Giảm Nghèo Nhanh Và Bền Vững Tại Các Xã Vùng Cao Huyện Văn Yên Tỉnh Yên Bái

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

LÊ HUY

GIẢM NGHÈO NHANH VÀ BỀN VỮNG TẠI CÁC XÃ

VÙNG CAO HUYỆN VĂN YÊN, TỈNH YÊN BÁI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. TRẦN THỊ THU HÀ

Hà Nội, 2021

i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này

là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này

đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn được chỉ rõ nguồn

gốc. Đồng thời tôi xin cam đoan rằng trong quá trình thực hiện đề tài tại địa

phương, tôi luôn chấp hành đúng mọi quy định của địa phương nơi thực hiện

đề tài.

Hà Nội, ngày 25 tháng 12 năm 2021

Người cam đoan

Lê Huy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và được

tạo điều kiện thuận lợi từ nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn

sâu sắc đến:

Ban Giám hiệu Trường Đại học Lâm nghiệp, Phòng Đào tạo Sau đại

học, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho

tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt tôi xin nói lời cảm ơn chân thành nhất tới người hướng dẫn

khoa học - PGS. TS. Trần Thị Thu Hà đã giúp đỡ tận tình và trực tiếp hướng

dẫn trong suốt thời gian tôi thực hiện nghiên cứu đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo và cán bộ

công nhân viên làm việc tại các cơ quan, sở, ban ngành trên địa bàn huyện

Văn Yên: Ủy ban nhân dân huyện Văn Yên, Phòng Nông nghiệp huyện và

phát triển nông thôn huyện Văn Yên, Phòng Lao động, thương binh và xã hội

huyện Văn Yên và các xã khảo sát. Đồng thời tôi xin gửi lời cảm ơn đến các

cá nhân, tổ chức đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi cung cấp số liệu, tư liệu khách

quan, nói lên những suy nghĩ của mình để giúp tôi hoàn thành luận án này.

Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp nơi tôi công

tác đạo điều kiện giúp tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 25 tháng 12 năm 2021

Học viên

Lê Huy

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢM NGHÈO....... 5

1.1. Cơ sở lý luận về giảm nghèo .................................................................. 5

1.1.1. Tổng quan về nghèo.......................................................................... 5

1.1.2. Giảm nghèo nhanh và bền vững..................................................... 11

1.1.3. Nội dung công tác giảm nghèo bền vững ....................................... 14

1.1.4. Tiêu chí đánh giá giảm nghèo nhanh và bền vững......................... 20

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo nhanh và bền vững .......... 21

1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác giảm nghèo nhanh và bền vững ............... 25

1.2.1. Kinh nghiệm một số địa phương về giảm nghèo nhanh và bền vững 25

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra đối với huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.. 29

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái............................ 32

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 32

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................ 34

2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng

đến công tác giảm nghèo nhanh và bền vững .......................................... 37

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 39

2.2.1. Phương pháp chọn điểm khảo sát .................................................. 39

2.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu ........................................... 40

2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ......................................... 41

2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu của đề tài ................. 41

iv

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 43

3.1. Khái quát về công tác giảm nghèo tại các xã vùng cao của huyện Văn

Yên, tỉnh Yên Bái ........................................................................................ 43

3.1.1. Thực trạng nghèo............................................................................ 43

3.1.2. Kết quả giảm nghèo giai đoạn 2016 - 2020 ................................... 45

3.2. Thực trạng công tác giảm nghèo tại các xã vùng cao huyện Văn Yên,

tỉnh Yên Bái ................................................................................................. 53

3.2.1. Đầu tư cơ sở hạ tầng ...................................................................... 54

3.2.2. Hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng các

mô hình giảm nghèo.................................................................................. 58

3.2.3. Truyền thông về công tác giảm nghèo............................................ 61

3.2.4. Nâng cao năng lực cho cán bộ và người dân trong công tác giảm

nghèo......................................................................................................... 62

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo nhanh và bền vững tại các xã

vùng cao huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái ...................................................... 66

3.3.1. Nhóm các yếu tố chủ quan.............................................................. 66

3.3.2. Nhóm các yếu tố khách quan.......................................................... 70

3.4. Đánh giá chung về công tác giảm nghèo tại các xã vùng cao huyện Văn

Yên, tỉnh Yên Bái ........................................................................................ 76

3.4.1. Kết quả đạt được............................................................................. 76

3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................ 79

3.5. Giải pháp giảm nghèo nhanh và bền vững tại các xã vùng cao huyện

Văn Yên, tỉnh Yên Bái................................................................................. 81

3.5.1. Tăng cường công tác chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền ................. 81

3.5.2. Nâng cao hiệu quả tuyên truyền và nhận thức thoát nghèo cho

người dân................................................................................................. 82

3.5.3. Giải pháp tạo điều kiện cho hộ nghèo phát triển sản suất, tăng thu

nhập .......................................................................................................... 84

v

3.5.4. Thực hiện có hiệu quả công tác đào tạo nghề và giải quyết việc

làm..................................................................................................... 85

3.5.5. Giải pháp giúp người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội............... 86

3.5.6. Nâng cao vai trò, trách nhiệm, kiến thức của đội ngũ cán bộ làm

công tác giảm nghèo................................................................................. 88

KẾT LUẬN..................................................................................................... 90

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 92

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt

UBND Ủy ban nhân dân

MTTQ Mặt trận tổ quốc

HĐND Hội đồng nhân dân

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

DTTS Dân tộc thiểu số

ĐBKK Đặc biệt khó khăn

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

KHCN Khoa học công nghệ

XHCN Xã hội Chủ nghĩa

KHKT Khoa học kỹ thuật

THCS Trung học cơ sở

TH&THCS Tiểu học và trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giai đoạn 2016 - 2020 .................. 43

Bảng 3.2. Kết quả giảm nghèo giai đoạn 2016 - 2020 ................................ 51

Bảng 3.3. Đánh giá về kết quả thoát nghèo của người dân ......................... 52

Bảng 3.4. Kết quả đầu tư cơ sở hạ tầng tại các xã vùng cao 2018 - 2020... 55

Bảng 3.5. Kết quả thực hiện phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và

nhân rộng mô hình giảm nghèo bền vững tại các xã vùng cao (2018 - 2020) 58

Bảng 3.6. Kết quả thực hiện công tác truyền thông về giảm nghèo............ 61

Bảng 3.7. Kết quả nâng cao năng lực cho cán bộ và người dân (2018 -

2020) ............................................................................................................ 63

Bảng 3.8. Kết quả các dịch vụ xã hội cơ bản tại huyện Văn Yên ............... 64

Bảng 3.9. Kết quả khảo sát về trình độ học vấn, xếp loại kinh tế và nguồn

thu nhập các hộ tại các xã trên địa bàn huyện Văn Yên.............................. 67

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiện nay nghèo đói là một trong những vấn đề mà xã hội cũng như

toàn thế giới quan tâm, nghèo đói không chỉ là vấn đề riêng của các hộ gia

đình mà còn để lại nhiều hệ lụy cho nền kinh tế xã hội của đất nước. Nghèo

đói không những làm kìm hãm sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế

đất nước mà còn ảnh hưởng đến các vấn đề xã hội cũng như đời sống của

nhân dân. Sau sự thay đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh

tế thị trường nước ta đã phát triển nhanh chóng cả về kinh tế lẫn xã hội, sự

tăng trưởng nhanh của nền kinh tế kèm theo thu nhập và đời sống của nhân

dân được cải thiện đáng kể, tỷ lệ lệ hộ nghèo đã giảm liên tục qua các năm

trên phạm vi cả nước, các vùng miền. Nhiều huyện nghèo, xã đặc biệt khó

khăn đã được đầu tư cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản

xuất và đời sống dân sinh; hộ nghèo được hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm, tăng

thu nhập, tạo điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục,

nhà ở, nước sạch và vệ sinh, tiếp cận thông tin.

Đặc biệt, đã có sự chuyển biến về nhận thức và hành động của một bộ

phận người nghèo, đã xuất hiện một số điển hình làm đơn tự nguyện xin thoát

nghèo. Kết quả giảm nghèo của Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá

cao. Đến cuối năm 2019, tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn 3,75%, bình quân trong

4 năm giảm 1,53%. Bên cạnh đó, công tác giảm nghèo cũng còn những tồn

tại, cần khắc phục trong giai đoạn tới như: Kết quả giảm nghèo chưa thực sự

bền vững, tỷ lệ tái nghèo, phát sinh nghèo mới còn cao, còn khoảng cách giàu

- nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư, đặc biệt là ở các xã vùng cao, đông

đồng bào dân tộc...

Huyện Văn Yên là một huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Yên Bái với

dân số năm 2019 là 129.059 người sinh sống và làm việc trong đó dân tộc

2

thiểu số chiếm tới 50%, sau nhiều năm thực hiện các chương trình về xóa đói

giảm nghèo, cũng như chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững,

qua những chương trình xóa đói giảm nghèo huyện Văn Yên cũng đã đạt

được những kết quả nhất định về công tác xóa đói giảm nghèo, tỷ lệ hộ

nghèo, hộ cận nghèo của huyện có xu hướng giảm từ năm 2016 đến năm

2020, bên cạnh đó các xã vùng cao, đông đồng bào dân tộc thiểu số của huyện

có tỷ lệ hộ nghèo còn ở mức cao, có xã tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo lên đến

50%. Chính vì vậy, huyện Văn Yên phải tiếp tục tiếp thu và thực hiện một

cách hiệu quả nhất các chương trình, chính sách xóa đói giảm nghèo mà nhà

nước đã đề ra, trợ giúp, hỗ trợ người nghèo hiện đang sinh sống, làm việc trên

địa bàn huyện có thể cải thiện, nâng cao nguồn thu nhập của mình, có cuộc

sống ổn định vươn lên thoát nghèo bền vững.

Xuất phát từ những yêu cầu về giảm nghèo nhanh và bền vững tại các xã

vùng cao huyện Văn Yên, việc tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Giảm nghèo

nhanh và bền vững tại các xã vùng cao huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái” vừa

có ý nghĩa về mặt lý luận - tổng kết các bài học kinh nghiệm về công tác giảm

nghèo nhanh và bền vững, vừa có ý nghĩa về thực tiễn - trên cơ sở đánh giá

được thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo

nhanh và bền vững tại các xã vùng cao huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Mục tiêu của đề tài là tìm kiếm giải pháp nhằm giảm nghèo nhanh và

bền vững tại các xã vùng cao trên địa bàn huyện trong thời gian tới và nhằm

hướng tới mục tiêu giúp cho huyện Văn Yên có thể đạt được đến năm 2025 là

giảm 1/2 số hộ nghèo và hộ cận nghèo so với đầu kỳ theo chuẩn nghèo đa

chiều của quốc gia; các xã có thể được hỗ trợ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng

kinh tế - xã hội liên kết vùng, phục vụ dân sinh, sản xuất, thương mại, lưu

thông hàng hóa và cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản.