Giáo trình máy công cụ cắt gọt

G I A O T R ' I N H

May cong cu cat got

DUNG TRONG CAC TR U O N G TR U N G HOC C H U YEN N G H IE P

so giAo duc vA d Ao t a o hA n6i

NGUYfiN KINH LUAN

GiAo TRiNH

MAY CONG CU CAT GOT ■ ■

(Dung trong cac trudng THCN)

nhA xuAt bAn hA n6i - 2007

Ldi gidi thieu

A T udc ta dang budc vao thci ky cong nghiep hoa, hien

1 V dai hoa nham dua Viet Nam trd thanh nu&c cong

nghiep van minh, hien dai.

Trong su nghiep cach mang to l&n do, cong tac dao tao

nhan life ludn gift vai trd quan trong. Bao cao Chinh tri cua

Ban Chap hanh Trung Uomg Dang Cong san Viet Nam tai

Dai hoi Dang toan quoc Ian thu IX da chi rd: “Phat trien

giao due va dao tao la m6t trong nhCrng dong luc quan trong

thuc ddy sir nghi6p cong nghiep hoa, hien dai hoa, la dieu

kien de phat trien nguon luc con ngu6i - yeu td co ban d!

phat trien xa hoi, tang trudng kinh te nhanh va ben vung”.

Quan triet chu trvtcfng, Nghi quyet cua Dang va Nha nude

va nhan thuc dung dan ve tarn quan trong cua chucmg trinh,

giao trinh doi vai viec nang cao chat lu<mg dao tao, theo de

nghi cua Sot Giao due va Dao tao Ha Noi, ngay 23/9/2003,

Uy ban nhan dan thanh pho Ha Noi da ra Quyet dinh so

5620/QD-UB cho phep So Giao due va Dao tao thuc hien de

an bien soan chucmg trinh, giao trinh trong cac tru&ng Trung

hoc chuyen nghiep (THCN) Ha Noi. Quyet dinh nay the hien

su quan tarn sau sac cua Thanh uy, UBND thanh pho trong

viec nang cao chat luang dao tao va phat trien nguon nhan

luc Thu do.

Tren co so chuong trinh khung cua Bo Giao due va Dao

tao ban hanh va nhung kinh nghiem rut ra tic thuc te dao tao,

SdGiao due va Dao tao da chi dao cac trudmg THCN to chuc

bien soan chucmg trinh, giao trinh mot cach khoa hoe, he

3

thong va cap nhdt nhitng kien thuc thuc tiin phu hcrp v&i doi

tuang hoc sinh THCN Ha Noi.

Bo giao trinh nay la tai lieu giang day va hoc tap trong

cac trucmg THCN 6 Ha Noi, dong then la tai lieu tham khao

hicu ich cho cac trucmg co dao tao cac nganh ky thuat - nghiep

vu va dong dao ban doc quan tarn den van de hu&ng nghiep,

day nghe.

Viec to chvtc bien soan bo chucmg trinh, giao trinh nay

la mot trong nhieu hoat dong thiet thuc cua nganh giao due

va dao tao Thu do de ky niem ",50 nam giaiphong Thu d o ”,

“50 nam thanh lap nganh ” va hu&ng t&i ky niem "1000 nam

Thang Long - Ha N oi”.

So'Giao due va Dao tao Ha Noi chan thanh cam cm Thanh

uy, UBND, cac sd, ban, nganh cua Thanh pho, Vu Giao due

chuyen nghiep Bo Giao due va Dao tao, cac nha khoa hoc, cac

chuyen gia dau nganh, cac giang vien, cac nha quan ly, cac

nha doanh nghiep da tao dieu kien giup dd, dong gop y kien,

tham gia Hoi dong phan bien, Hoi dong tham dinh va Hoi

dong nghiem thu cac chucmg trinh, giao trinh.

Day la Ian dau tien Sd Giao due va Dao tao Ha Noi to

chtic bien soan chucmg trinh, giao trinh. Du dd het site co

gang nhung chac chan khong tranh khoi thieu sot, bat cap.

Chung toi mong nhan duac nhung y kien dong gop cua ban

doc de tumg budc hoan thien bo giao trinh trong cac Ian tai

ban sau.

GlAM DOC SCJ GIAO DUC VA DAO tao

Lcfi noi dau

Giao trinh May cong cu cat got duoc bien soan tren co so "Chuong

trinh dao tao trung hoc chuyen nghiep nganh Sua chvta, khai thac thiet bi co

khi, chuyen nganh cat got kim loai va sica chvta" dd ducfc Hoi dong tham

dinh cua B6 Giao due va Dao tao thdng qua ngay 12/4/2002. Noi dung sach

duoc bien soan theo tinh than ngan gon, d i hieu. Giao trinh la mot phan

trong noi dung cua chuyen nganh dao tao, vi vay ngu&i day va ngudi hoc

can tham khao them cac tai lieu co lien quan doi v&i nganh hoc de viec si(

dung co hieu qua hon.

Muc tieu mon hoc cung cap cho hoc sinh nhitng kien thtic co ban nhat va

co he thong trong cac may cong cu nham phuc vu cho do an cong nghe che

tao may, thuc tap tay nghe va la co so phat trien nang cao nghe nghiep sau

khi tot nghiep.

Hien nay, trong su nghiep cong nghiep hod, hien dai hod dat nude, sua

chvta va khai thac thiet bi co khi la mot nganh quan trong cua nen kinh te qud'c

dan, duoc su dung hau het trong cac linh vUc cong va nong nghiep. May cong

cu cat got kim loai la thiet bi chu chot trong cac doanh nghiep va phan xuong

co khi de che tao ra cac may moc, khi cu, dung cu va cac san pham khac dung

trong san xuat va doi song.

Can bo ky thuat va cong nhan trong nganh khai thac va sua chvta thiet bi

co khi duoc dao tao phai co kien thiic co ban, dong thdi phai biet van dung

nhitng kien thuc do de giai quyet nhitng van de cu the trong thuc te san xuat

nhu sii dung, svta chita, lap rap... V&i muc dich do, tai lieu cung cap nhitng ly

thuyet ca ban nhat trong linh vUc may cdng cu cat got.

Giao trinh duoc bien soan v&i dung luong 45 tiet, bao gom:

Chucmg 1. Dai circmg v& may cat kim loai

Chuong 2. May ti6n.

Chuong 3. May khoan.

Chuomg 4. May phay.

5

Chumg 5. May bao.

Chucmg 6. May mai, may xoc, may chud't.

Chuong 7. Thieft bi co khi hod va tu ddng hod.

Giao trinh duac bien soan cho dd'i tucmg la hoc sinh trung hoc chuyen

ighiep va cong nhan ca khi, do tinh chat phvtc tap cua cdng viec bien soan

hdc chan khong the tranh khoi nhitng chd chua thoa dang, nhitng khiem

huyet. Rat mong duac ban doc gop y kien. Xin chan thanh cam an.

TAC GIA

Chirring 1

DAI CLfONG Vt MAY CONG CU c A t GOT

Muc tieu:

- Nghien ctfu tong quat chuyen dong tao hinh.

- Nam duoc nguyen ly lam viec va cau tao cac co cau truyen dan thudng dung trong

may cong cu.

- Giai thich dupe ky hieu may cong cu.

Trong tam:

- Chuyen dong tao hinh

- Truyen dong trong may cong cu

I. CHUYEN D0NG TAO HINH

1. Khai niem

M6i chi tid't can co kich thudrc va hmh dang nhat dinh. Be mat chi tiet co

nhieu dang khac nhau nhu mat tru, mat c6n, mat c£u....

Be mat chi tiet thirdng la mat tron xoay, duoc tao boi mot du5ng bat ki,

duoc quay m6t vong quanh mot ducmg thang co dinh. Ducmg bat ki do goi la

ducmg sinh cua mat tron xoay. Ducmg thang co dinh goi la true quay cua mat

tron xoay. Mot diem cua ducmg sinh khi quay, se tao thanh mot ducmg tron co

tam n^m tren true quay goi la ducmg chuan.

- Neu ducmg sinh la ducmg thang song song vdri true quay, se tao thanh mat

tru tron xoay.

- Neu duong sinh la ducmg thang cat true quay, se tao thanh mat non tron xoay.

Phan I6n cac be mat duoc tao boi ducmg chuan (c) va ducmg sinh (s) ro

rang. Viec goi la ducmg sinh va ducmg chuSn chi la tuong doi, a day voi muc

7

dfch la di d£ phan loai be mat chi tiet, tCr do tim ra phuong phap gia cong, tuc

la tim cach tao ra chuyen dong tao ducmg chuan va ducmg sinh.

Be mat gia cong tren may cdng cu co the chia lam ba dang co ban sau: tron

xoay, mat phang va dang be mat khac.

1.1. Dang be mat tron xoay

Mat tron xoay co the la mat ngoai, mat trong hoac ph6i hop nhu mat tru,

mat con, mat dinh hinh, mat ren. Cac dang b6 mat nay co duomg chuan (c) la

ducmg tron va ducmg sinh (s) la ducmg thing hoac ducmg chuan la ducmg tron

va ducmg sinh la ducmg cong hay ducmg gay khuc.

Tuy thuoc vao vj tri tucmg quan gitra true chuan 0 0 va ducmg sinh se tao ra

duoc cac b6 mat khac nhau.

Hinh a: ducmg sinh song song voi true tao ra mat tru.

Hinh b: ducmg sinh cat true tao ra mat c6n.

Hinh c: duong sinh cheo nhau vdfi true tao ra mat hy- pec-bon.

C s

Trucmg hop dudng sinh co dang bat ky se tao ra be mat tron xoay. Hinh ve

dudi the hien chi tiet co dang tron xoay dinh hinh mat ngoai. Duong sinh mat

ngoai g6m cac doan thang ab, ducmg cong be, doan thang cd, ducmg cong de,

doan thang eg, 16 ben trong la mat tron xoay.

Dang mat c£u co the hieu hai y: co tam chuan la O hoac true chuan 0 ,0 ,,

' dudng sinh la nua vong tron ban kmh r.

Gia cong cac dang be mat tron xoay thucmg thuc hien tren cac may tien,

may khoan, may mai tron.

8

s

1. 2. Dang mat phang.

Mat phing d day ta qui udc co ducmg chu£n la thing. Ducmg sinh co the la

bat ky.

Ducmg sinh thing tao ra mat phing (hinh a).

Dudng sinh giy khuc, tao thanh mat phing giy khuc nhu thanh rang (hinh

b), true hoac ranh then hoa (hinh c).

Dudng sinh cong bat ky tao thanh mat djnh hinh (hinh d).

Cac dang be mat nay thudng duoc thuc hien tren cac may cit kim loai nhu

may phay, bao, doa, chuot, mai phing...

c

1. 3. Cac dang be mat khac.

Cac dang be mat d day thudng la mat khong gian phuc tap nhu xoin vit

khong gian, mat cam, banh rang...

Viec xac dinh dudng chuan va dudng sinh d cac dang mat nay lai cang co

tinh tucmg doi. Co mat dudng chuan la dudng thing va dudng sinh la dudng cong

gSy khuc hoac dudng chuln la dudng cong, con duong sinh la dudng thing.

9

Mot chi tiet co the la tong hop cac dang be mat tren.

Muon gia cong duoc cac dang be mat tren thi may phai truyen cho dao va

phoi cac chuyen ddng tuong doi de tao ra ducmg chu£n va ducmg sinh do.

Vay chuyen dong tao hinh la chuyen dong bao gom moi chuyen dong

tuong doi giua dao va phoi de true tiep tao ra ducmg chudn va ducmg sinh.

2. Tong hdp chuyen dong tao hinh.

May gia cong chi tiet bang cat got phai co cac chuyen ddng tao ra ducmg

sinh va ducmg chu^n cua b l mat chi ti£t goi la t6ng hop cac chuyen ddng tao

hinh. M6i may co so chuyen ddng tao hinh nhat dinh.

a ) b)

Vi du:

- May tien co hai chuyen dong tao hinh la phoi quay tron tao dudng chuan

tron, dao chuyen dong tao dudng sinh.

10

- May khoan co hai chuyen dong tao hinh. Khi khoan 16 mui khoan quay

tron, ludi cat se cat tao ducmg chudn tron, dong thcri mui khoan chuyen dong

thing dirng de tao ducmg sinh thang cua 16.

Tuy theo tinh chat be mat gia cong, hinh dang dao ma mu6n tao ra b£ mat,

yeu cau may phai co bao nhieu chuyen d6ng tao hinh.

So chuyen d6ng tao hinh doi vdi may cat kim loai nhilu nhat la 4 va chi

thuoc hai loai chuyen dong quay va tinh ti6'n. To hop lai va hoan vj ta se duoc

cac phucmg an cua may cat kim loai (may gia cong banh rang can 3 d£n 4

chuyen dong).

II. SO DO TRUYEN DAN

1. Khai niem

So do truyen dSn cua may la tap hop cac co cau truyen dong de thuc hien

chuyen d6ng tao hinh va ngu6n truyen dan cua may la d6ng co dien. So do

truyen dan cua may bao gom nhilu xfch truyln d6ng tao thanh.

Xfch truyen d6ng la ducmg n6i ttr d6ng co dien den khau cha'p hanh de thuc

hien su phoi hop giua hai chuyen dong tao hinh phurc tap.

Vi du: So do nguyen ly truyen dan cua may tien ren vft van nang.

May tien vit me co cac xfch truyen dong la:

- Xfch toe do la xfch truyen dong noi tir dong co dien chfnh den true chmh

cua may (nd/c-> n t/c).

- Xfch chay dao la xfch truydn dong noi tur true chfnh t6i dao tien. Luong di

d6ng tinh toan giua hai dau xfch la: 1 vong quay true chfnh dao tinh tien mot

budc tp mm (s mm/vong).

11

Moi lien he giua hai kh&u d£u va cuoi cua xfch goi la lucrng di dong tinh

toan cua xfch: nd/c -> nt/c, l v6ngt/c -» tp mm (s mm/vong).

Muon tinh toan toe do quay cua true chfnh hay luong chay dao cu the

phai l$p phuong trinh tinh toan tfr dau xich den cuoi xfch goi la phuong trinh

xfch d6ng.

Muon tinh toan cu the phuong trinh xfch dong thi phai dua vao so do dong

cua may cong cu.

So do dong cua may la nhung hinh ve quy tide bieu di6n cac bo truyen, cac

co ca'u lien ket v6i nhau tao nen cac xfch truyen dong, xac dinh nhung chuyen

dong c£n thiet cua may. Dong thofi tren do con chi ro cong sua't va so vong

quay cua dong co dien, ducmg kinh banh dai, so rang cua banh rang, so dau

moi cua true vit, so rang cua banh vft.

Duoi day la ky hieu bang hinh ve qui u6c trong so do dong:

12