Giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam hiện

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ MAI PHƯƠNG

GIAO NỘP, TIẾP CẬN, CÔNG KHAI CHỨNG CỨ

THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN NAY

TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN

QUẬN TÂN BÌNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

HÀ NỘI, năm 2018

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ MAI PHƯƠNG

GIAO NỘP, TIẾP CẬN, CÔNG KHAI CHỨNG CỨ

THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN NAY

TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN

QUẬN TÂN BÌNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Ngành: Luật kinh tế

Mã số: 8.38.01.07

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. PHẠM KIM ANH

HÀ NỘI, năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn

khoa học của TS. Phạm Kim Anh. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc rõ ràng,

nghiên cứu là trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu và

tính trung thực của luận văn.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

NGUYỄN THỊ MAI PHƯƠNG

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP

LUẬT VỀ GIAO NỘP, TIẾP CẬN, CÔNG KHAI CHỨNG CỨ TRONG

TTDS VIỆT NAM.....................................................................................................8

1.1.Khái niệm và đặc điểm của chứng cứ ..............................................................8

1.2.Khái niệm và quy định của pháp luật về hoạt động giao nộp chứng cứ ........12

1.3.Khái niệm và quy định của pháp luật về hoạt động tiếp cận chứng cứ..........23

1.4.Khái niệm và quy định của pháp luật về hoạt động công khai chứng cứ ......29

Tiểu kết Chương 1...................................................................................................39

Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ GIAO NỘP, TIẾP CẬN,

CÔNG KHAI CHỨNG CỨ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN............................40

2.1. Một số bất cập liên quan đến hoạt động giao nộp chứng cứ .........................40

2.2. Một số bất cập liên quan đến hoạt động tiếp cận chứng cứ...........................47

2.3. Một số bất cập liên quan đến hoạt động công khai chứng cứ........................51

2.4. Thực tiễn thực hiện việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ tại Tòa án

nhân dân quận Tân Bình từ năm 2014 đến nay và giải pháp hoàn thiện..............55

2.5. Giải pháp hoàn thiện các quy định về giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ

...............................................................................................................................67

Tiểu kết Chương 2...................................................................................................75

KẾT LUẬN..............................................................................................................77

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLTTDS Bộ luật tố tụng dân sự

TAND Tòa án nhân dân

TANDTC

TLCC

TTDS

VADS

VKS

Tòa án nhân dân tối cao

Tài liệu, chứng cứ

Tố tụng dân sự

Vụ án dân sự

Viện kiểm sát

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Bảng số liệu tình hình thụ lý và giải quyết án dân sự nói chung của

TAND quận Tân Bình từ năm 2014 đến 31/5/2018………………………….…….55

Bảng 2.2: Bảng số liệu vụ án hòa giải thành và xét xử của TAND quận Tân

Bình từ năm 2014 đến 31/5/2018…………………………………………..………56

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Với chính sách mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế, cùng với việc Việt Nam trở

thành thành viên của nhiều tổ chức quốc tế và đã gia nhập Tổ chức thương mại thế

giới (WTO); đồng thời, để thể chế hóa quan điểm, định hướng của Đảng về cải cách

tư pháp được xác định tại Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02-6-2005 của Bộ Chính

trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 về “đẩy mạnh tranh tụng tại phiên

tòa” và yêu cầu cụ thể hóa “Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo đảm” quy

định tại khoản 5 Điều 103 của Hiến pháp năm 2013; ngày 25-11-2015, Quốc hội

khóa XIII đã thông qua Bộ luật tố tụng dân sự có hiệu lực thi hành từ ngày

01/7/2016 đã sửa đổi, bổ sung những quy định về việc giao nộp chứng cứ, tiếp cận

chứng cứ, phiên họp về việc kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận công khai chứng cứ so

với BLTTDS 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011) nhằm bảo đảm tăng cường sự công

khai, minh bạch, tạo điều kiện tốt hơn cho các bên đương sự thực hiện quyền tranh

tụng của mình và bảo vệ có hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Tuy nhiên, trong một thời gian dài, các cá nhân, cơ quan, tổ chức thậm chí là

các chủ thể áp dụng pháp luật đều cho rằng Tòa án là chủ thể có trách nhiệm xác

định những TLCC nào cần phải có để chứng minh cho yêu cầu của đương sự là có

căn cứ và hợp pháp. Trong khi chính bản thân các đương sự mới thực sự hiểu rõ

“nội tình” bên trong những tranh chấp đó là gì, mới biết rõ mình đang nắm giữ

những gì để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Bên cạnh đó, những quy

định mới này vẫn chưa phát huy được vai trò mà các nhà làm luật đặt ra mà ngược

lại đang trở thành một quyền luật định mà các đương sự không có thiện chí lợi dụng

nhằm kéo dài thời hạn giải quyết VADS tại Tòa án và thậm chí dẫn đến việc hủy án

vì Tòa án thu thập, đánh giá chứng cứ chưa đầy đủ khách quan khiến cho lượng án

tồn đọng ngày càng nhiều.

Có thể nói hoạt động giao nộp chứng cứ là hoạt động cơ bản, quan trọng nhất

mà các đương sự cần hoặc buộc phải thực hiện để chứng minh cho yêu cầu của

mình. Thông qua hoạt động giao nộp chứng cứ và tiếp cận, công khai chứng cứ các

2

đương sự mới có một cái nhìn tổng quan hơn về toàn bộ hồ sơ vụ án từ đó có những

nhận định, đánh giá các chứng cứ và qua đó đưa ra những lập luận, căn cứ chứng

minh cho yêu cầu, ý kiến của mình. Trong công cuộc cải cách và hoàn thiện hệ

thống tư pháp Việt Nam, nguyên tắc tố tụng tranh tụng ngày càng được quan tâm

thì vai trò của giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ trong toàn bộ quá trình giải

quyết các VADS cần được quy định một cách chặt chẽ.

Xuất phát từ những nguyên nhân trên, tác giả đã đi vào tìm hiểu, nghiên cứu

và đánh giá các quy định của pháp luật hiện hành để hoàn thiện đề tài nghiên cứu

luận văn thạc sĩ Luật học: “Giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ theo pháp

luật tố tụng dân sự Việt Nam hiện nay từ thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân

quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh” từ đó có cái nhìn bao quát nhất về hoạt

động giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ trong TTDS, thấy được ý nghĩa mang

tính quyết định đến kết quả giải quyết việc tranh chấp khi hoạt động giao nộp, tiếp

cận, công khai chứng cứ được thực hiện một cách tốt nhất và phát hiện những hạn

chế, bất cập sau đó tìm ra các giải pháp để thực hiện tốt nhất quyền và nghĩa vụ giao

nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ của đương sự nhằm nâng cao nhận thức pháp lý

của các cá nhân, cơ quan, tổ chức khi tham gia tố tụng tại Tòa án và giảm gánh

nặng cho Tòa án trong tình hình số lượng án dân sự tồn đọng càng ngày càng cao.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Do quy định về tiếp cận, công khai chứng cứ mới được quy định trong

BLTTDS 2015 nên trước khi BLTTDS 2015 ra đời, các bài viết, công trình khoa

học có liên quan chỉ đề cập đến hoạt động giao nộp chứng cứ như: Nghĩa vụ cung

cấp chứng cứ và nghĩa vụ chứng minh trong tố tụng dân sự của Phạm Hữu Thư,

đăng trên tạp chí Dân chủ và pháp luật số 9/1998; Về việc cung cấp và thu thập

chứng cứ trong giai đoạn giải quyết vụ kiện dân sự theo thụ tục sơ thẩm, luận văn

Thạc sĩ luật học của Nguyễn Minh Hằng, bảo vệ tại trường Đại học Luật Hà Nội

năm 2003; Thu thập và đánh giá chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ án dân sự

thực trạng và giải pháp, đề tài cấp cơ sở của Viện khoa học xét xử của TANDTC

năm 2002 v.v… Tuy nhiên, do các đề tài này được thực hiện trước khi có BLTTDS