Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở khu vực miền núi phía Bắc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ THỦY

GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6

TUỔI QUA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ

Ở KHU VỰC MIỀN NÚI PHÍA BẮC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên - Năm 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ THỦY

GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6

TUỔI QUA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ

Ở KHU VỰC MIỀN NÚI PHÍA BẮC

Ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục

Mã số: 9140102

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS TS. Nguyễn Thị Tính

2. TS. Trần Thị Minh Huế

Thái Nguyên - Năm 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số

liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Tác giả luận án

Vũ Thị Thủy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý -

Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các nhà khoa học đã

giúp đỡ và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành công trình nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS TS. Nguyễn Thị Tính và

TS. Trần Thị Minh Huế đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá

trình thực hiện luận án.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Phòng Đào tạo (Sau đại học) – Trường Đại học

Sư phạm – Đại học Thái Nguyên đã động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học

tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Chủ nhiệm khoa và các cán bộ giảng viên

Khoa Tâm lý Giáo dục - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo

điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Chủ nhiệm khoa và các cán bộ giảng viên

Khoa Giáo dục Mầm non - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã

động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, giáo viên và trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi các Trường Mầm non khu vực miền núi phía Bắc đã cộng tác, cung

cấp thông tin cho việc nghiên cứu thực tiễn của luận án.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, giáo viên và trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi Trường Mầm non Nà Pheo - xã Phú Thượng - huyện Võ Nhai - tỉnh

Thái Nguyên đã cộng tác và tạo điều kiện cho tác giả tổ chức thực nghiệm kiểm

chứng tính khả thi của kết quả nghiên cứu.

Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, bạn bè, đồng

nghiệp đã quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ tôi về mọi mặt để tôi có thể hoàn thành công

việc nghiên cứu của mình.

Tác giả luận án

Vũ Thị Thủy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................... ii

MỤC LỤC........................................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ .......................................................................................... ix

MỞ ĐẦU...............................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..........................................................................2

4. Giả thuyết khoa học ....................................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................................3

6. Phương pháp luận, phương pháp và phạm vi nghiên cứu ......................................3

7. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................5

8. Luận điểm bảo vệ ........................................................................................................6

9. Đóng góp mới của luận án .........................................................................................6

10. Cấu trúc luận án.........................................................................................................7

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO

TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI QUA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO

CHỦ ĐỀ Ở TRƯỜNG MẦM NON.................................................................................... 8

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.................................................................................8

1.1.1. Trên thế giới.......................................................................................................8

1.1.2. Ở Việt Nam......................................................................................................14

1.2. Khái niệm công cụ .................................................................................................20

1.2.1. Kĩ năng giao tiếp .............................................................................................20

1.2.2. Kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.................................................25

1.2.3. Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ................................25

1.2.4. Trò chơi đóng vai theo chủ đề .......................................................................26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

iv

1.2.5. Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò

chơi đóng vai theo chủ đề .........................................................................................27

1.3. Những vấn đề cơ bản của giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

ở trường mầm non...........................................................................................................27

1.3.1. Đặc điểm giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi..............................................27

1.3.2. Mục tiêu, ý nghĩa, nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hình thức giáo

dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.....................................................30

1.3.3. Quy trình tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi................................................................................................................43

1.4. Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi

đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non ....................................................................44

1.4.1. Ưu thế của trò chơi đóng vai theo chủ đề trong giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi...................................................................................44

1.4.2. Mục tiêu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non ........................................48

1.4.3. Nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non ........................................48

1.4.4. Phương pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo qua tổ chức

trò chơi đóng vai theo chủ đề ...................................................................................50

1.4.5. Đánh giá kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò

chơi đóng vai theo chủ đề .........................................................................................52

1.4.6. Yêu cầu đối với giáo viên khi thực hiện giáo dục kĩ năng giao tiếp

cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề .................56

Chương 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO TRẺ

MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI QUA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO

CHỦ ĐỀ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON KHU VỰC MIỀN NÚI PHÍA BẮC .61

2.1. Vài nét về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát.............................................61

2.1.1. Vài nét về khu vực miền núi phía Bắc và đặc điểm của trẻ mầm non ở

khu vực miền núi phía Bắc .......................................................................................61

2.1.2. Tổ chức khảo sát .............................................................................................63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

v

2.2. Thực trạng nhận thức về giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ..........................................................67

2.3. Thực trạng kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi đóng

vai theo chủ đề ...............................................................................................................68

2.3.1. Thực trạng kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi

đóng vai theo chủ đề theo đánh giá của giáo viên .................................................69

2.3.2. Thực trạng kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi

đóng vai theo chủ đề theo kết quả quan sát ............................................................73

2.3.3. So sánh thực trạng kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề theo kết quả sử dụng phương pháp điều

tra và phương pháp quan sát.....................................................................................82

2.4. Thực trạng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề..............................................................................84

2.4.1. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.......................................84

2.4.2. Thực trạng phương pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ...............................................93

2.4.3. Thực trạng quy trình giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ......................................................94

2.4.4. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục kĩ năng giao tiếp qua tổ chức

trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi của giáo viên ..............95

2.4.5 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề..........98

2.5. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng .............................................................101

Chương 3: QUY TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO

TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI QUA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ

ĐỀ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON KHU VỰC MIỀN NÚI PHÍA BẮC ........................ 103

3.1. Các nguyên tắc chỉ đạo việc đề xuất quy trình, biện pháp..............................103

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích giáo dục.............................................103

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................................103

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vi

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò chủ đạo của giáo viên

với việc phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động của trẻ trong quá trình

giáo dục kĩ năng giao tiếp .......................................................................................104

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.................................................................104

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..............................................................104

3.2. Xây dựng quy trình giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi

qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề................................................................105

3.2.1. Mục tiêu đề xuất quy trình ...........................................................................105

3.2.2. Nội dung của quy trình.................................................................................105

3.3. Một số biện pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua

tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề .......................................................................112

3.3.1. Xây dựng hệ thống trò chơi đóng vai theo chủ đề giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi....................................................................................112

3.3.2. Phát triển hoạt động chơi theo hướng linh hoạt nhằm tăng cường giáo

dục kĩ năng giao tiếp................................................................................................119

3.3.3. Phát triển môi trường nhóm, lớp kích thích trẻ tích cực tham gia trải

nghiệm rèn luyện kĩ năng giao tiếp qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ............125

3.3.4. Định hướng thiết kế tài liệu hướng dẫn giáo dục kĩ năng giao tiếp cho

trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.......................128

3.3.5. Phối hợp giữa giáo viên và cha mẹ trong giáo dục kĩ năng giao tiếp

cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ...............131

3.3.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp..................................................................133

3.4. Thực nghiệm sư phạm.........................................................................................135

3.4.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm............................................................135

3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ....................................................................139

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..............................................................................161

1. Kết luận.....................................................................................................................161

2. Khuyến nghị.............................................................................................................162

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................164

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Tiêu chí và thang đánh giá kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ..................................................... 53

Bảng 2.1. Khách thể khảo sát là giáo viên và cán bộ quản lý................................... 64

Bảng 2.2. Khách thể khảo sát là trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ............................................. 64

Bảng 2.3. Nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về giáo dục kĩ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai

theo chủ đề ở trường mầm non................................................................. 68

Bảng 2.4. Thực trạng kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo đánh giá của giáo viên ................. 69

Bảng 2.5. Thực trạng kĩ năng biểu đạt lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ

đề của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo đánh giá của giáo viên ........................ 71

Bảng 2.6. Thực trạng kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai

theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo đánh giá của giáo viên.............. 72

Bảng 2.7. Thực trạng kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo kết quả quan sát............................ 74

Bảng 2.8. Thực trạng kĩ năng biểu đạt lời nói của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong

trò chơi đóng vai theo chủ đề theo kết quả quan sát ................................ 77

Bảng 2.9. Thực trạng kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi trong trò chơi đóng vai theo chủ đề theo kết quả quan sát................ 80

Bảng 2.10. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ

mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề .................. 85

Bảng 2.10.1. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng nghe hiểu lời

nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề.................................................... 86

Bảng 2.10.2. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng biểu đạt lời nói

trong trò chơi đóng vai theo chủ đề .......................................................... 88

Bảng 2.10.3. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng thực hiện quy

tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo chủ đề ..................................... 91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

viii

Bảng 2.11. Thực trạng phương pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề .......................... 93

Bảng 2.12. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục kĩ năng giao tiếp qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở khu

vực miền núi phía Bắc của giáo viên........................................................ 96

Bảng 2.13. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kĩ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề ....................................................................................................... 98

Bảng 3.3. Bảng chọn mẫu thực nghiệm .................................................................. 136

Bảng 3.4. Kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi nhóm ĐC và TN trong

trò chơi đóng vai theo chủ đề trước thực nghiệm................................... 139

Bảng 3.5. Bảng kiểm định T-Test cho nhóm đối chứng và thực nghiệm trước

khi tổ chức thực nghiệm ......................................................................... 141

Bảng 3.6. Mức độ thực hiện các kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

trong trò chơi đóng vai theo chủ đề sau khi thực nghiệm lần 1 ............. 144

Bảng 3.7. Mức độ thực hiện các kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

trong trò chơi đóng vai theo chủ đề sau thực nghiệm lần 2 ................... 149

Bảng 3.8. Mức độ thực hiện các kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

trong trò chơi đóng vai theo chủ đề sau khi thực nghiệm lần 3 ............. 153

Bảng 3.9. Mức độ thực hiện các kĩ năng giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong

trò chơi đóng vai theo chủ đề sau các lần khi thực nghiệm......................... 157

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 2.1. Kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề ................ 82

Hình 2.2. Kĩ năng biểu đạt lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề ................... 83

Hình 2.3. Kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề........................................................................................................ 83

Hình 3.1. Kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề .............. 147

Hình 3.2. Kĩ năng biểu đạt lời nói để giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 147

Hình 3.3. Kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 148

Hình 3.4. Kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề .............. 151

Hình 3.5. Kĩ năng biểu đạt lời nói để giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 151

Hình 3.6. Kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 152

Hình 3.7. Kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề .............. 155

Hình 3.8. Kĩ năng biểu đạt lời nói để giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo chủ đề............155

Hình 3.9. Kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 156

Hình 3.10. Kĩ năng nghe hiểu lời nói trong trò chơi đóng vai theo chủ đề ............ 158

Hình 3.11. Kĩ năng biểu đạt lời nói để giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo chủ đề..........158

Hình 3.12. Kĩ năng thực hiện quy tắc giao tiếp trong trò chơi đóng vai theo

chủ đề...................................................................................................... 159

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Giao tiếp là nhu cầu thiết yếu của trẻ em nói riêng và con người nói

chung, là công cụ chủ yếu để con người trao đổi thông tin, cảm xúc, ảnh hưởng tác

động lẫn nhau. Đối với trẻ em lứa tuổi mầm non, nhu cầu giao tiếp được hình thành

ngay từ khi trẻ có sự cảm nhận về thế giới xung quanh, bắt đầu là người mẹ trong

hoạt động giao tiếp xúc cảm trực tiếp; Tiếp tục được hình thành và phát triển trong

mối quan hệ với bạn, cô giáo, người lớn ở hoạt động với đồ vật và sau này phát

triển trong nhiều hoạt động khác của trẻ, đặc biệt là hoạt động vui chơi ở lứa tuổi

mẫu giáo mà trung tâm là trò chơi đóng vai theo chủ đề.

1.2. Giáo dục mầm non có nhiệm vụ hình thành những yếu tố nền tảng của nhân

cách con người: “Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất,

tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ; hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị

cho trẻ em vào lớp 1” [65]. Hình thành, phát triển kĩ năng giao tiếp cho trẻ mầm non

nói chung và trẻ mẫu giáo nói riêng là một trong những mục tiêu cơ bản của giáo dục

mầm non.

1.3. Để thực hiện mục tiêu giáo dục mầm non nói chung, giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi nói riêng thì công tác giáo dục ở trường mầm non cần

thiết kế và tổ chức đa dạng các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Trong nhiều hoạt

động giáo dục, hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo. Tổ chức

hoạt động vui chơi, đặc biệt là trò chơi đóng vai theo chủ đề là con đường chiếm ưu

thế trong giáo dục trẻ mầm non, thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề tạo ra môi

trường trải nghiệm mang tính giả định giúp trẻ hình thành nhân cách nói chung,

phát triển kĩ năng giao tiếp nói riêng. Khi tham gia trò chơi, trẻ được thâm nhập vào

các mảng của cuộc sống trong xã hội bằng việc đóng vai một nhân vật nào đó để

thực hiện chức năng xã hội theo từng vị trí khác nhau. Chính trong quá trình đó, trẻ

nhận thức, trải nghiệm và thể hiện hành vi, cảm xúc, hình thành và phát triển các kĩ

năng xã hội, đặc biệt là kĩ năng giao tiếp.

1.4. Các trường mầm non khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam đã quan tâm

giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi để đảm bảo mục tiêu giáo dục ở

2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

bậc mầm non. Tuy nhiên quá trình giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi còn một số hạn chế nhất định, đặc biệt giáo viên chưa khai thác được thế mạnh

của hoạt động vui chơi nói chung và trò chơi đóng vai theo chủ đề nói riêng để giáo

dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Bên cạnh đó, trong hoạt động

nghiên cứu, chưa có công trình nghiên cứu một cách có hệ thống về giáo dục kĩ

năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai theo

chủ đề ở khu vực miền núi phía Bắc nhằm làm rõ các vấn đề: Trò chơi đóng vai

theo chủ đề có vai trò như thế nào đối với quá trình phát triển kĩ năng giao tiếp cho

trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi? Làm thế nào để giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở các trường mầm non khu vực

miền núi phía Bắc đạt hiệu quả?

Xuất phát từ những lý do trên, với mong muốn nghiên cứu tìm hiểu và đánh

giá hiện trạng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức hoạt

động vui chơi, xây dựng các biện pháp giáo dục hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng

giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở khu vực miền núi phía Bắc,

chúng tôi chọn đề tài: “Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua

tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở khu vực miền núi phía Bắc” làm đề tài

nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về giáo dục kĩ năng giao tiếp cho

trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề, luận án đề xuất quy

trình và biện pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức

trò chơi đóng vai theo chủ đề nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp

cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở các trường mầm non khu vực miền núi phía Bắc.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò

chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu mối quan hệ giữa tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề với giáo dục

kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non để xác lập quy trình và

3

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

các biện pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục

kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi các ở trường mầm non khu vực miền núi

phía Bắc.

4. Giả thuyết khoa học

Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là nhiệm vụ quan trọng

trong chương trình giáo dục trẻ ở trường mầm non. Hiệu quả giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở các trường mầm non khu vực miền núi phía Bắc

qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề phụ thuộc vào năng lực tổ chức trò chơi

của giáo viên, môi trường tâm lý xã hội và cơ sở vật chất, văn hoá, phong tục tập

quán,... Nếu xác lập được quy trình và biện pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề đảm bảo tính khoa học phù hợp với đặc điểm

của trẻ và điều kiện thực tiễn khu vực miền núi phía Bắc để sử dụng trong công tác

giáo dục sẽ nâng cao được chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-

6 tuổi ở khu vực miền núi phía Bắc hiện nay.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Xây dựng cơ sở lý luận của giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non.

5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở các trường mầm non khu vực

miền núi phía Bắc Việt Nam.

5.3. Đề xuất quy trình và biện pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở các trường mầm non khu vực

miền núi phía Bắc Việt Nam.

5.4. Thực nghiệm kiểm chứng quy trình và các biện pháp giáo dục kĩ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.

6. Phương pháp luận, phương pháp và phạm vi nghiên cứu

6.1. Phương pháp luận nghiên cứu đề tài

- Quan điểm hệ thống cấu trúc: Nghiên cứu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ

mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề gắn với mục tiêu, nội

dung giáo dục trẻ trong chương trình giáo dục mầm non.

4

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Quan điểm thực tiễn: Nghiên cứu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo

5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề gắn với đặc điểm phát triển của

trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và điều kiện thực tiễn của các trường mầm non khu vực miền

núi phía Bắc.

- Quan điểm tiếp cận hoạt động và nhân cách: Nghiên cứu giáo dục kĩ năng

giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề theo

tiếp cận hoạt động - nhân cách và quá trình hình thành, phát triển nhân cách cho trẻ

mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua tổ chức hoạt động vui chơi ở trường mầm non.

- Nghiên cứu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức

trò chơi đóng vai theo chủ đề được thực hiện dựa trên quan điểm tiếp cận Chuẩn

phát triển trẻ em năm tuổi. Dựa trên Chuẩn phát triển trẻ năm tuổi về ngôn ngữ, kĩ

năng giao tiếp để xác định mục tiêu, nội dung và phương pháp, cách thức tổ chức và

tiêu chí đánh giá kết quả giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ

chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.

- Nghiên cứu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua tổ chức

trò chơi đóng vai theo chủ đề tiếp cận quan điểm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu

giáo 5-6 tuổi.

6.2. Phương pháp nghiên cứu đề tài

6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Đề tài sử dụng phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát

hóa tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận về giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi thông qua tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non.

6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

a. Phương pháp quan sát

Sử dụng phương pháp này để quan sát hoạt động của trẻ trong trò chơi đóng

vai theo chủ đề, quan sát quá trình tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề của giáo

viên ở trường mầm non nhằm phát hiện thực trạng kĩ năng giao tiếp của trẻ, thực

trạng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ của giáo viên.