Giáo trình lập và thẩm định dự án đầu tư

TRƯƠNG ĐẠI HỌC KINH TÊ QUỐC DÂN

BỘ MÔN KINH TẼ ĐẦU Tư

Chủ biên: Nguyền Bạch Nghuyệt

GIÁ O TRÌN H

L Ậ P V À THÂ M Đ Ị N H

D Ừ Á N Đ Ầ U T ư

ỉ

NHA XUẤT BẢN ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÁN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

TRƯƠNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

BỘ MÔN KINH TẾ ĐẦU Tư

PGS.TS NGUYỄN BẠCH NGUYỆT (Chủ biên)

PGS.TS TỪ QUANG PHƯƠNG

PGS.TS NGUYỄN NGỌC MAI

Giá o trìn h

L Ậ P V À THẨ M Đ Ị N H

D ự Á N Đ Ầ U T ư

(Tái bản có bổ sung)

TRƯỞNG ĐH.K ^.ẸMTEỊNa&QT.K TỂ D

PHÒNGM Ư Ợ N

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠT HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

2008

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI NÓI ĐẦU

Nhằm đáp ứng yêu cầu đồi mới nội dung chương trình đào tạo

cán bộ quàn lý kinh tế, quản trị kinh doanh và sự ra đời của chuyên

ngành mới: Chuyên ngành Kinh tế đầu tư. Giáo trình "Lập và thẳm

định dự án đầu tư hay ở lần tái bàn trước còn được gọi là Lập và

quàn lý dự án đầu tu" do PGS.TS Nguyễn Ngọc Mai biên soạn đã

được xuất bàn lần đầu tiên năm 1996.

Đến nay được sự đồng ý của Hội đồng khoa học trường Đại

học Kinh tế Quốc dân, Bộ môn Kinh tế đầu tư trong lần tái bản này đã

hoàn thiện và bồ sung một số nội dung, nâng cao chắt lượng cùa giáo

trinh nhàm đáp ứng tốt han nữa nhu cầu quàn lý kinh tế nói chung và

quản lý hoạt động đầu tư nói riêng của đất nước.

Tham gia biên soạn gồm có:

1. TS. Nguyễn Thị Bạch Nguyệt, chủ biên và viết chương VI

2. PGS.TS Nguyễn Ngọc Mai viết chương ì, li, IU, IV, V và

một phần chương vu

3. Ths Phạm Vãn Hùng viết một phần chương vu

4. Ths Từ Quang Phương viết chương VUI

Bộ môn Kinh tế đầu tư chân thành cám ơn Ban giám hiệu, Hội

đồng khoa học trường ĐHKTQD đã tạo thuận lợi cho việc hoàn thiện

và tái bản cuốn giáo trình này.

Bộ môn Kinh té đầu tư

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chương ì

ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM vụ NGHIẾN cứu

CỦA MÔN HỌC

ì. Sự CẦN THIẾT PHÁI TIẾN HÀNH CÁC HOẠT ĐỘNG ĐẨU

Tư THEO Dự ÁN VÀ QUÀN LÝ Dự ÁN ĐẦU Tư

1. Sự cần thiết phải tiến hành các hoạt dộng đầu tư.

theo dự án

Hoạt động đầu tư (gọi tắt là đầu tư) là quá trình sử

dụng các nguồn lực về tài chính, lao động, tài nguyên thiên

nhiên và các tài sản vật chất khác nhằm trực tiếp hoặc gián •

tiếp tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mỏ rộng các cơ sỏ

vật chất kỹ thuật của nền kinh tế nói chung, của địa

phương, của ngành, của các cơ sỏ sàn xuất kinh doanh dịch

vụ các cd quan quản lý nhà nước và xả hội nói riêng.

Hoạt động đầu tư trực tiếp tái sàn xuất các cơ sở vật

chất kỹ thuật trên đây gọi là đầu tư phát triển. Đó lả một

quá trình có thòi gian kéo dài trong nhiều năm vói số lượng

các nguồn lực được huy động cho từng công cuộc đầu tư khá

lốn và nằm khê đọng trong suốt quá trình thực hiện đầu tư.

Các thành quà của loại đầu tư này cẩn và có thể được sử

dụng trong nhiều năm đủ để các lợi ích thu được tương ứng

5

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

và lốn hơn những nguồn lực đã bỏ ra. VUI tu Him »ạj -«..B

cuộc. đầu tư mối được coi là có hiệu quả. Nhiều thành quả

của đầu tư có giá trị sử dụng rất lâu, hàng trăm năm, hàng

ngàn năm như các công trình kiến trúc cổ ở nhiều nước trên

thế giới.

Khi các thành quả của đầu tư là các công trình xây

dựng hoặc cấu trúc hạ tầng như nhà máy, hầm mỏ, các công

trình thúy điện, các công trình thủy lợi, chứng xá, cầu cống,

bến càng... thì các thành qua này sẽ tiến hành hoạt động

của mình ngay tại nơi chúng đã được tạo ra. Do đó, sự phát

huy tác dụng cùa chúng chịu ảnh hường nhiều của các điều

kiện kinh tế - xã hội, tự nhiên tại nơi đây.

Để đảm bào cho mọi công cuộc đầu tư phát triển được

tiến hành thuận lợi, đạt mục tiêu mong muốn, đem lại hiệu

quà kinh tế - xã hội cao thì trước khi. bò vốn phải làm tốt

công tác chuẩn bị. Có nghĩa là phải xem xét, tính toán toàn

diện các khía cạnh kinh tế - kỹ thuật, điều kiện tự nhiên,

môi trường xã hội, pháp lý... có liên quan đến quá trình thực

hiện đầu tư, đến sự phát huy tác dụng và hiệu quả đạt được

của công cuộc đầu tư, phải dự đoán các yếu tố bất .định (sẽ

xảy ra trong suốt quá trình kể từ khi thực hiện đầu tư cho

đến khi các thành quà cùa hoạt động đầu tư kết thúc sự

phát huy tác dụng theo dự kiến trong dự án) có ảnh hưởng

đến sự thành bại của công cuộc đầu tư. Mọi sự xem xét, tính

toán và chuẩn bị này được thể hiện trong dự án đầu tư.

Thực chất của sự xem xét và chuẩn bị này chính là lập dự

án đầu tư. Có thể nói, dự án đầu tư (được soạn thào tốt) là

kim chỉ nam, là cơ sở vững chắc, là tiền đề cho việc thực

hiện các công cuộc đầu tư đạt hiệu quả kinh tế - xã hội

mong muốn.

6

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2. Tâm quan trọng của việc quản lý các dự án đầu tư

Để quá trình soạn thảo các dự án đầu tư được tiến hành

nghiêm túc, bản dự án được lập ra có chất lượng tốt, quá

trình thực hiện dự án đã được soạn thào tiến triển thuận

lợi, quá trinh hoạt động của dự án sau này đạt hiệu quả

kinh tế - xã hội cao đòi hỏi phải làm tốt công tác tổ chúc,

phân công, phân nhiệm giữa các bộ phận có liên quan, giám

sát, điều phối việc thực hiện các hoạt động, các công việc

cửa từng bộ phận, kịp thòi có biện pháp xử lý các tình

huống nảy sinh. Tất cả những vấn đề này thuộc chức năng

của quản lý dự án.

Có thể nói, có dự án mới chì là điều kiện "cần" còn để

đảm bảo cho công cuộc đầu tư theo dự án thành công, mục

tiêu của dự án được thực hiện thì điều kiện "đủ" chính là

quàn lý tốt các hoạt động ỏ mỗi giai đoạn của chu kỳ dự án

đầu tư về tất cả các mặt chất lượng, tiến độ và chi phí gọi

chung là quản lý dự án đầu tư.

n. ĐÓI TƯỢNG VÀ NHIỆM vụ NGHIÊN cứu CỦA MÔN

HỌC

í. Đối tường nghiên cứu

Môn học lập và quản lý dự án đầu tư là một môn khoa

học kinh tế nghiên cứu các vấn đề phương pháp luận về lập

và quàn lý các dự án đầu tư phát triển.

Nghiên cứu các vấn đề phướng pháp luận về lập dự án

đầu tư, môn học lập và quàn lý dự án đầu tư trước hết xem

xét các vấn đề lý luận chung về đầu tư và dự án đầu tư như:

7

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Khái niệm, bản chất của đầu tư. Nguồn vốn và nội dung của

vốn đầu tư, khái niệm, công dụng, các giai đoạn hình thành

và thực hiện của dự án đầu tư, nội dung và đặc điểm nghiên

cứu ồ mỗi giai đoạn; xem xét nội dung và phương pháp phân

tích các khung cảnh. kinh te - xã hội, thị trường, kỹ thuật,

tổ chức nhân sự của dự án, phân tích khía cạnh tài chính và

lợi ích kinh tế - xã hội của dự án.

Về quản lý dự án, môn học nghiên cứu các vấn đề về đổi

tượng và nội dung quản lý, xem xét các phương tiện và côhg

cụ được sử dụng trong quản lý dự án, nghiên cứu các hình

thức tổ chức quản lý dự án và sự hình thành bộ máy tổ chức

quản lý dự án, các phương pháp điều phổi và quản lý hoạt

động của dự án nói chung và quản lý việc thực hiện từng

nhiệm vụ, từng công việc của dự án nói riêng.

2. Nhiệm vụ nghiên cứu của môn học

- Làm rõ cơ sở khoa học của việc phải đầu tư theo dự án.

- Làm rõ cơ sở khoa học và nội dung cùa phương pháp

phân tích, tính toán các chỉ tiêu phản ánh mặt kỹ thuật,

kinh tế, tài chính của các dự án đầu tư; nghiên cứu các vấn

đề về thị truồng tiêu thụ sản phẩm dịch vụ của dự án.

- Làm rõ cơ sỏ khoa học của việc xác định đối tượng, nội

dung, phương pháp, công cụ và bộ máy tổ chức quản lý các

dự án đầu tư.

- Vận dụng các vấn đề lý luận và phương pháp luận về

lập và quản lý các dự án đầu tư vào điều kiện cụ thể ở

Việt Nam.

Trên cơ sỏ nghiên cứu đối tượng và thực hiện các nhiệm

vụ trên đây, môn học Lập và quản lý dự án đầu tư được sử

dụng để giảng dạy cho sinh viên các chuyên ngành Kinh tế

8

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Đầu tư và Quản trị -kinh doanh sau khi đã được trang bị

kiến thức kinh tế đại cương.

HI. PHƯƠNG PHÁP VÀ NỘI DUNG NGHIÊN cứu CỦA

MÔN HỌC

1. Phương pháp nghiên cứu

Là một môn khoa học kinh tế, cho nên cũng như các

môn khoa học kinh tế khác, môn học Lập và Quản lý dự án

đầu tư coi chủ nghĩa duy vật biện chứng là cơ sở phương

pháp luận và sử dụng các phương pháp của thống kê học,

toán kinh tế, phân tích hệ thống... trong quá trình nghiên

cứu đối tượng và thực hiện các nhiệm vụ của mình.

2. Khái quát nội dung nghiên cứu của môn học

Để làm rõ các vấn đề về phương pháp luận, môn học lập

và quản lý dự án đầu tư tập trung xem xét các vấn đề sau

dây:

- Đối tượng và nhiệm vụ nghiên cứu của môn học

- Những vấn đề lý luận chung về đầu tư và dự án đầu tư

- Phương pháp luận về lập dự án đầu tư

- Phân tích khía cạnh kinh tế xã hội tổng quát và thị

trưòng, kỹ thuật và tổ chức nhân sự của dự án đầu tư

- Phân tích khía cạnh tài chính của dự án đầu tư

- Phân tích lợi ích kinh tế - xã hội của dự án đầu tư

- Những vấn đề lý luận và phương pháp lụận về quàn lý

dự án đầu tư

9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Những vấn đề về tổ chức quản lý dự án đầu tư

- Điều phối và quản lý hoạt động của dự an đầu tư

Câu hỏi ôn tập và thảo luận

1. Sự cần thiết phải trang bị các kiến thức về lập dự án

và quản lý dự án đầu tư.

2. Đổi tượng, nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu cùa môn

học. Theo anh chị như vậy đã thỏa đáng chưa? Tại sao?

10

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chương li

NHỮNG VẤN ĐỂ LÝ LUẬN CHUNG VE ĐAU Tư

VÀ Dự ÁN ĐẦU Tư

ì. ĐẦU Tư

1. Khái niệm

Xuất phát từ phạm vi phát huy tác dụng của các kết

quả đầu tư chúng ta có thể có những cách hiểu khác nhau

về đầu tư (còn gọi là hoạt động đầu tư).

Đầu tư theo nghĩa rộng, nói chung, là sự hy sinh các

nguồn lực ỏ hiện tại để tiến hành các hoạt động nào đó

nhằm thu về cho người đầu tư các kết quà nhất định trong

tương lai lớn hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt được các kết

quà đó. Nguồn lực đó có thể là tiền, là tài nguyên thiên

nhiên, là súc lao động và trí tuệ.

Những kết quả đó có thể là(Sự tăng thêm các tài sản tài

chính (tiền vốn), tài sản vật chất (nhà máy, đường xá, các

của .cải vật chất khác...), tài sản tri tuệ (trinh độ văn hóa,

chuyên môn, khoa học kỹ thuật...) và nguồn nhân lực có đủ

điều kiện để làm việc vổi năng suất cao hơn trong nền sản

xuất xã hội.

Trong các kết quả đã đạt được trên đây những kết quả

là các tài sàn vật chất, tài sàn trí tuệ' và nguồn nhân lực

tăng thêm có vai trò quan trọng trong mọi lúc mọi nơi,

không chỉ dối vói ngưòi bò vốn mà còn đối vối cả nền kinh

l i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

tế. Những kết quà này không chỉ nguôi đầu tứ mà cả nền

kinh tế được thụ hưởng.

Theo nghĩa hẹp, đấu tư chỉ bao gồm những hoạt động sử

dụng các. nguồn lực ỏ hiện tại nhằm đem lại cho nền kinh tế

- xã hội những kết quà trong tương lai lốn hơn các nguồn

lực đã sử dụng để đạt được các kết quà đó.

Như vậy, nếu xem xét trong phạm vi quốc gia thì chỉ có

hoạt động sử dụng các nguồn lực ỏ hiện tại đề trực tiếp làm

tăng các tài sần vật chất, nguồn nhân lực và tài sàn tri tuệ,

hoặc duy trì sự hoạt động của các tài sàn và nguồn nhân lực

sẵn có thuộc phạm trù đầu tu theo nghĩa hẹp hay phạm trù

đầu tư phát triển.

Từ đây ta có định nghĩa về đầu tư phát triển như sau;

Đầu tư phát triển là hoạt động sử dụng các nguồn lực tài

chính, nguồn lục vật chất, nguồn lực lao động và trí tuệ để

xây dựng, sửa chữa nhà cửa và cấu trúc hạ tầng, mua sắm

trang thiết bị và lắp đặt chúng trên nền bệ, bổi dưdng đào

tạo nguồn nhân lực, thực hiện chi phí thuồng xuyên gắn

liền với sự hoạt động của các tài sản này nhằm duy trì tiềm

lực hoạt động cùa các ca sỏ đang tổn tại và tạo tiếm lực mới

cho .nền kinh tế-xã hội, tạo việc làm và nâng cao đời sống

của mọi thành viên trong xã hội.

2. Những đặc điểm của hoạt động đầu tư phát triển

Hoạt động đầu tư phát triển có các đặc điểm khác biệt

với các loại hỉnh đẩu tư khác là :

- Hoạt động đầu tư phát triển đòi hỏi một số vốn lớn và

để nằm khê đọng trong suốt qua trình thực hiện đầu tư.

Đây là cái giá phái trả khá lớn của đầu tư phát triển.

12

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Thời gian để tiến hành một công cuộc đầu tư cho đến

khi các thành quả của'nó phát huy tác dụng thuồng đòi hòi

nhiều năm tháng vói nhiều biến động xảy ra.

- Thòi gian cần hoạt động để có thể thu hổi đủ vốn đã bò

ra đối với các cổ sỗ vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất kinh

doanh thường đòi hòi nhiều năm tháng và đo đó không tránh

khỏi sự tác dộng 2 mặt tích cực và tiêu cực của các yếu tố

không ổn định về tự nhiên, xã hội, chính trị, kinh tế...

- Các thành quả của hoạt động đầu tư phát triển có giá

trị sử dụng lâu dài nhiều năm, có khi hàng trăm, hàng ngàn

năm và thậm chí tổn tại vĩnh viễn như các công trình kiến

trúc nổi tiếng thế giới (Kim Tự tháp cổ Ai Cập, Nhà thò La

Mã ở Bôm, vặn Lý Truồng Thành ồ Trung Quốc, Ẫngco Vát

của Cămpuchia....). Điều này nói lên giá trị lớn lao của các

thảnh quả đầu tự phát triển.

- Các thành quả của hoạt động đầu tư là các công trình

xây dựng sẽ hoạt động ỏ ngay noi mà nó được tạo dựng nên.

Do đố, các điều kiện về địa hỉnh tại đó có ảnh hưởng lốn đến

quá trinh thục hiện đầu tư cũng như tác dụng sau này của

các kết quả đầu tư. Thí dụ: Quy mô đầu tư để xây dựng nhà

máy sàng tuyển than ỏ khu. vực có mò than tùy thược rất

nhiều vào trữ lượng than của mò. Nếu trữ lượng than của

mỏ ít thì quy mô nhà máy sàng tuyển cũng không nên lớn

để đảm bảo chạ nhà máy hàng năm hoạt động hết công suất

vói số năm tổn tại của nhà máy theo dự kiến trong dự án.

Đối với các nhà máy thủy điện, công suất phát điện tùy

thuộc nhiều vào nguồn nưâc nơi xây dựng công trình. Sụ

cung cấp điện đều đặn thuồng xuyên phụ thuộc nhiều vào

tính ổn định của nguồn nước. Không thể di chuyển nhà máy

thủy điện như di chuyển những chiếc máy tháo ròi do các

nhà máy sàn xuất ra từ địa điểm này đến địa điểm khác.

Ì*

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn