ñöôïc veâ troøn caàn phaûi coâng theâm chieàu roäng cuûa moû ño

vaøo giaù trò soá ñoïc ñöôïc treân thöôùc caëp, thöôøng thì ñoái vôùi thöôùc caëp phaïm vi tôùi 250mm

thì theâm vaøo trò soá laø 10mm, ñoái vôùi thöôùc caëp coù phaïm vi tôùi 500mm thì theâm vaøo trò

soá laø 20mm.

2/Pan me:

-Panme laø moät loaïi duïng cuï ño coù caáp chính xaùc cao, ño ñöôïc caùc kích thöôùc chính

xaùc tôùi 0.01mm. Keát caáu cuûa panme coù caáu taïo nhö sau.(Hình3)

6

Hình 3

1.Thaân thöôùc coù laép chaët ñaàu ño coá ñònh 2.Ñaàu ño coá ñònh

3.Ñaàu ño di ñoäng 4.OÁng coá ñònh

5.Ñaàu cuoái 6.OÁng coân ngoaøi ñoäng

7.Nuùm vaën giôùi haïn aùp löïc 8.Ñai oác haõm

9.Ren trong 10.Moû ño

11.Giaù trò ích thöôùc ño ñöôïc

Caùch ñoïc caùc trò soá ño treân panme

Treân oáng coá ñònh coù ñöôøng thaúng chuaån chaïy doïc theo chieàu daøi oáng ,coù khaéc hai

thang chia ôû hai phaùi ñoái dieän vôùi döôøng thaúng chuaån .phía treân khoaûng caùch giöõa 2

vaïch laø 1mm ,phía döôùi cuõng laø 1mm nhöng ñöôïc chia thaønh 50 khoaûng vôùi 50 vaïch .

Hình 4 Caùch chia du tieâu treân panme

Treân oáng coân ñoäng taïi maët vaùt coân coù khaéc thang chia doä treân toaøn boä chu vi cuûa maët

coân vaùt vôùi khoaûng 50 vaïch baèng nhau (ñoái vôùi panme coù caáp chính xaùc 0.01 ) hoaëc

100 khoaûng baèng nhau (ñoái vôùi 0.001).Giaù trò treân oáng coân ñoäng laø giaù trò phaàn leû cuûa

kích thöôùc caàn ño.

7

Khi ñoïc giaù trò ño caên cöù vaøo meùp cuûa oáng ñoäng treân oáng coá ñònh ñeå ñoïc giaù trò phaàn

nguyeân ,ñoàng thôøi caên cöù vaøo soá thöù töï cuûa vaïch chia treân oáng coân ñoäng truøng vôùi

ñöôøng chuaån treân oáng coá ñònh (baèng caùch laáy soá thöù töï nhaân vôùi giaù trò cuûa thöôùc) ta seõ

coù giaù trò phaàn leû cuûa kích thöôùc, giaù trò ño ñöôïc laø toång kích thöôùc cuûa phaàn nguyeân vaø

phaàn leû

Phöông phaùp ño tröôùc

khi ño phaûi kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa thöôùc baèng caùch cho 2 moû ño tieáp xuùc vôùi nhau

roài quan saùt vaïch soá 0 treân maët oáng coân ñoäng truøng vôùi ñöôøng chuaån treân maët oáng coá

ñònh, hoaëc coù theå duøng caên maãu ñeå kieåm tra hoaëc kieåm tra khi tæ soá ñoïc ñöôïc treân

pame baèng tæ soá kích thöôùc cuûa caên maãu. Neáu khoâng chính xaùc phaûi hieäu chænh.

Khi ño nhöõng chi tieát khoâng gaù ñaët treân maùy phaûi chuù yù giöõ cho ñöôøng taâm cuûa 2 moû

ño truøng vôùi kích thöôùc caàn ño hoaëc phaûi truøng vôùi ñöôøng taâm chi tieát caàn ño

Khi ño nhöõng chi tieát treân maùy, thì chæ ñöôïc ño khi maùy ñaõ döøng haún. Neáu tröôøng hôïp

khoâng ñoïc ñöôïc trò soá ño cuûa kích thöôùc moät caùch tröïc tieáp thì phaûi vaën chaët vít haõm

moû ño ñoäng tröôùc khi laáy panme ra

BAØI 3: SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ

W X

1.Caùc boä phaän cô baûn cuûa maùy tieän.

Haàu heát caùc maùy tieän ñeàu coù caùc boä phaän chính nhö :uï ñoäng ,uï ñöùng, baøn xe dao, thaân

vaø baêng maùy ,hoäp böôùc tieán…

8

Maùy tieän T14

Baûng chæ daãn hoäp toác ñoä

maùy tieän T14

Sd mm/turn Sd mm/turn

1 0,033 0,06 0,12 1 0,05 0,1 0,2

Sd=0,5 Sn 2 0,04 0,08 0,16 2 0,07 0,14 0,28

3 0,045 0,09 0,18 3 0,075 0,15 0,3

4 0,05 0,1 0,2 4 0,085 0,17 0,34

5 0,055 0,11 0,22 5 0,09 0,18 0,36

6 0,06 0,12 0,24 6 0,095 0,19

0,38

RPM

80 115 175 305

365 475 730 1250

9

7 0,07 0,14 0,28 7 0,1 0,19 0,4

8 0,075 0,15 0,3 8 0,12 0,24 0,48

Sd=0,5 Sn

9 0,08 0,16 0,32 9 0,125 0,25 0,5

Baûng chæ daãn böôùc tieán tieän trôn

Baûng chæ daãn böôùc tieán tieän ren

+ UÏ ñoäng:

Duøng ñeå ñôõ moät ñaàu chi tieát daøi, hay gaù laép

muõi khoan, khoeùt, doa…( hình 5.1)

UÏ ñoäng coù theå di chuyeån doïc theo baêng maùy ñeå phuø hôïp vôùi

chi tieát

gia coâng.

+ UÏ ñöùng:

Goàm coù hoäp toác ñoä, truïc chính, maâm caëp,

caùc tay gaït ñieàu chænh toác ñoä…( hình 5.2)

+ Baøn xe dao:

Goàm coù baøn tröôït ngang, baøn tröôït doïc vaø

oå gaù dao…Baøn xe dao thöïc hieän cho dao dòch

chuyeån doïc ngang trong quaù trình tieän.

OÅ gaù dao ñöôïc gaù toái ña laø boán con dao( hình 5.3)

mm TPI MP

1 0,75 1,5 3 1 32 16 8 1 - - -

2 1 2 4 2 24 12 6 2 0,5 1 2

5 1,25 2,5 5 3 22 11 5,5 5 - 1,25 2,5

7 1,5 3 6 4 20 10 5 7 0,75 1,5 3

9 1,75 3,5 7 6 18 9 4,5 9 - 1,75 3,5

- - - - 7 16 8 4 - - - -

- - - - 8 14 7 3,5 - - - -

10

+ Thaân maùy vaø baêng maùy:

Baêng maùy ñöôïc cheá taïo laø caùc ñöôøng gôø

song song vôùi truïc chính laøm nhieäm

vuï daãn höôùng cho baøn xe dao vaø dao

chuyeån ñoâng song song vôùi truïc chính

Thaân maùy ñöôïc cheá taïo baèng gang laøm nhieän vuï ñôõ

caùc chi tieát cuûa maùy (hình 5.4).

+ Hoäp böôùc tieán:

Hình 5.5

Coù caùc baùnh raêng vaø heä thoáng tay gaït duøng ñeå ñieàu chænh vaø thay ñoåi böôùc

tieán trôn hay tieän ren coù böôùc khaùc nhau. (hình 5.5)

+ Boä baùnh raêng thay theá:

Duøng ñeå tieän ren heä Anh hay heä Meùt, hoaëc ñeå thay theá hoaëc ñeå thay

theá ñeå tieän ren coù böôùc baát kyø. (hình 5.6)

+Ñoäng cô vaø boä phaän ñieän

Ñoäng cô thöôøng duøng laø ñoäng cô khoâng ñoàng boä ba pha ( hình 5.7)

Boä phaän ñieän laø caùc Aptoâ maùt vaø rô le ñeå ñieàu khieån truïc chính quay cuøng chieàu hay

ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. (hình 5.8)

2.Caùc duïng cuï keøm theo maùy:

Khi söû duïng maùy ta caàn coù caùc duïng cuï sau:

11

+Chìa khoaù maâm caëp :

Duøng ñeå nôùi loûng hay xieát

chaët chi tieát gia coâng (hình 5.9a)

+Chìa khoaù oå dao:

Duøng ñeå nôùi loûng hay xieát chaët dao

trong oå gaù dao (hình 5.9b)

+Muõi taâm coá ñònh: Duøng ñeå ñôõ moät ñaàu chi tieát daøi

+Muõi taâm quay: Duøng ñeå ñôõ moät ñaàu chi tieát daøi (hình 5.9c)

Hình 5.9c

+Baàu khoan : Duøng ñeå gaù muõi khoan khi caàn khoan loã (hình 5.9d)

Hình 5.9d

+Toác keïp: Duøng ñeå truyeàn moâ men quay cho chi tieát khi gaù treân hai muõi taâm

+Giaù ñôõ: Duøng ñeå ñôõ chi tieát, taêng ñoä cöùng vöõng khi chi tieát daøi keùm ñoä cöùng vöõng (

hình 5.9e).

12

Hình 5.9e

+Truïc vít, côø leâ, moû leát…….

II. Thao taùc vaän haønh maùy vaø baûo döôõng maùy:

1/ Thao taùc vaän haønh maùy:

a. Cho truïc chính quay:

Muoán cho truïc chính cuûa maùy quay ta thöïc hieän caùc böôùc sau:

+ Böôùc 1: Löïa choïn toác ñoä quay cho truïc chính, Caên cöù vaøo chæ daãn cuûa moãi loaïi maùy

ñeå gaït caùc tay gaït veà vò trí theo baûn chæ daãn.

Caàn chuù yù raèng, tröôùc khi muoán gaït tay gaït ñeå choï toác ñoä thì phaûi chôø cho truïc chính

döøng haún ñeå traùnh gaây va ñaäp laøm vôõ hay meû raêng cuûa caùc baùnh raêng trong hoäp toác ñoä.

+ Böôùc 2: Cho truïc chính quay

Khi ñaõ choïn xong toác ñoä, muoán cho truïc chính quay cuøng chieàu kim ñoàng hoà thì ta chæ

caàn naâng caàn gaït khôûi ñoäng leân, khi muoán döøng laïi thì cho caàn gaït ôû vò trí ôû giöõa vaø khi

muoán truïc chính quay ngöôïc laïi thì haï caàn khôûi ñoäng xuoáng phía döôùi

Caàn chuù yù traùnh ñaûo chieàu truïc chính ñoät ngoät vì coù haïi cho ñoä beàn cuûa maùy.

b. Vaän haønh cho baøn xe dao chuyeån ñoäng:

Trong maùy tieän baøn xe dao coù hai chuyeån ñoäng laø tieán doïc vaø tieán ngang. Ñeå thöïc hieän

hai chuyeån ñoäâng ñoù ta coù hai caùch laø baèng tay vaø töï ñoäng.

* Tieán baèng tay:

+ Tieán doïc: Khi muoán baøn dao tieán doïc theo baêng maùy, vaøo gaàn maâm caëp hay ra xa

maâm caëp ta chæ caàn quay voâ laêng ngöôïc chieàu hay cuøng chieàu kim ñoàng hoà.

+ Tieán ngang: Khi muoán baøn dao tieán ngang theo baêng maùy, vaøo hay ra xa ta chæ caàn

quay voâ laêng ngöôïc chieàu hay cuøng chieàu kim ñoàng hoà.Giaù trò dòch chuyeån phuï thuoäc

vaøo du du xích maùy. Giaù trò du xích ñöôïc tính theo coâng thöùc: k=S / N

Trong ñoù: S laø böôùc ren cuûa truïc vít me baøn tröôït ngang

N laø soá vaïch khaéc treân du xích

Thoâng thöôøng caùc maùy ñeàu coù k= 0.05 vaø coù moät soá maùy coù k=0.02

* Tieán dao töï ñoäng:

13

Khi muoán dao tieán doïc hay tieán ngang töï ñoäng, tröôùc tieân ta caàn choïn böôùc tieán dao

trong baûng thuyeát minh cuûa maùy, sau ñoù gaït caùc tay gaït veà vò trí theo baûng chæ daãn.

Sau khi ñaõ choïn xong, neáu muoán tieän ren hay tieän trôn ta chæ gaït caàn gaït choïn veà vò trí

caàn laø ñöôïc.

2/Baûo döôõng maùy:

a.Baûo döôõng thöôøng xuyeân:

Ñeå ñaûm baûo cho maùy giöõ ñöôïc ñoä beàn laâu, sau moãi ca laøm vieäc caàn tieán haønh thöïc hieän

coâng vieäc baûo döôõng maùy. Bao goàm caùc coâng vieäc sau:

+ Doïn phoi

Khi doïn phoi caàn chuù yù söû duïng ñuùng duïng cuï queùt doïn khoâng neân duøng tay tröïc tieáp

gôõ boác phoi .

+ Lau maùy

Phaûi söû duïng gieû ñeå lau maùy, khi lau phaûi lau töø treân xuoáng döôùi

+ Tra daàu môõ

Sau khi lau saïch maùy caàn tieán haønh tra daàu môõ vaøo nhöõng nôi maùy deã bò moøn, caùc beà

maët di tröôït ñeå buø vaøo löôïng hao huït trong quaù trình söû duïng.

b.Baûo döôõng ñònh kyø:

Treân maùy tieän ren vít vaïn naêng ngoaøi caùc boä phaän chính ra, coøn trang bò moät soá ñoà gaù

thoâng duïng ñeå ñònh vò vaø keïp chaët caùc chi tieát coù hình daïng khaùc nhau. Nhöõng loaïi ñoà

gaù naøy ngoaøi vieäc ñònh vò vaø keïp chaët chi tieát coøn coù taùc duïng môû roäng khaû naêng coâng

ngheä gia coâng treân maùy tieän.

Sau moät thôøi gian söû duïng nhaát ñònh, caàn baûo döôõng maùy theo ñònh kyø nhö: thay daàu,

Thaùo laép baûo döôõng maâm caëp…

Trong quaù trình söû duïng nhieàu, phoi vaø buïi loït vaøo maâm caëp laøm cho vieäc keïp chaët chi

tieát khoù khaên vì bò caûn trôû bôûi phoi. Do ñoù seõ laøm cho maâm caëp seõ nhanh choùng bò

hoûng. Vì vaäy phaûi thöôøng xuyeân thaùo maâm caëp ra ñeå lau chuøi tra daàu vaøo.

3/Caáu taïo maâm caëp goàm coù caùc boä phaän chính nhö:

- Voû maâm caëp

- Vaáu caëp

- Ñóa raêng acsimet

- Ngoaøi ra coøn coù caùc chi tieát khaùc …

*Maâm caëp

Maâm caëp duøng ñeå ñònh vò vaø keïp chaët caùc chi tieát coù hình daïng khaùc nhau, chuû yeáu laø

caùc hình daïng troøn xoay. Maâm caëp ñöôïc laép chaët ôû ñaàu truïc chính vaø coù hai loaïi chính :

loaïi maâm caëp töï ñònh taâm vaø loaïi maâm caëp khoâng töï ñònh taâm.

Maâm caëp töï ñònh taâm

Maâm caëp töï ñònh taâm thöôøng duøng ñeå keïp chaët caùc chi tieát coù hình daïng troøn xoay. Noù

coù caùc vaáu dòch chuyeån ñoàng thôøi ra vaøo cuøng luùc ñeå ñònh taâm chi tieát truøng vôùi taâm

truïc chính. Maâm caëp töï ñònh taâm coù caùc loaïi sau: maâm caëp hai vaáu, maâm caëp ba vaáu,

14

maâm caëp boán vaáu vaø maâm caëp saùu vaáu töï ñònh taâm, trong ñoù maâm caëp ba vaáu töï ñònh

taâm ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát. (hình 6)

Maâm caëp töï ñònh taâm thöôøng coù hai boä vaáu: vaáu

thuaän vaø vaáu ngöôïc. Boä vaáu thuaän ñöôïc söû duïng

ñeå keïp chaët caùc chi tieát coù ñöôøng kính khoâng quaù

lôùn coøn boä vaáu ngöôïc duøng ñeå keïp caùc chi tieát coù

ñöôøng kính töông ñoái lôùn

Hình 6

Trong raõnh cuûa vaáu maâm caëp thöôøng coù ñoùng soá

thöù töï 1,2,3…Khi laép caùc vaáu phaûi tuaân theo thöù töï

nhö ñaõ ñaùnh soá,ñaàu tieân ta cho chìa vaën vaøo oå roài

quay tay quay theo chieàu kim ñoàng hoà vaø ta nhìn vaøo raõnh seõ thaáy ñaàu cuûa ñóa raêng

xuaát hieän. Ta cho vaáu soá 1 vaøo roài ta vaën chìa vaën theo chieàu kim ñoàng hoà ta thaáy xuaát

hieän ñaàu cuûa ñóa raêng ôû raõnh keá tieáp thì ta cho vaáu soá 2 vaøo vaø cöù nhö theá cho ñeán vaáu

cuoái cuøng laø ñöôïc.

Chuù yù: Khi ta laép vaøo caùc vaáu töï tìm taâm cuûa maùy laø ñaït YCKT. Neáu khoâng ñaït ta tieán

haønh thaùo laép laïi

+Maâm caëp khoâng töï ñònh taâm:

Maêm caëp khoâng töï ñònh taâm thöôøng coù boán vaáu tònh

tieán ñoäc laëp vôùi nhau. ÔÛ moãi vaáu coù nöõa ñai oác aên

khôùp vôùi truïc vít me, moät ñaàu cuûa vít me coù loã

vuoâng ñeå tra chìa vaën. Khi vaën chìa vaën theo chieàu

kim ñoàng hoà thì vaáu töông öùng seõ tònh tieán höôùng

taâm.(hình 7)

Maâm caëp khoâng töï ñònh taâm thöôøng

Hình 7 duøng ñeå keïp nhöõng chi tieát coù hình

daïng

khoâng ñoái xöùng hoaëc nhöõng chi tieát leäch taâm. ÔÛ maët

ñaàu coù nhöõng ñöøng troøn ñoàng taâm duøng ñeå ñieàu

chænh sô boä chi tieát gia coâng.

Baøi 4 MAØI VAØ TOÂI DAO TIEÄN

W X

Spud: Dao tieän ngoaøi

I.Muïc ñích – yeâu caàu:

1/Muïc ñích:

-Luyeän taäp kyõ naêng maøi vaø toâi töøng loaïi dao tieän ñaït yeâu caàu kyõ thuaät.

2/Yeâu caàu:

15

-Hieåu ñöôïc caáu taïo, coâng duïng cuûa töøng loaïi dao tieän.

-Naém ñöôïc caùc goùc ñoä cuûa töøng loaïi dao tieän.

-Ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng trong khi maøi vaø toâi dao tieän.

II.Caùc loaïi dao tieän ngoaøi vaø phöông phaùp maøi:

1.Caùc loaïi dao duøng tieän ngoaøi: (hình 8)

Hình 8

Khi tieän ngoaøi ta duøng caùc loaïi dao nhö sau :

+Dao tieän baäc:(coøn goïi laø dao vai)

Dao naøy duøng ñeå tieän maët ngoaøi, tieän caùc baäc 90o

vaø trong thöïc teá coøn söû duïng ñeå tieän

maët ñaàu.

+Dao tieän ñaàu thaúng:

Dao naøy duøng ñeå tieän maët ngoaøi, do ñaàu dao thaúng neân ñoä cöùng vöõng cao, cho khaû

naêng caét goït vôùi chieàu saâu lôùn vì vaäy ñöôïc duøng nhieàu khi tieän thoâ.

+Dao ñaàu cong:

Dao naøy duøng ñeå tieän maët ngoaøi, tieän maët ñaàu, tieän vaùt caïnh.

+Dao caét:

Dao naøy duøng ñeå caét raõnh, caét ñöùt chi tieát.

+Dao tieän ren caùc loaïi: ren tam giaùc, ren vuoâng, ren thang, ren troøn,…

Coâng duïng cuûa dao töông öùng vôùi caùc beà maët gia coâng nhö (hình 9) sau: