Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Giáo trình đầu tư quốc tế
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
GIÁO TRÌNH
ĐÀU TƯ QUÓC TẾ
Chủ biên: PGS. TS. Vũ Chí Lộc
Hà Nội, tháng 6/2011
i
NHỮNG NGƯỜI THAM GIA
Chủ biên: PGS. TS. Vũ Chí Lộc
Biên soạn các chương:
1. PGS. TS. Vũ Chí Lộc CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VỀ MÔN HỌC ĐẦU
TƯ QUỐC TẾ
CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN VỀ ĐẦU TƯ QUỐC
TẾ
2. TS. Vũ Thị Kim Oanh CHƯƠNG 6. CÁC HÌNH THỨC CƠ BẢN CỦA
ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
3. TS. Nguyễn Thị Việt Hoa CHƯƠNG 4. TỰ DO HOÁ ĐẦU TƯ VÀ CÁC
KHU VỰC ĐẦU TƯ TỰ DO
4. ThS. Phạm Thị Mai Khanh CHƯƠNG 7. CÁC TNC TRONG HOẠT ĐỘNG
ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
5. ThS. Trần Thị Ngọc Quyên CHƯƠNG 5. HIỆP ĐỊNH ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
6. ThS. Phan Thị Vân CHƯƠNG 8. MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP (M&A)
TRÊN THẾ GIỚI
7. CN. Đinh Hoàng Minh CHƯƠNG 3. MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
ii
MỤC LỤC TÓM TẮT
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU VỀ MÔN HỌC ĐẦU TƯ QUỐC TẾ............ 1
CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN VỀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ.............................. 16
CHƯƠNG 3 MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ QUỐC TẾ ................................. 60
CHƯƠNG 4 TỰ DO HOÁ ĐẦU TƯ VÀ CÁC KHU VỰC ĐẦU TƯ TỰ
DO ................................................................................................. 93
CHƯƠNG 5 HIỆP ĐỊNH ĐẦU TƯ QUỐC TẾ ..................................... 156
CHƯƠNG 6 CÁC HÌNH THỨC CƠ BẢN CỦA ĐẦU TƯ QUỐC TẾ194
CHƯƠNG 7 CÁC TNC TRONG HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ QUỐC TẾ257
CHƯƠNG 8 MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP (M&A) TRÊN THẾ GIỚI ... 331
iii
MỤC LỤC CHI TIẾT
MỤC LỤC CHI TIẾT........................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................... xiv
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU VỀ MÔN HỌC ĐẦU TƯ QUỐC TẾ............ 1
1.1 Đối tượng nghiên cứu và mục tiêu của môn học ........................................ 1
1.1.1 Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 1
1.1.2 Mục tiêu của học phần ............................................................................. 1
1.2 Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 1
1.3 Hướng dẫn nghiên cứu môn học.................................................................. 2
1.4 Tóm tắt nội dung học phần:......................................................................... 2
1.5 Tài liệu học tập:............................................................................................. 3
1.6 Phương pháp, hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập học phần. 4
1.6.1 Phương pháp đánh giá.............................................................................. 4
1.6.2 Phân bổ thời gian...................................................................................... 4
1.6.3 Tiến độ giảng dạy..................................................................................... 9
CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN VỀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ.............................. 16
Yêu cầu của chương 2 ....................................................................................... 16
2.1 Khái niệm và đặc điểm của đầu tư ............................................................ 16
2.1.1 Khái niệm............................................................................................... 16
2.1.2 Đặc điểm của đầu tư............................................................................... 18
2.2 Khái niệm và đặc điểm của đầu tư quốc tế, đầu tư nước ngoài ............. 18
iv
2.2.1 Khái niệm............................................................................................... 20
2.2.2 Phân loại đầu tư quốc tế ......................................................................... 21
2.3 Một số lý thuyết về đầu tư quốc tế............................................................. 24
2.3.1 Sơ lược về các lý thuyết về đầu tư quốc tế ............................................ 24
2.3.2 Học thuyết MacDougall - Kemp (Học thuyết lợi nhuận cận biên của vốn
- Marginal Product of Capital Hypothesis)..................................................... 26
2.3.3 Lý thuyết về vòng đời quốc tế của sản phẩm (International product life
cycle - IPLC) của Raymond Vernon............................................................... 30
2.3.4 Lý thuyết Chiết trung của Dunning về sản xuất quốc tế
(Dunning’sEclectic theory of international production)................................. 33
2.4 Tác động của đầu tư quốc tế ...................................................................... 39
2.4.1 Mô hình đánh giá tác động chung của FDI............................................ 39
2.4.2 Tác động của đầu tư quốc tế đối với nước chủ đầu tư........................... 39
2.4.3 Tác động của FDI đối với nước nhận đầu tư ......................................... 40
2.5 Xu thế vận động của FDI trên thế giới trong những năm gần đây ........ 52
2.5.1 FDI tăng trưởng mạnh trong những năm 1990-2000, suy giảm trong giai
đoạn 2001-2003, tăng mạnh từ 2004-2007 và lại suy giảm từ sau năm 2007
đến nay. ........................................................................................................... 52
2.5.2 FDI phân bố không đều giữa các nước trên thế giới cả về dòng vốn vào
và ra ................................................................................................................. 53
2.5.3 FDI chủ yếu bị chi phối bởi các TNC.................................................... 54
2.5.4 FDI chủ yếu được thực hiện dưới hình thức M&A ............................... 55
2.5.5 Có sự thay đổi sâu sắc về lĩnh vực đầu tư.............................................. 56
2.6 Những xu hướng mới của ODA trên thế giới ........................................... 57
Câu hỏi ôn tập: .................................................................................................. 58
v
Tài liệu tham khảo của chương........................................................................ 59
CHƯƠNG 3 MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ QUỐC TẾ ................................. 60
Yêu cầu của chương 4:...................................................................................... 60
4.1 Khái niệm về môi trường đầu tư và sự cần thiết nghiên cứu môi trường
đầu tư quốc tế. ................................................................................................... 60
4.1.1 Khái niệm............................................................................................... 60
4.1.2 Sự cần thiết nghiên cứu môi trường đầu tư quốc tế ............................... 61
4.2 Các yếu tố cấu thành môi trường đầu tư của một quốc gia (phân loại
môi trường đầu tư)............................................................................................ 62
4.2.1 Khung chính sách................................................................................... 62
4.2.2 Các yếu tố kinh tế................................................................................... 63
4.2.3 Yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh ...................................... 64
4.2.4 Nghiên cứu môi trường đầu tư quốc tế dưới góc độ quan tâm của nhà
đầu tư nước ngoài............................................................................................ 66
4.2.5 Cách tiếp cận khác ................................................................................. 70
4.3 Nghiên cứu môi trường đầu tư của một số nước trong khu vực ............ 72
4.3.1 Môi trường đầu tư của Trung Quốc ....................................................... 72
4.3.2 Môi trường đầu tư quốc tế của Hàn Quốc.............................................. 74
4.3.3 Nghiên cứu môi trường đầu tư Thái Lan ............................................... 76
4.3.4 Môi trường đầu tư quốc tế của Việt Nam .............................................. 80
4.4 So sánh môi trường đầu tư quốc tế của Việt Nam với môi trường đầu tư
quốc tế các nước trong khu vực ....................................................................... 86
4.4.1 Mặt mạnh của môi trường đầu tư quốc tế của Việt Nam....................... 86
4.4.2 Mặt hạn chế của môi trường đầu tư quốc tế của Việt Nam ................... 89
vi
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................... 91
Tài liệu tham khảo của chương........................................................................ 92
CHƯƠNG 4 TỰ DO HOÁ ĐẦU TƯ VÀ CÁC KHU VỰC ĐẦU TƯ TỰ
DO 93
Yêu cầu của chương 3:...................................................................................... 93
3.1 Xu hướng tự do hoá đầu tư. ....................................................................... 93
3.1.1 Khái niệm và nội dung tự do hoá đầu tư................................................ 93
3.1.2 Tự do hoá đầu tư - xu thế tất yếu trong điều kiện toàn cầu hoá ......... 105
3.1.3 Xu hướng tự do hoá đầu tư ở các nước và trên thế giới ...................... 113
3.2 Những bước tiến mới trong chính sách FDI........................................... 120
3.2.1 Cấp quốc gia......................................................................................... 120
3.2.2 Cấp quốc tế........................................................................................... 123
3.3 Các khu vực đầu tư tự do ......................................................................... 140
3.3.1 Khu vực đầu tư ASEAN (AIA)............................................................ 140
3.3.2 Khu vực đầu tư EU (EIA).................................................................... 145
3.3.3 Khu vực đầu tư Bắc Mỹ (NAIA) ......................................................... 146
3.3.4 Xu hướng liên kết Đông Á và ý tưởng về Khu vực đầu tư Đông Á.... 148
3.4 Nhận xét rút ra từ việc nghiên cứu quá trình tự do hóa đầu tư trên thế
giới..................................................................................................................... 150
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................. 154
Tài liệu tham khảo của chương...................................................................... 155
CHƯƠNG 5 HIỆP ĐỊNH ĐẦU TƯ QUỐC TẾ ..................................... 156
vii
Yêu cầu của chương 8:.................................................................................... 156
8.1 Bản chất và mục đích Hiệp định Đầu tư Quốc tế................................... 156
8.1.1 Bản chất................................................................................................ 156
8.1.2 Mục đích............................................................................................... 157
8.2 Nội dung của các hiệp định đầu tư quốc tế............................................. 158
8.2.1 Định nghĩa “đầu tư” và định nghĩa “nhà đầu tư”................................ 159
8.2.2 Các điều khoản nhằm mục đích tự do hoá đầu tư................................ 160
8.2.3 Các điều khoản nhằm mục đích bảo hộ đầu tư .................................... 163
8.3 Phân loại hiệp định đầu tư quốc tế.......................................................... 167
8.3.1 Các hiệp định quốc tế chỉ giành cho đầu tư ......................................... 168
8.3.2 Các thoả thuận quốc tế khác có liên quan đến đầu tư.......................... 179
8.4 Vai trò của việc ký kết IIAs...................................................................... 180
8.5 Xu hướng ký kết IIAs................................................................................ 181
8.6 Một số điểm các nước cần lưu ý khi tham gia vào IIAs ........................ 182
8.6.1 Đảm bảo sự gắn kết của các khía cạnh chính sách đầu tư quốc gia và
quốc tế ........................................................................................................... 183
8.6.2 Các tranh chấp đầu tư quốc tế.............................................................. 184
8.6.3 Các khía cạnh chính sách chính mà nước chủ nhà cần quan tâm khi thực
hiện IIAs........................................................................................................ 185
8.6.4 Đối với các nước đang phát triển khi tham gia IIAs............................ 186
8.7 Một số hiệp định đầu tư quan trọng mà Việt Nam đã tham gia........... 187
8.7.1 Hiệp định của WTO về các biện pháp đầu tư liên quan đến thương mại
(TRIMs)......................................................................................................... 187
viii
8.7.2 Hiệp định khung về Khu vực đầu tư ASEAN (Hiệp định AIA) năm 1998
....................................................................................................................... 189
8.7.3 Phát triển quan hệ đầu tư theo quy định của Hiệp định thương mại Việt
Nam - Hoa Kỳ ............................................................................................... 189
8.7.4 Hiệp định ưu đãi và bảo hộ đầu tư Việt Nam - Nhật Bản ký kết năm
2003............................................................................................................... 191
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................. 192
Tài liệu tham khảo của chương: .................................................................... 193
CHƯƠNG 6 CÁC HÌNH THỨC CƠ BẢN CỦA ĐẦU TƯ QUỐC TẾ194
Yêu cầu của chương 5:.................................................................................... 194
5.1 Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) ....................................................... 194
5.1.1 Khái niệm và đặc điểm......................................................................... 194
5.1.2 Nguồn gốc và quá trình phát triển........................................................ 201
5.1.3. Phân loại ODA .................................................................................... 217
5.1.4 Vai trò của ODA .................................................................................. 220
5.2 Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)........................................................... 230
5.2.1 Khái niệm và đặc điểm......................................................................... 230
5.2.2 Phân loai FDI ....................................................................................... 233
5.3 Đầu tư chứng khoán nước ngoài (FPI) ................................................... 237
5.3.1 Khái niệm và đặc điểm......................................................................... 237
5.3.2 Các hình thức ....................................................................................... 239
5.3.3 Những lợi ích và hạn chế trong đầu tư gián tiếp nước ngoài qua chứng
khoán ............................................................................................................. 243
5.4 Tín dụng tư nhân quốc tế ......................................................................... 249
ix
5.4.1 Khái niệm tín dụng tư nhân quốc tế..................................................... 249
5.4.2 Đặc điểm tín dụng tư nhân quốc tế ...................................................... 250
5.4.3 Phân loại............................................................................................... 252
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................. 254
Tài liệu tham khảo của chương...................................................................... 255
CHƯƠNG 7 CÁC TNC TRONG HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ QUỐC TẾ257
Yêu cầu của chương 6 :................................................................................... 257
6.1 Khái niệm về TNC..................................................................................... 258
6.1.1 Khái niệm............................................................................................. 258
6.1.2 Các mô hình tổ chức của TNC............................................................. 263
6.2 Chiến lược hoạt động của các TNC......................................................... 264
6.2.1 Phân loại theo mức độ hội nhập các chức năng của sản xuất quốc tế . 264
6.2.2 Phân loại theo phạm vi địa lý của chiến lược sản xuất quốc tế ........... 270
6.3 Vai trò của các TNC trong kinh tế toàn cầu và đầu tư quốc tế ............ 272
6.3.1 Mạng lưới các TNC càng ngày càng mở rộng và lớn mạnh................ 272
6.3.2 TNC thúc đẩy hội nhập quốc tế và chuyển giao công nghệ ................ 273
6.3.3 TNC chịu trách nhiệm về một tỷ trọng lớn thương mại thế giới ......... 276
6.4 Tác động của TNC đối với nước nhận đầu tư là nước đang phát triển
........................................................................................................................... 280
6.4.1 Tăng nguồn lực tài chính và đầu tư...................................................... 280
6.4.2 Nâng cao năng lực công nghệ .............................................................. 283
6.4.3 Thúc đẩy khả năng cạnh tranh xuất khẩu và thương mại .................... 287
6.4.4 Tạo việc làm và củng cố các kỹ năng .................................................. 289
6.4.5 Tác động lên các lĩnh vực khác của nền kinh tế .................................. 293
x
6.5 Hoạt động đầu tư của các TNC tại một số quốc gia .............................. 297
6.5.1 Trung Quốc .......................................................................................... 297
6.5.2 Hàn Quốc ............................................................................................. 305
6.5.3 Các nước EU ........................................................................................ 307
6.5.4 Một số nước ASEAN.......................................................................... 310
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................. 326
Tài liệu tham khảo của chương...................................................................... 329
CHƯƠNG 8 MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP (M&A) TRÊN THẾ GIỚI ... 331
Yêu cầu của chương 7:.................................................................................... 331
7.1 Khái niệm M&A........................................................................................ 331
7.1.1 Khái niệm............................................................................................. 331
7.1.2 Phân biệt mua lại (M) và sáp nhập (A)................................................ 332
7.2 Phân loại M&A.......................................................................................... 337
7.2.1 Theo quan hệ dây chuyền sản xuất kinh doanh ................................... 337
7.2.2 Theo cách thức tài trợ........................................................................... 338
7.3 Các phương pháp tiến hành hoạt động M&A........................................ 339
7.3.1 Bán công ty con (Sell-off).................................................................... 340
7.3.2 Chào bán cổ phần ra công chúng (Equity carve-out)........................... 340
7.3.3 Phân bổ cổ phiếu cho công ty con (Spinoffs)...................................... 342
7.3.4 Phát hành cổ phiếu theo lĩnh vực (Tracking stock) ............................. 342
7.4 Lợi ích đối với doanh nghiệp (công ty) khi thực hiện M&A................. 343
7.4.1 Kế hoạch đầu tư được tiến hành nhanh chóng.................................... 343
7.4.2 Loại bỏ các đối thủ cạnh tranh............................................................. 344
7.4.3 Ít rủi ro hơn so với hoạt động đầu tư mới ............................................ 344
xi
7.4.4 Mang lại xung lực mới cho nhà đầu tư ................................................ 345
7.5 Nguyên nhân thất bại của một số thương vụ M&A trên thế giới......... 346
7.5.1 Do doanh nghiệp mua lại trả giá quá cao (định giá tài sản mua lại quá
cao)................................................................................................................ 347
7.5.2 Do xung đột văn hóa ............................................................................ 348
7.5.3 Gặp nhiều trở ngại và thời gian để liên kết hoạt động của hai công ty bị
kéo dài ........................................................................................................... 349
7.5.4 Do chưa tính toán kỹ trước khi quyết định M&A................................ 349
7.5.5 Giảm khả năng thất bại ........................................................................ 350
7.6 Khi nào nên lựa chọn M&A thay cho đầu tư mới.................................. 350
7.7 Tổng hợp các nghiên cứu về M&A qua biên giới................................... 351
7.7.1 Những nghiên cứu về M&A qua biên giới như một phương thức gia
nhập thị trường .............................................................................................. 352
7.7.2 Những nghiên cứu coi M&A qua biên giới như là một quá trình học hỏi
năng động ...................................................................................................... 355
7.7.3 Những nghiên cứu coi M&A qua biên giới là một chiến lược tạo giá trị
....................................................................................................................... 357
7.7.4 Ví dụ về một nghiên cứu cụ thể về M&A qua biên giới..................... 359
Câu hỏi ôn tập.................................................................................................. 361
Tài liệu tham khảo của chương...................................................................... 374
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO CỦA MÔN HỌC........................ 376
xii
DANH MỤC BẢNG, HÌNH
Danh mục bảng
Bảng 2.1 So sánh năng suất lao động của các chi nhánh nước ngoài và các doanh
nghiệp trong nước trong lĩnh vực chế tạo ở một số nước ................................... 48
Bảng 4.1 Những thay đổi về luật pháp và chính sách FDI của các nước ......... 121
Bảng 4.2 Số lượng BIT được ký kết trên thế giới............................................. 124
Bảng 6.1 Mười nước tài trợ ODA lớn nhất thuộc DAC năm 2008 .................. 204
Bảng 7.1 Các đặc trưng cơ bản của các loại Tổ chức kinh doanh xuyên quốc gia
khác nhau........................................................................................................... 263
Bảng 7.2 Sự phát triển của các chiến lược chức năng của các TNC ................ 265
Bảng 7.3 Sự gia tăng về số lượng các TNC trên thế giới ................................. 273
Bảng 7.4 Một số chỉ số về FDI và sản xuất quốc tế, giai đoạn 1982-2009 ...... 278
Bảng 7.5 Quy mô và tỷ trọng dòng FDI vào Trung Quốc, giai đoạn 1995-2009
........................................................................................................................... 299
Bảng 7.6 Các nước và vùng lãnh thổ đứng đầu về đầu tư trực tiếp vào Trung Quốc,
giai đoạn 2005 - 2007(*)................................................................................... 303
Bảng 7.7 Cơ cấu FDI vào Thái Lan theo quốc gia đầu tư, một số năm trong giai
đoạn 1970-2007................................................................................................. 324
Bảng 8.1 Phân biệt mua lại, sáp nhập và hợp nhất theo một số nguồn tài liệu 336
xiii
Danh mục hình
Hình 2.1 Các hình thức đầu tư quốc tế................................................................ 21
Hình 2.2 Học thuyết lợi nhuận cận biên của vốn................................................ 29
Hình 2.3 Các hình thức mở rộng ra thị trường nước ngoài................................. 34
Hình 2.4 Vòng luẩn quẩn của sự kém phát triển................................................. 40
Hình 2.6 Dòng vốn FDI đầu tư vào các nước phân theo nền kinh tế, 1980 – 2007
............................................................................................................................. 52
Hình 4.1 Phân bổ các BIT của ba trung tâm kinh tế lớn theo khu vực địa lý... 125
Hình 6.1 ODA từ các nước DAC giai đoạn 1993-2008.................................... 205
Hình 6.2 Mười nước nhận ODA nhiều nhất từ DAC năm tài khóa 2007 - 2008
........................................................................................................................... 207
Hình 6.3 Cơ cấu ODA theo lĩnh vực của các nước DAC (2007 - 2008).......... 208
Hình 6.4 Tỷ lệ ODA/GNI của DAC năm 2010................................................. 215
Hình 7.1 Chỉ số tăng trưởng của dòng FDI ra, GDP và xuất khẩu 1980-2008. 276
Hình 7.2 Tăng trưởng FDI và các chỉ số kinh tế trong nền kinh tế thế giới, 2008
(tăng so với 1985).............................................................................................. 276
Hình 7.3 Tỷ trọng dòng FDI vào trên tổng vốn đầu tư cố định (GFCF), 1985-2008,
%........................................................................................................................ 277
xiv
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết
tắt
Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt
BTA Bilateral Trade Agreement Hiệp định Thương mại Song
phương Mỹ-Việt
CSA Country Specific Advantages Lợi thế riêng của nước nhận
đầu tư
DAC Development Assistance
Committee
Uỷ ban Hỗ trợ Phát triển Chính
thức
DTTs Hiệp định tránh đánh thuế hai
lần
FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài
FPI Foreign Portfolio Investment Đầu tư chứng khoán nước
ngoài
FSA Firm specific advantages Lợi thế riêng của doanh nghiệp
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
GI Green Field Đầu tư mới
IDA Industrial Development
Authority
Cơ quan phát triển công nghiệp
IIAs International Investment
Agreements
Hiệp định đầu tư quốc tế
IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế
ISCID International Society for
Complexity Information Design
Trung tâm Quốc tế về giải
quyết tranh chấp đầu tư
LIBOR London Interbank Offered Rate Lãi suất liên ngân hàng tại
Luân Đôn
M&A Merger and Acquisition Mua lại và sáp nhập
MAI Multilateral Agreement on
Investment
Hiệp định đầu tư đa phương
MFN Most favoured nation Nguyên tắc tối huệ quốc
MIGA Tổ chức đảm bảo đầu tư đa
phương
MNC Multinational Corporation Công ty đa quốc gia