Giáo trình Liên hiệp quốc Tổ chức và hoạt động : Tập 2

Ch−¬ng VI

C¸c tæ chøc chuyªn m«n cña Liªn Hîp Quèc

I. C¸c tæ chøc chuyªn m«n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp,

n«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i vµ n¨ng l−îng.

a. Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp cña LHQ

Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp cña LHQ (tiÕng Anh lµ United Nations

Industrial Development Organization (UNIDO) ®−îc thµnh lËp ngµy

01/01/1967 theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 2089 vµ 2152 (XXI) cña §¹i héi ®ång

LHQ. §iÒu lÖ cña UNIDO ®ãng t¹i Viªn (¸o). UNIDO cã 170 n−íc thµnh viªn.

UNIDO lµ tæ chøc chuyªn m«n thùc hiÖn viÖc ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng

c«ng nghiÖp cña hÖ thèng LHQ vµ xóc tiÕn hîp t¸c ph¸t triÓn c«ng

nghiÖp. UNIDO theo ®uæi c¸c môc ®Ých c¬ b¶n lµ hç trî vµ ®Èy m¹nh ph¸t

triÓn c«ng nghiÖp trong c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn; t¨ng c−êng, thóc ®Èy

viÖc ph¸t triÓn vµ hîp t¸c c«ng nghiÖp trªn ph¹m vi toµn cÇu trong c¸c

khu vùc.

C¸c c¬ quan chÝnh cña UNIDO gåm §¹i héi ®ång, Ban Ph¸t triÓn c«ng

nghiÖp, Uû ban Ng©n s¸ch vµ Ch−¬ng tr×nh.

§¹i héi ®ång lµ c¬ quan cao nhÊt cña UNIDO. C¸c khãa häp th−êng kú

cña §¹i héi ®ång ®−îc tæ chøc tõng hai n¨m mét víi sù tham gia cña ®¹i diÖn

tÊt c¶ c¸c thµnh viªn.

Ban Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ c¬ quan th−êng trùc cña UNIDO víi 53 uû

viªn. C¸c uû viªn cña Ban Ph¸t triÓn do §¹i héi ®ång bÇu ra trªn c¬ së b¶o ®¶m

®¹i diÖn c©n b»ng c¸c khu vùc ®Þa lý, trong sè ®ã cã 33 ®¹i diÖn c©n b»ng c¸c khu

vùc ®Þa lý, trong sè ®ã cã 33 ®¹i diÖn cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, 15 ®¹i diÖn

c¸c n−íc T©y ¢u vµ 5 ®¹i diÖn cho §«ng ¢u.

C¸c uû viªn cña Ban Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp hiÖn nay lµ:

An-giª-ri Trung QuècIran

óc C«-l«m-bia I-r¬-len

112

¸c-hen-ti-na Cèt-®i-voa

I-ta-lia NhËt B¶n

Bª-la-rót Cr«a-tia C« OÐt

BØ Cuba

Bungari £-qua-®o Le-x«-t«

Buèc-ki-na Pha-x« Ai cËp Li-bi

Chilª £-ti-«-pia Lóc-x¨m-bua

Thôy §iÓn Ph¸p

Thôy SÜ §øc Ma-®a-ga-xca

Xiri Ga-na Mª-hi-c«

Th¸i Lan Gua-tª-ma-la Ma-rèc

Tug-ni-gia Ên §é

Thæ NhÜ Kú In-®«-nª-xi-a Na Uy

Anh Pa-ki-xtan

U-ru-guay Pª-ru

Ba Lan

Bå §µo Nha

Hµn Quèc

Nga

¶ rËp Xª-ót

T©y Ban Nha

Sri-lan-ca

Xu-®an

Uû ban Ng©n s¸ch vµ Ch−¬ng tr×nh cña UNIDO cã 27 uû viªn do §¹i héi

®ång bÇu ra víi nhiÖm kú 2 n¨m.

UNIDO cã 8 Vô ho¹t ®éng t¹i trô së lµ Vô Nghiªn cøu vµ Th«ng tin, Vô

Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ nguån nh©n lùc. Vô M«i tr−êng c¸c ngµnh c«ng

nghiÖp, Vô Xóc tiÕn ®Çu t− vµ c«ng nghÖ, Vô Ph¸t triÓn chiÕn l−îc quèc gia vµ

Ch−¬ng tr×nh, Vô Qu¶n lý vËn ®éng c¸c nguån vèn tµi chÝnh, Vô vÒ Hç trî

®iÒu hµnh vµ Vô vÒ Tæ chøc hµnh chÝnh Bé m¸y ë trung t©m cã kho¶ng 350

viªn chøc lµm viÖc. Ng−êi ®øng ®Çu UNIDO lµ Tæng Gi¸m ®èc víi nhiÖm kú 4

n¨m mét. Tæng Gi¸m ®èc ®−¬ng nhiÖm cña UNIDO lµ «ng C¸c-lèt Ma-ga-ri￾n« (¸c-hen-ti-na).

Víi víi trß lµ tæ chøc chuyªn m«n t− vÊn vÒ lÜnh vùc ph¸t triÓn c«ng

nghiÖp cña LHQ, UNIDO ®· hç trî c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, t¹o diÔn ®µn

trao ®æi, th−¬ng l−îng gi÷a c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn trong viÖc

thóc ®Èy ®Çu t− vµ chuyÓn giao c«ng nghiÖp. Trong ho¹t ®éng cña m×nh,

113

UNIDO t«n träng vµ dùa vµo chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña c¸c n−íc cã tÝnh ®Õn

c¸c yÕu tè x· héi, kinh tÕ, nh©n lùc, b¶o vÖ m«i tr−êng v.v...

Trong giai ®o¹n hiÖn nay UNIDO −u tiªn 5 lÜnh vùc lµ gióp c¸c n−íc

®ang ph¸t triÓn vÒ chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n©ng cao

n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l−îng s¶n phÈm; hç trî sù ph¸t triÓn vµ c¸c ngµnh

c«ng nghiÖp mét c¸ch hµi hßa, trong ®ã chó träng ph¸t triÓn ngµnh c«ng

nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë c¸c vïng n«ng th«n; t¨ng c−êng

hç trî nguån nh©n lùc th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o kü thuËt, nghiªn

cøu vµ qu¶n lý; thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ chuyÓn giao c«ng nghiÖp qua ®Çu

t− n−íc ngoµi vµ thóc ®Èy viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng trong c¸c ngµnh c«ng

nghiÖp. UNIDO cã c¸c V¨n phßng dÞch vô hç trî ®Çu t− vµ c¸c V¨n phßng thùc

®Þa víi kho¶ng 950 viªn chøc, chuyªn gia, cè vÊn lµm viÖc.

Ng©n quü cña UNIDO cã c¸c nguån kh¸c nhau nh− ®ãng gãp cña c¸c

n−íc thµnh viªn vµ ®ãng gãp tù nguyÖn.

ViÖt Nam tham gia UNIDO tõ n¨m 1977, UNIDO ®· tham gia thùc hiÖn

c¸c dù ¸n th«ng qua sù tµi trî cña UNDP tõ tµi khãa I (1977-1981) ®Õn tµi

khãa IV (1992-1996) víi tæng sè tiÒn lµ 70 triÖu ®«la Mü(1).

b. Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ L−¬ng thùc cña LHQ

Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ L−¬ng thùc cña LHQ (tiÕng Anh lµ Food and

Agriculturel Organization - FAO) ®−îc thµnh lËp ngµy 16-10-1945. Trô

së cña FAO ®Æt t¹i R«-ma (I-ta-li-a). HiÖn nay cã 180 quèc gia vµ EU lµ

thµnh viªn.

FAO theo ®uæi môc tiªu n©ng cao dinh d−ìng vµ møc sèng, t¨ng c−êng

s¶n xuÊt, chÕ biÕn, thÞ tr−êng vµ ph©n phèi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ thùc

phÈm; khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng th«n vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng cña

ng−êi d©n n«ng th«n, gi¶m n¹n ®ãi.

§Ó ®¹t môc tiªu ®ã FAO tiÕn hµnh thu thËp, ph©n tÝch c¸c th«ng tin vÒ

l−¬ng thùc, n«ng nghiÖp vµ dinh d−ìng kh¾p thÕ giíi, thùc hiÖn vai trß lµ

diÔn ®µn quèc tÕ, cung cÊp t− vÊn vÒ chÝnh s¸ch, khuyÕn khÝch vµ hç trî kü

thuËt cho c¸c thµnh viªn.

(1)

Theo cuèn C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ ViÖt Nam NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1999 th× t×nh h×nh cô

thÓ ph©n bæ nh− sau:

Tµi khãa I (1977-1981): 10,5 triÖu ®«la Mü

Tµi kho¸ II (1982-1986): 11,7 triÖu ®«la Mü

Tµi khãa III (1987-1981): 36,4 triÖu ®«la Mü

Tµi khãa IV (1987-1991): 11,4 triÖu ®«la Mü

114

C¸c c¬ quan chÝnh cña FAO lµ Héi nghÞ chung, Héi ®ång vµ Ban Th− ký.

Héi nghÞ chung lµ c¬ quan cao nhÊt cña FAO gåm ®¹i diÖn cña 181 thµnh

viªn. C¸c khãa häp th−êng kú cña FAO ®−îc tæ chøc hai n¨m mét lÇn. Chøc

n¨ng cña Héi nghÞ lµ quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch cña FAO, th«ng qua ng©n s¸ch

vµ c¸c kiÕn nghÞ ®èi víi c¸c thµnh viªn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò

liªn quan ®Õn môc ®Ých cña FAO. Héi nghÞ còng bÇu c¸c uû viªn cña Héi ®ång.

Héi ®ång gåm 49 uû viªn do Héi nghÞ bÇu ra víi nhiÖm kú 2 n¨m. C¸c uû

viªn cña Héi ®ång n¨m 2000 gåm:

¸c-hen-ti-na§øc Mª-hi-c«

óc Hy L¹p Ma-rèc

¸o Gua-tª-ma-la Na-mi-bi-a

B¨ng-la-®Ðt Hung-ga-ri Ni-giª-ri-a

B¾c-ba-®èt Ai-len Pa-ki-stan

Bra-xin Ên §é Pa-ra-guay

Buèc-ki-na Pha-x« In-®«-nª-xi-a Ba Lan

Ca-m¬-run I-ran Qua-ta

Ca-na-®a I-ta-li-a A-rËp Xª-ót

Chi-lª NhËt B¶n Xª-nª-gan

Trung Quèc Hµn Quèc T©y-ban-nha

Cu-ba K«-oÐt Xy-ri

Ai-cËp Lª-x«-t« Th¸i Lan

E-ri-t¬-ri-a Ma-®a-ga-xca Anh

E-ti-«-pi-a

Ph¸p Ma-lai-xi-a Mü

Ga-bon M«-ri-ta-ni Vª-nª-du-ª-la

Ban Th− ký do Tæng Gi¸m ®èc ®øng ®Çu víi 2300 viªn chøc lµm viÖc ë

Trung t©m. Ngoµi ra FAO cã h¬n 2000 ng−êi lµm viÖc ë c¸c dù ¸n. Ng©n s¸ch

cña FAO trong tµi khãa 1998-1999 lµ 650 triÖu ®«la Mü.

FAO tiÕn hµnh c¸c Ch−¬ng tr×nh trî gióp c¸c n−íc qua c¸c dù ¸n cña

UNDP. Trong c¸c dù ¸n nµy FAO lµ c¬ quan ®iÒu hµnh ®ång thêi cung cÊp

hç trî kü thuËt vµ chuyªn gia cho dù ¸n. §ång thêi FAO tiÕn hµnh Ch−¬ng

tr×nh hîp t¸c kü thuËt (TCP) tõ nguån vèn do Ch−¬ng tr×nh th−êng kú

(chiÕm kho¶ng 12% ng©n s¸ch cña ch−¬ng tr×nh). Qua Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c

kü thuËt FAO cung cÊp chuyªn gia, dÞch vô t− vÊn vµ mét sè thiÕt bÞ quan

träng. FAO cã Quü uû th¸c tõ nguån viÖn trî cña c¸c ChÝnh phñ vµ c¸c tæ

115

chøc trªn thÕ giíi. Ng©n s¸ch cña FAO trong tµi khãa 1998-1999 lµ 650

triÖu ®«la Mü.

ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña FAO. FAO ®· gióp ViÖt Nam thùc hiÖn

trªn 100 dù ¸n lËp chÝnh s¸ch vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü thuËt trÞ gi¸

trªn 100 triÖu ®«la Mü trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thñy

s¶n, an ninh l−¬ng thùc v.v... Trong khu«n khæ hîp t¸c khu vùc, FAO ®·

gióp ViÖt Nam tham gia 24 dù ¸n kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y hîp t¸c

gi÷a ViÖt Nam vµ FAO cã mét b−íc ph¸t triÓn míi. C¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c 3

bªn gi÷a ViÖt Nam - FAO - Xª-nª-gan còng nh− gi÷a ViÖt Nam - FAO -

Bª-nanh ®· ®−îc ký kÕt.

c. Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi.

Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (tiÕng Anh lµ World Trade Organization￾WTO) ®−îc thµnh lËp vµo ngµy 01/01/1995. Tuy WTO míi ra ®êi vµo nh÷ng

n¨m cuèi cña thÕ kû 20, nh−ng lÞch sö h×nh thµnh cña Tæ chøc ®−îc thai

nghÐn c¸ch ®©y h¬n 50 n¨m. TiÒn th©n cña WTO chÝnh lµ Tæ chøc HiÖp

®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) ®−îc thµnh lËp t¹m thêi sau

chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Sau ®ã 23 n−íc trong tæng sè 50 n−íc thµnh

viªn ban ®Çu cña GATT ®· nhÊt trÝ vÒ dù th¶o HiÕn ch−¬ng cña Tæ chøc

Th−¬ng m¹i quèc tÕ (tiÕng Anh lµ International Trade Organization - ITO).

Cuèi th¸ng 3 n¨m 1948, Héi nghÞ vÒ th−¬ng m¹i vµ viÖc lµm cña LHQ tæ

chøc t¹i Ha-va-na ®· th«ng qua HiÕn ch−¬ng cña ITO. Do Quèc héi mét sè

n−íc kh«ng cã hiÖu lùc vµ GATT trë thµnh c«ng cô ®a ph−¬ng duy nhÊt

®iÒu chØnh th−¬ng m¹i quèc tÕ tõ n¨m 1948 ®Õn n¨m 1994.

VÒ mÆt thÓ chÕ GATT lµ mét lo¹t c¸c qui ®Þnh HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng, kh«ng

cã c¬ cÊu tæ chøc, chØ cã mét Ban Th− ký nhá g¾n víi môc ®Ých ban ®Çu lµ cè

g¾ng thµnh lËp mét tæ chøc th−¬ng m¹i quèc tÕ. GATT ho¹t ®éng trªn c¬ së t¹m

thêi. GATT ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín vµo viÖc thóc ®Èy vµ ®¶m b¶o thuËn lîi

hãa, tù do hãa th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ tËp hîp ®Õn 123 bªn ký kÕt.

Tuy nhiªn c¸c bªn ký kÕt thÊy hÖ thèng GATT cÇn ph¶i ®−îc c¶i tiÕn ®Ó

thóc ®Èy ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. §iÒu ®ã dÉn

®Õn 8 vßng ®µm ph¸n phøc t¹p kÐo dµi trong suèt thêi gian tån t¹i cña GATT.

§ã lµ c¸c vßng ®µm ph¸n Gi¬-ne-v¬ (1947), vßng ®µm ph¸n Annecy (1949),

vßng ®µm ph¸n Torguay (1951), vßng ®µm ph¸n Gi¬-ne-v¬ (1960-1961) ®Òu

bµn vÒ vÊn ®Ò thuÕ, vßng ®µm ph¸n Ken-n¬-®i ë Gi¬-ne-v¬ (1964-1967) vÒ

vÊn ®Ò thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, vßng ®µm ph¸n T«-ky-« ë Gi¬-

ne-v¬ (1973-1979) vÒ vÊn ®Ò thuÕ, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ c¸c hiÖp

®Þnh khung, vßng ®µm ph¸n U-ru-goay ë Gi¬-ne-v¬ bµn vÒ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c

116

nhau nh− thuÕ quan, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan, c¸c nguyªn t¾c, c¸c dÞch

vô, ®Çu t−, c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, gi¶i quyÕt tranh chÊp hµng dÖt may,

n«ng nghiÖp, thµnh lËp WTO. TÝnh ®Õn ngµy 30-4-2000 WTO cã 130 n−íc

thµnh viªn, víi ng©n s¸ch trong n¨m 2000 lµ 127 triÖu phê-r¨ng Thôy Sü.

WTO thõa nhËn c¸c môc tiªu cña GATT lµ quan hÖ gi÷a c¸c n−íc thµnh

viªn trong th−¬ng m¹i vµ kinh tÕ ®−îc tiÕn hµnh nh»m n©ng cao møc sèng,

b¶o ®¶m t¹o ®Çy ®ñ viÖc lµm, t¨ng tr−ëng v÷ng ch¾c thu nhËp vµ nhu cÇu

thùc tÕ, ph¸t triÓn sö dông c¸c nguån lùc cña thÕ giíi, më réng s¶n xuÊt vµ

trao ®æi hµng hãa.

WTO thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y:

- T¹o thuËn lîi cho viÖc thùc thi, qu¶n lý vµ tiÕn hµnh c¸c môc tiªu cña

HiÖp ®Þnh nµy vµ c¸c hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng còng nh− c¸c HiÖp

®Þnh ®a ph−¬ng kh¸c;

- T¹o diÔn ®µn ®µm ph¸n gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn vÒ quan hÖ th−¬ng

m¹i gi÷a c¸c n−íc nµy vÒ c¸c vÊn ®Ò ®−îc nªu trong c¸c hiÖp ®Þnh vµ thùc hiÖn

kÕt qu¶ c¸c cuéc ®µm ph¸n ®ã;

- Gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn trªn c¬ së qui ®Þnh vµ

thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp;

- Thùc hiÖn rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i th«ng qua c¬ chÕ rµ so¸t chÝnh

s¸ch th−¬ng m¹i;

- §¹t ®−îc mét sù nhÊt qu¸n h¬n n÷a trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch

th−¬ng m¹i toµn cÇu.

Ho¹ch ®Þch cña WTO dùa trªn hÖ thèng luËt lÖ vµ qui t¾c phøc t¹p bao

gåm trªn 60 hiÖp ®Þnh, phô lôc, quyÕt ®Þnh vµ gi¶i thÝch kh¸c nhau ®Ó ®iÒu

chØnh c¸c lÜnh vùc th−¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c v¨n b¶n cña WTO ®Òu ®−îc x©y

dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ th−¬ng m¹i kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi

xö (cô thÓ hãa trong c¸c chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ quèc tøc lµ ®èi xö b×nh ®¼ng

cho c¸c lo¹i hµng hãa nhËp khÈu tõ c¸c n−íc kh¸c nhau hoÆc xuÊt khÈu ®Õn

c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c vµ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia tøc lµ ®èi xö c«ng b»ng,

b×nh ®¼ng gi÷a hµng hãa nhËp khÈu vµ hµng hãa t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt

trong n−íc), viÖc b¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa chØ ®−îc thùc hiÖn

b»ng thuÕ quan, c¸c n−íc thµnh viªn cã nghÜa vô ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cho

th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®¶m b¶o cho th−¬ng m¹i ngµy cµng tù do h¬n th«ng qua

th−¬ng l−îng vµ t¹o ra m«i tr−êng c¹nh tranh ngµy cµng b×nh ®¼ng.

HÖ thèng HiÖp ®Þnh cña WTO bao gåm b¶n th©n HiÖp ®Þnh chÝnh vÒ

thµnh lËp Tæ chøc vµ mét lo¹t c¸c HiÖp ®Þnh kh¸c nhau tËp hîp trong 4 Phô

lôc kÌm theo. Tõ gãc ®é rµng buéc ph¸p lý, c¸c HiÖp ®Þnh nªu trong c¸c Phô

117

lôc chia thµnh hai nhãm: Nhãm thø nhÊt ®−îc nªu trong c¸c Phô lôc 1, 2, 3 cã

gi¸ trÞ b¾t buéc ®èi víi mäi thµnh viªn cña WTO; Cßn c¸c HiÖp ®Þnh nªu trong

Phô lôc 4 chØ rµng buéc nh÷ng thµnh viªn WTO ®· chÊp nhËn c¸c HiÖp ®Þnh

nµy.

Phô lôc lµ bao gåm c¸c HiÖp ®Þnh nh− HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan vµ

Th−¬ng m¹i 1994. Phô lôc 2 lµ Tháa thuËn vÒ Quy t¾c vµ Thñ tôc ®iÒu

chØnh gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ Phô lôc 3 vÒ c¬ chÕ xem xÐt chÝnh s¸ch

th−¬ng m¹i. Phô lôc 4 gåm c¸c HiÖp ®Þnh nh− HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tµu

d©n sù (4a), HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m cña ChÝnh phñ (4b), HiÖp ®Þnh quèc tÕ

vÒ m× (4c), HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ thÞt (4c), trong HiÖp ®Þnh nµy l¹i gåm 23

v¨n b¶n kh¸c nhau vÝ dô nh− QuyÕt ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p −u ®·i dµnh cho

c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn nhÊt, QuyÕt ®Þnh vÒ thñ tôc th«ng b¸o, QuyÕt ®Þnh

vÒ th−¬ng m¹i, dÞch vô vµ m«i tr−êng, QuyÕt ®Þnh vÒ dÞch vô, tµi chÝnh,

QuyÕt ®Þnh vÒ viÖc th−¬ng l−îng ®i l¹i cña tù nhiªn nh©n, QuyÕt ®Þnh vÒ

th−¬ng l−îng viÔn th«ng c¬ b¶n v.v...

C¸c HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vÒ th−¬ng m¹i hµng hãa bao gåm GATT n¨m

1994 vµ mét lo¹t hiÖp ®Þnh cô thÓ ®i kÌm lµ:

- HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp (AOA)

- HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt (SPS)

- HiÖp ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i hµng dÖt vµ may mÆc (ATC)

- HiÖp ®Þnh vÒ c¸c hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i (TBT)

- HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i (TRMS)

- HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸

- HiÖp ®Þnh ®Þnh gi¸ h¶i quan

- HiÖp ®Þnh vÒ gi¸m ®Þnh hµng hãa tr−íc khi xuèng tµu (PSI)

- HiÖp ®Þnh vÒ qui t¾c xuÊt xø (Rules of origin)

- HiÖp ®Þnh vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu (IL)

- HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®· ký (SCM)

- HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p tù vÖ (AOS)

HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô GATS bao gåm:

- C¸c qui ®Þnh, nguyªn t¾c trong 29 ®iÒu kho¶n ®iÒu chØnh dÞch vô trong

11 ngµnh vµ 155 tiÓu ngµnh.

- C¸c Phô lôc cña GATS vÒ miÔn trõ MFN, vÒ di chuyÓn cña tù nhiªn

nh©n vµ cña dÞch vô, vÒ DÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng, vÒ DÞch vô tµi chÝnh, vÒ

VËn t¶i biÓn, vÒ ViÔn th«ng c¬ b¶n còng nh− c¸c quyÕt ®Þnh cÊp Bé tr−ëng;

- C¸c cam kÕt cña tõng n−íc vÒ c¸c lÜnh vùc dÞch vô cô thÓ, vÒ ¸p dông

MFN, NT vµ më cöa thÞ tr−êng trong c¸c dÞch vô ®ã.

118

HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cña quyÒn së h÷u

trÝ tuÖ (TRIPS) ®iÒu chØnh quyÒn t¸c gi¶ vµ c¸c quyÒn cã liªn quan nh·n hµng,

chØ dÉn ®Þa lý, thiÕt kÕ c«ng nghiÖp, s¸ng chÕ, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch thÝch hîp,

b¶o hé th«ng tin bÝ mËt vµ h¹n chÕ c¸c ho¹t ®éng chèng c¹nh tranh trong c¸c

hîp ®ång chuyÓn giao quyÒn sö dông.

C¸c c¬ quan chÝnh cña WTO gåm Héi nghÞ Bé tr−ëng, Héi ®ång chung,

Uû ban ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, Uû ban gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ Ban

th− ký.

Héi nghÞ Bé tr−ëng lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña WTO bao gåm ®¹i diÖn

tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn. Héi nghÞ Bé tr−ëng ®−îc tæ chøc Ýt nhÊt hai n¨m mét

lÇn ®Ó quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a

ph−¬ng. Héi nghÞ Bé tr−ëng lÇn thø 1 ®−îc tæ chøc t¹i Xin-ga-po vµo th¸ng 12-

1996, Héi nghÞ lÇn thø 2 tæ chøc t¹i Gi¬-ne-v¬ vµo th¸ng 5-1998, Héi nghÞ lÇn thø

3 tæ chøc t¹i Si-a-t¬n (Mü) vµo 30-11-1999 ®Õn 3-12-1999.

Uû ban chung lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c«ng viÖc hµng

ngµy cña WTO gi÷a c¸c Héi nghÞ Bé tr−ëng. Uû ban nµy còng gåm ®¹i diÖn

tÊt c¶ c¸c thµnh viªn. Uû ban chung l¹i chia thµnh 3 Héi ®ång lµ Héi ®ång

th−¬ng m¹i dÞch vô, Héi ®ång th−¬ng m¹i hµng hãa vµ Héi ®ång vÒ quyÒn së

h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i.

Héi ®ång th−¬ng m¹i hµng hãa gi¸m s¸t viÖc thùc thi vµ chøc n¨ng cña

tÊt c¶ c¸c HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i liªn quan ®Õn hµng hãa. D−íi Héi ®ång nµy

l¹i cã 12 Uû ban riªng phô tr¸ch tõng HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i hµng hãa:

+ Uû ban gi¸m s¸t ngµnh dÖt;

+ Uû ban chèng ph¸ gi¸;

+ Uû ban ®Þnh gi¸ h¶i quan;

+ Uû ban vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t−;

+ Uû ban n«ng nghiÖp;

+ Uû ban vÒ c¸c quy t¾c xuÊt xø hµng hãa;

+ Uû ban th©m nhËp thÞ tr−êng;

+ Uû ban c¸c tæ chøc an toµn vµ vÖ sinh;

+ Uû ban vÒ cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu;

+ Uû ban vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ;

+ Uû ban kh¸c biÖt kü thuËt trong th−¬ng m¹i.

Héi ®ång th−¬ng m¹i dÞch vô cã 5 Nhãm lµm viÖc:

+ Nhãm lµm viÖc vÒ c¸c dÞch vô nghÒ nghiÖp;

+ Nhãm ®µm ph¸n vÒ c¸c dÞch vô vËn t¶i biÓn:

+ Nhãm ®µm ph¸n vÒ sù di chuyÓn cña c«ng d©n:

119

+ Nhãm ®µm ph¸n vÒ viÔn th«ng c¬ së;

+ Nhãm vÒ th−¬ng m¹i c¸c dÞch vô tµi chÝnh.

Ngoµi ra cßn cã 4 Uû ban kh¸c thuéc Héi ®ång chung lµ Uû ban tµi chÝnh,

ng©n s¸ch vµ hµnh chÝnh, Uû ban vÒ c¸c h¹n chÕ c¸n c©n thanh to¸n, Uû ban

th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn vµ Uû ban vÒ th−¬ng m¹i thÞ tr−êng (riªng Uû ban

nµy ®ång thêi quan hÖ trùc tiÕp víi Héi nghÞ Bé tr−ëng). C¸c Uû ban nµy cã

ph¹m vi nhá h¬n 3 Héi ®ång nãi trªn.

C¬ quan thø ba trùc thuéc Héi ®ång Bé tr−ëng lµ Uû ban gi¶i quyÕt c¸c

tranh chÊp. Trong Uû ban cã Uû ban kh¸ng c¸o vµ Ban héi thÈm gi¶i quyÕt

tranh chÊp. Trong vßng ®µm ph¸n U-ru-guay c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ

mét trong 15 néi dung lín ®−îc ®−a ra ®µm ph¸n. §èi t−îng gi¶i quyÕt cña c¬

chÕ nµy kh«ng ph¶i lµ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång

th−¬ng m¹i mµ chÝnh lµ tranh chÊp vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc

thµnh viªn. C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong WTO chó träng ®Õn giai ®o¹n

tham vÊn nh»m t¹o c¬ héi cho c¸c bªn tranh chÊp t×m kiÕm gi¶i ph¸p tháa

®¸ng. NÕu giai ®o¹n ®ã kh«ng cã kÕt qu¶ th× mét Nhãm c«ng t¸c ®Æc biÖt sÏ lËp

ra. Nhãm nµy ®−a ra c¸c ®¸nh gi¸ ®Ó C¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cã c¬ së

khuyÕn nghÞ. Th¸ng 10/1999 WTO ®· ®−a ra 169 quyÕt ®Þnh vÒ c¸c vô tranh

chÊp, trong ®ã cã 49 vô do Mü ®Ò xuÊt.

Mét c¬ quan quan träng kh¸c cña WTO lµ Ban Th− ký ®Æt t¹i Gi¬-ne-v¬.

§øng ®Çu Ban Th− ký lµ Tæng gi¸m ®èc (hiÖn nay lµ «ng Mix Moore, ng−êi

Niu Di-lan) víi 4 Phã Tæng Th− ký phô tr¸ch c¸c m¶ng cô thÓ ë 23 Vô víi

kho¶ng 500 nh©n viªn. Tæng Gi¸m ®èc Moor trùc tiÕp phô tr¸ch V¨n phßng

Tæng Gi¸m ®èc, Vô Quan hÖ ®èi ngo¹i, Vô Th«ng tin B¸o chÝ, Vô uû ban, Vô

c¸c khãa häp Bé tr−ëng.

d. Tæ chøc N¨ng l−îng nguyªn tö quèc tÕ

Tæ chøc N¨ng l−îng nguyªn tö quèc tÕ (tiÕng Anh lµ International

Atomnic Energy - IAEA) ®−îc thµnh lËp vµo ngµy 29/7/1958. Qui chÕ cña

IAEA ®−îc th«ng qua ngµy 23/10/1956 t¹i trô së LHQ vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy

29/7/1958. Cho ®Õn nay Qui chÕ ®· ®−îc söa ®æi bæ sung 3 lÇn vµo n¨m 1963,

1973 vµ 1989. TÝnh ®Õn ngµy 01/12/1999 Tæ chøc N¨ng l−îng nguyªn tö quèc

tÕ cã 130 quèc gia thµnh viªn. Víi trô së t¹i Viªn (¸o), IAEA lµ diÔn ®µn liªn

chÝnh phñ hîp t¸c khoa häc vµ kü thuËt trong lÜnh vùc h¹t nh©n. IAEA t¨ng

c−êng më réng sù ®ãng gãp cña nguån n¨ng l−îng nguyªn tö cho hßa b×nh, y

tÕ vµ thÞnh v−îng trªn toµn thÕ giíi vµ b¶o ®¶m r»ng sù gióp ®ì cña IAEA, dï

theo ®Ò nghÞ hay d−íi sù gi¸m s¸t vµ kiÓm tra cña IAEA, sÏ kh«ng ®−îc sö

dông vµo môc ®Ých qu©n sù.

120