Giải pháp tổ chức kiểm toán môi trường ở Việt Nam

1

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé tµi chÝnh

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

Giải pháp tổ chức kiểm toán môi trƣờng ở Việt Nam

Đỗ Thị Ánh Tuyết

Chuyªn ngµnh: Kế toán

Mã số: 62.34.30.01

Hä vµ tªn c¸n bé h-íng dÉn khoa häc:

1. GS, TS. Vƣơng Đình Huệ

2. PGS, TS. Lê Huy Trọng

2013

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi,

các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong Luận án này là trung thực và có

nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả luận án

ĐỖ THỊ ÁNH TUYẾT

3

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

AFROSAI Tổ chức các cơ quan KTTC châu Phi

ARABOSAI Tổ chức các cơ quan KTTC Ả-rập

ASOSAI Tổ chức các cơ quan KTTC châu Á

EUROSAI Tổ chức các cơ quan KTTC châu Âu

INCOSAI Đại hội đồng các cơ quan Kiểm toán Tối cao

INTOSAI Tổ chức Quốc tế các cơ quan Kiểm toán Tối cao

§TM Bản cam kết bảo vệ môi trƣờng

KTMT Kiểm toán môi trƣờng

KTNN Kiểm toán nhà nƣớc

KTTC Kiểm toán tối cao

NSNN Ngân sách Nhà nƣớc

OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế

OLACEFS Tổ chức các cơ quan KTTC châu Mỹ La-tinh

UNCSD Ủy ban Phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc

UNFCCC Công ƣớc khung của Liên Hiệp Quốc về biến đổi môi trƣờng

WB Ngân hàng thế giới

WGEA Nhóm làm việc về kiểm toán môi trƣờng

4

MỤC LỤC

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT....................................................................................1

MỤC LỤC............................................................................................................................................4

MỞ ĐẦU...............................................................................................................................................9

CHƢƠNG 1-TỔNG QUANTÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI.........................13

1.1.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.. 13

1.1.1.Các bài viết đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành ............................. 13

1.1.2. Các công trình khoa học............................................................................ 14

1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƢỚC NGOÀI CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.... 15

1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về kiểm toán môi trƣờng ................ 15

1.2.2.Nhóm các quy trình hƣớng dẫn nghiệp vụ.............................................. 17

CHƢƠNG 2 - TỔNG QUAN VỀ KIỂM TOÁN VÀ TỔ CHỨC KIỂM TOÁN

MÔI TRƢỜNG................................................................................................................................20

2.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TOÁN VÀ KIỂM TOÁN NHÀ

NƢỚC ............................................................................................................. 20

2.1.1. Kiểm toán..................................................................................................... 20

2.1.2. Kiểm toán Nhà nƣớc .................................................................................. 22

2.2. CÁC VẤN ĐỀ VỀ TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG .............. 31

2.2.1. Bối cảnh ra đời và quá trình phát triển của kiểm toán môi trƣờng

trong lĩnh vực công ............................................................................................... 31

2.2.2. Sự cần thiết phải kiểm toán môi trƣờng ................................................. 36

2.2.2.1. Kiểm toán môi trường là một thành tố quan trọng của hoạt động

kiểm toán.....................................................................................................................39

2.2.2.2. Kiểm toán môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc xác nhận tổng

sản lượng thực tế của quốc gia và chi phí thực tế của doanh nghiệp...................39

2.2.2.3. Kiểm toán môi trường cần thiết đối với phát triển bền vững của nền kinh

tế.....................................................................................................................................40

2.2.3. Khái niệm, bản chất của Kiểm toán môi trƣờng................................... 41

2.2.3.1. Khái niệm “Kiểm toán môi trường” ............................................................41

2.2.3.2. Phân loại kiểm toán môi trường..................................................................43

2.2.3.3. Mục tiêu kiểm toán môi trường....................................................................44

2.2.3.4. Đối tượng/Nội dung kiểm toán môi trường ................................................45

5

2.2.3.5.Quy trình kiểm toán môi trường....................................................................45

2.2.3.6. Phương pháp và kỹ thuật kiểm toán môi trường ......................................47

2.2.3.6.Hình thức tổ chức kiểm toán môi trường ....................................................47

2.2.4. Vai trò của của các cơ quan Kiểm toán tối cao trong kiểm toán

môi trƣờng ............................................................................................................ 49

2.2.4.1. Kiểm toán môi trường hỗ trợ việc tạo lập và thực thi Chiến lược phát

triển bền vững của quốc gia .......................................................................................49

2.2.4.2. Kiểm toán môi trường cung cấp các điều kiện cần thiết cho việc đạt được

các mục tiêu phát triển bền vững...............................................................................50

2.2.4.3. Kiểm toán môi trường giúp đảm bảo cho việc lập kế hoạch và

thực hiện các chương trình phù hợp với các yêu cầu phát triển bền

vững..............................................................................................................................51

2.2.5. Chức năng của cơ quan KTTC trong kiểm toán môi trƣờng ............. 52

2.2.5.1. Chức năng kiểm tra, xác nhận.....................................................................52

2.2.5.2. Chức năng tư vấn...........................................................................................52

2.2.6. Những khó khăn, hạn chế trong tổ chức kiểm toán môi trƣờng ............ 53

2.2.6.1. Địa vị pháp lý .................................................................................................53

2.2.6.2.Thiếu kinh nghiệm và các kỹ năng cần thiết...............................................54

2.2.6.3. Thiếu các chuẩn mực và thông số môi trường chuẩn...............................54

2.2.6.4. Thiếu các số liệu môi trường chính thống..................................................55

2.2.6.5. Các hệ thống giám sát và báo cáo về môi trường hoạt động không hiệu

quả.................................................................................................................................55

2.2.7. Xu hƣớng phát triển của kiểm toán môi trƣờng ................................... 56

2.2.7.1. Những yếu tố tác động đến mục tiêu và phương thức hoạt động của cơ

quan Kiểm toán tối cao trong kiểm toán môi trường ..............................................56

2.2.7.2. Xu hướng phát triển trong kiểm toán môi trường của các cơ quan Kiểm

toán tối cao....................................................................................................................58

CHƢƠNG 3 -THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG....64

3.1. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG TẠI VIỆT

NAM................................................................................................................ 64

3.1.1. Các văn bản pháp luật về môi trƣờng và hệ thống các cơ quan bảo vệ

môi trƣờng của Việt Nam.................................................................................... 64

3.1.1.1. Hệ thống luật pháp về bảo vệ môi trường của Việt Nam..........................64

6

3.1.1.2. Hệ thống các cơ quan quản lý về môi trường.............................................66

3.1.2. Thực trạng tổ chức kiểm toán môi trƣờng của KTNN ........................ 67

3.1.2.1. Tổ chức bộ máy và hoạt động của Kiểm toán Nhà nước..........................67

3.1.2.2. Một số thành tựu của Kiểm toán Nhà nước trong kiểm toán môi trường

trong thời gian qua......................................................................................................70

3.1.2.3. Một số tồn tại và hạn chế trong tổ chức kiểm toán môi trường của Kiểm

toán Nhà nước .............................................................................................................82

3.2. THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG CỦA

CÁC CƠ QUAN KIỂM TOÁN TỐI CAO TRÊN THẾ GIỚI....................... 86

3.2.1. Một số kết quả đạt đƣợc trong kiểm toán môi trƣờng......................... 86

3.2.2. Một số tồn tại và khó khăn trong tổ chức kiểm toán môi trƣờng..... 102

3.2.2.1. Nhận thức về kiểm toán môi trường chưa đúng và thiếu nhất quán ....103

3.2.2.2. Địa vị pháp lý của cơ quan KTTC chưa tương xứng .............................104

3.2.2.3. Các hướng dẫn, chuẩn mực và tiêu chí kiểm toán môi trường còn thiếu

và không tương xứng................................................................................................107

3.2.2.4. Các kinh nghiệm và nguồn lực kiểm toán môi trường còn thiếu và

còn yếu .......................................................................................................................109

3.2.2.5. Một số khó khăn khách quan.....................................................................111

3.2.3. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam...................................................... 113

CHƢƠNG 4 – ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI

TRƢỜNG Ở VIỆT NAM..........................................................................................................118

4.1. NHỮNG ĐỊNH HƢỚNG TRONG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN VÀ

QUAN ĐIỂM CHỈ ĐẠO TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG Ở VIỆT

NAM.............................................................................................................. 118

4.1.1. Những định hƣớng trong hoạt động kiểm toán của KTNN.......... 118

4.1.1.1. Phát triển Kiểm toán Nhà nước trở thành công cụ mạnh trong Nhà nước

pháp quyền .................................................................................................................118

4.1.1.2. Phát triển Kiểm toán Nhà nước phải phù hợp với quá trình xây dựng

Nhà nước pháp quyền...............................................................................................119

4.1.1.3. Phát triển Kiểm toán Nhà nước phải phù hợp với thông lệ quốc tế và điều

kiện thực tế của Việt Nam ........................................................................................120

4.1.2. Quan điểm chỉ đạo tổ chức kiểm toán môi trƣờng của KTNN......... 120

7

4.2. NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM TỔ CHỨC KIỂM TOÁN MÔI TRƢỜNG

Ở VIỆT NAM................................................................................................ 122

4.2.1. Nhóm giải pháp về vấn đề nhận thức về kiểm toán môi trƣờng....... 122

4.2.1.1. Tiếp thu và triển khai kinh nghiệm quốc tế về kiểm toán môi trường...122

4.2.1.2. Tăng cường và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền........................123

4.2.1.3. Đẩy mạnh hoạt động công khai kết quả kiểm toán..................................123

4.2.2. Nhóm giải pháp về hoàn thiện các quy định môi trƣờng pháp lý ...... 123

4.2.2.1. Nâng cao địa vị pháp lý của KTNN ...........................................................124

4.2.2.2. Sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán Nhà nước và các luật có liên quan...124

4.2.2.3. Hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn.................................................124

4.2.3. Nhóm giải pháp về xây dựng và hoàn thiện nội dung, quy trình,

phƣơng pháp/kỹ thuật, tiêu chí đánh giá kiểm toán môi trƣờng................ 125

4.2.3.1. Giải pháp về nội dung kiểm toán................................................................125

4.2.3.2. Nhóm giải pháp về quy trình kiểm toán môi trường................................136

4.2.3.3. Nhóm giải pháp về các kỹ thuật/phương pháp kiểm toán.......................140

4.2.3.4. Giải pháp xây dựng hệ thống tiêu chí kiểm toán......................................144

4.2.4. Nhóm giải pháp về tổ chức bộ máy và nhân sự.................................. 147

4.2.4.1. Thành lập đầu mối thực hiện chức năng kiểm toán môi trường.........147

4.2.4.2. Phát triển và xây dựng đội ngũ cán bộ, kiểm toán viên theo hướng đầy đủ

về số lượng và đa dạng hóa về chuyên môn, nghiệp vụ với cơ cấu chuyên môn

hợp lý...........................................................................................................................148

4.2.4.3. Nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng cán bộ, kiểm toán viên...148

4.2.5. Nhóm giải pháp về tổ chức các cuộc kiểm toán môi trƣờng.............. 149

4.2.5.1. Xây dựng chiến lược kiểm toán trong đó chú trọng tổ chức kiểm toán

môi trường..................................................................................................................149

4.2.5.2. Đa dạng hóa nội dung/mục tiêu kiểm toán...............................................151

4.2.5.3. Đa dạng hóa các dạng kiểm toán liên quan đến các yếu tố môi trường153

4.2.5.4. Đổi mới cách thức tổ chức đoàn kiểm toán ..............................................153

4.2.5.5. Xây dựng hệ thống dữ liệu phục vụ cho kiểm toán môi trường.............154

4.3. NHỮNG KIẾN NGHỊ NHẰM TỔ CHỨC TRIỂN KHAI KIỂM TOÁN

MÔI TRƢỜNG Ở VIỆT NAM..................................................................... 155

4.3.1. Những kiến nghị đối với Nhà nƣớc........................................................ 155

4.3.2. Những kiến nghị đối với Kiểm toán Nhà nƣớc.................................... 156

8

4.3.3. Các kiến nghị đối với đơn vị kiểm toán................................................. 157

PHỤ LỤC SỐ 1 .............................................................................................................................161

PHỤ LỤC SỐ 2 .............................................................................................................................173

PHỤ LỤC SỐ 3 .............................................................................................................................175

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................192

9

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài

Những vấn đề về môi trƣờng đang ngày càng trở nên quan trọng và đòi

hỏi sự quan tâm đúng tầm của mọi tầng lớp trong xã hội từ Chính phủ, công

chúng, các phƣơng tiện thông tin đại chúng đến các tổ chức phi chính phủ. Cơ

quan Kiểm toán Tối cao (KTTC) với chức năng tăng cƣờng và đảm bảo việc

sử dụng một cách hữu hiệu các nguồn lực của quốc gia, trong đó có nguồn tài

nguyên thiên nhiên và môi trƣờng, cần nhanh chóng và tích cực tham gia vào

công cuộc bảo vệ môi trƣờng bởi những vấn đề về môi trƣờng hoặc sự yếu

kém trong việc bảo vệ môi trƣờng nếu không đƣợc xử lý một cách nhanh

chóng và triệt để sẽ tác động xấu đến lòng tin của xã hội đối với các cơ quan

chức năng. Bên cạnh đó, sự phát triển bền vững của môi trƣờng còn là yếu tố

sống còn đối với toàn thể nhân loại hôm nay và cả những thế hệ mai sau.

Chính phủ và chính quyền các cấp đã, đang và còn sẽ phải chi rất nhiều

tiền để giải quyết các vấn đề về môi trƣờng, đồng thời ngăn ngừa những nguy

cơ ô nhiễm môi trƣờng nhƣng những vấn đề nhƣ việc thiếu hụt nguồn nhân

lực hay thiếu các chế tài xử phạt và thiếu các cơ chế giám sát sẽ đặt ra câu hỏi

liệu những cố gắng nhằm ngăn ngừa và xử lý môi trƣờng có thật sự hữu hiệu

hay không. Từ góc độ của cơ quan KTTC, các kiểm toán viên có nghĩa vụ đƣa

ra các ý kiến đánh giá về những khoản chi cho các dự án môi trƣờng có đƣợc

chi đúng mục đích, đúng định mức và các kết quả của những dự án đó có đáp

ứng đƣợc những mục tiêu cũng nhƣ mong muốn đề ra hay không. Và nhƣ

vậy, kiểm toán môi trƣờng (KTMT) là một trọng tâm kiểm toán mang tầm

chiến lƣợc đối với các cơ quan KTTC nói chung và cơ quan KTNN Việt Nam

nói riêng.

Hơn 20 năm qua kể từ khi kiểm toán môi trƣờng đƣợc triển khai một

cách chính thống đã có hơn 2000 cuộc kiểm toán môi trƣờng đƣợc thực hiện

với nhiều chủ đề khác nhau từ việc quản lý lƣu vực sông ngòi, quản lý thuốc

10

bảo vệ thực vật đến việc báo cáo các vấn đề về phát triển bền vững, bảo vệ hệ

sinh vật, thay đổi khí hậu, xử lý rác thải và các hiệp định quốc tế về môi

trƣờng. Tuy nhiên, thể chế chính trị của các quốc gia cũng nhƣ cơ cấu tổ

chức, địa vị pháp lý của các cơ quan KTTC tại các quốc gia có sự khác biệt.

Vì vậy mà INTOSAI đã thành lập Nhóm làm việc về kiểm toán môi trƣờng

(WGEA) với mục đích tạo điều kiện để các cơ quan KTTC hiểu biết tốt hơn

về các vấn đề của kiểm toán môi trƣờng; thúc đẩy việc trao đổi thông tin và

kinh nghiệm trong kiểm toán môi trƣờng giữa các cơ quan KTTC; và Ban

hành các tài liệu hƣớng dẫn về kiểm toán môi trƣờng và những thông tin khác

có liên quan. WGEA đã xây dựng và ban hành một số tài liệu về kiểm toán

môi trƣờng nhƣ Kế toán Tài nguyên thiên nhiên, Hƣớng dẫn về kiểm toán các

hoạt động dƣơi góc độ kiểm toán môi trƣờng, Sự phát triển và Xu hƣớng phát

triển của kiểm toán môi trƣờng... Những tài liệu này đã khái quát đƣợc một số

vấn đề lý luận về kiểm toán môi trƣờng cũng nhƣ cho thấy đƣợc thực trạng

phát triển của nội dung kiểm toán này trong thời gian qua tại một số quốc gia

trên thế giới. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chƣa có một tài liệu nghiên cứu nào

đƣợc thực hiện nhằm hệ thống hoá những vấn đề lý luận về kiểm toán môi

trƣờng một cách đầy đủ theo các tiêu thức nhƣ chủ thể, đối tƣợng, phạm vi,

căn cứ, nội dung và các phƣơng pháp kiểm toán môi trƣờng. Do vậy, việc

nghiên cứu về kiểm toán môi trƣờng một cách có hệ thống và cụ thể hơn

nhằm giúp các cơ quan KTTC giải quyết những vấn đề trên cả về lý luận lẫn

thực tiễn nhằm trả lời các câu hỏi:

- Làm thế nào để xây dựng năng lực, kiến thức và các kỹ năng cần thiết

để tiến hành kiểm toán môi trƣờng một cách hữu hiệu?

- Làm thế nào để phối, kết hợp nội dung kiểm toán môi trƣờng vào trong

hoạt động kiểm toán của cơ quan KTTC?

- Làm thế nào để cơ quan KTTC có thể gia tăng giá trị, tác động của

kiểm toán môi trƣờng một cách đầy đủ và khả thi?

11

Việc làm trên đƣợc coi là hết sức cần thiết, xét trên bình diện quốc tế

nói chung và Việt Nam nói riêng.

Ở Việt Nam, kiểm toán môi trƣờng là một vấn đề còn rất mới mẻ cả về

lý luận và thực tiễn. KTNN mới chỉ thành lập Nhóm làm việc để học tập, tìm

hiểu và nghiên cứu về kiểm toán môi trƣờng (KTMT). Thực tế từ năm 2010

đến nay KTNN mới chỉ tổ chức thực hiện đƣợc một vài cuộc kiểm toán có

những nội dung nhất định liên quan đến môi trƣờng. Trong khi đó giá trị, lợi

ích, tầm quan trọng của KTNN ngày càng đƣợc khẳng định và phát triển mở

rộng, sự khuyến cáo của INTOSAI càng ngày càng mạnh mẽ; đồng thời đòi

hỏi của thực tiễn về vấn đề liên quan đến môi trƣờng đặc biệt đƣợc Chính phủ

và công chúng quan tâm. Điều đó khẳng định tất yếu ở Việt Nam KTMT cần

sớm đƣợc thực hiện nhiều hơn, toàn diện hơn và đầy đủ hơn về mục tiêu, nội

dung kiểm toán, với phƣơng pháp và cách thức tổ chức kiểm toán phù hợp,

hiệu quả hơn.

Từ những nguyên nhân trên, các vấn đề về lý luận, cơ sở khoa học và

thực tiễn KTMT cần đƣợc nghiên cứu. Trong đó, các vấn đề về mục tiêu, nội

dung, quy trìn, phƣơng pháp và các vấn đề về tổ chức KTMT thu hút đƣợc sự

quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu và giới chuyên môn trong lĩnh vực

kiểm toán nói chung và kiểm toán chính phủ nói riêng. Chính vì vậy mà việc

nghiên cứu đề tài “Giải pháp tổ chức kiểm toán môi trƣờng ở Việt Nam”

có ý nghĩa cả về lý luận khoa học và thực tiễn.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận về kiểm toán môi trƣờng

- Phân tích, đánh giá thực tiễn kiểm toán môi trƣờng tại một số quốc gia

trên thế giới, trong đó bao gồm cả công tác kiểm toán môi trƣờng do

KTNN thực hiện, đồng thời dự đoán về những xu thế phát triển của

kiểm toán môi trƣờng

- Đề xuất các giải pháp tổ chức kiểm toán môi trƣờng ở Việt Nam

12

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

Đề tài tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực tiễn kiểm toán môi

trƣờng do các cơ quan KTTC trên thế giới thực hiện trong vòng 20 năm qua;

đồng thời đánh giá địa vị pháp lý, chức năng và mô hình tổ chức của cơ quan

KTNN Việt Nam để triển khai kiểm toán môi trƣờng ở Việt Nam.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu

Đồng thời với áp dụng các phƣơng pháp truyền thống nhƣ phƣơng pháp

duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, Đề tài còn sử dụng một số phƣơng pháp

nhƣ: phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp điều tra phân tích kết hợp với

phƣơng pháp suy luận, diễn giải, phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp hệ

thống...

5. Kết cấu đề tài

Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Đề tài gồm 4 chƣơng:

Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài

Ch-¬ng 2: Tổng quan về kiểm toán và kiểm toán môi trƣờng

Chƣơng 3: Thực trạng về kiểm toán môi trƣờng

Chƣơng 4: Định hƣớng và giải pháp tổ chức kiểm toán môi trƣờng ở

Việt Nam

13

CHƢƠNG 1- TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC CÓ LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI

Kiểm toán các yếu tố có liên quan đến môi trƣờng là một nội dung

kiểm toán đƣợc thực hiện bằng cả ba loại hình kiểm toán là kiểm toán tuân

thủ, kiểm toán tài chính và kiểm toán hoạt động. Kiểm toán môi trƣờng là một

vấn đề còn khá mới mẻ đối với Việt Nam nói chung và KTNN nói riêng. Bởi

vậy số lƣợng các công trình nghiên cứu về kiểm toán môi trƣờng còn rất hạn

chế. Cho tới thời điểm hiện tại mới chỉ có một số rất ít công trình nghiên cứu

có liên quan đến đề tài đƣợc công bố dƣới các hình thức nhƣ các bài viết đăng

tải trên các tạp chí chuyên ngành và đề tài nghiên cứu khoa học.

1.1.1. Các bài viết đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành

Các bài viết trong lĩnh vực này còn hạn chế về cả số lƣợng bài viết lẫn

nội hàm nghiên cứu. Các bài này chỉ mới nêu đƣợc khái niệm, các thức phân

loại các cuộc kiểm toán môi trƣờng. Dƣới đây là một số bài tiêu biểu:

Kiểm toán môi trường và những thách thức đặt ra đối với Kiểm toán

Nhà nước Việt Nam của Nguyễn Tuấn Trung (Tạp chí nghiên cứu khoa học

kiểm toán số tháng 04/2008) giới thiệu khái quát về mối quan hệ giữa môi

trƣờng và phát triển bền vững và nêu ra một số dạng ô nhiễm môi trƣờng và

tác động của chúng đối với hệ sinh thái, qua đó làm toát lên sự cần thiết phải

thực hiện kiểm toán môi trƣờng. Với cách tiếp cận kiểm toán môi trƣờng

đƣợc thực hiện bằng cả 3 loại hình kiểm toán, tác giả cũng đã liệt kê đƣợc

một số nguyên nhân khiến cho kiểm toán môi trƣờng chƣa đƣợc triển khai tại

Việt Nam, đó là: tính pháp lý chƣa cao, chƣa có ngân hàng dữ liệu về môi

trƣờng của quốc gia, chƣa có quy trình kiểm toán riêng áp dụng cho kiểm toán

môi trƣờng.

Kiểm toán môi trường của Anh Quốc và bài học kinh nghiệm cho kiểm

toán môi trường ở Việt Nam của TS. Phạm Đức Hiếu và TS. Đặng Thị Hòa

14

(Tạp chí Kiểm toán Nghiên cứu Khoa học Kiểm toán.) đã đƣa ra một số vấn

đề có tính chất khái quát về kiểm toán môi trƣờng. Tuy nhiên các tác giả này

chỉ mới nêu ra quan điểm tiếp cận về kiểm toán môi trƣờng trong khu vực tƣ

nhân nhƣ khái niệm, phân loại, quy trình và nội dung kiểm toán, đồng thời

cũng đƣa ra kinh nghiệm kiểm toán môi trƣờng của Anh Quốc theo những

tiêu chí nêu trên.

Trao đổi ý kiến về kiểm toán môi trường của TS. Giang Thị Xuyến

(Tạp chí Kiểm toán số 4(125) tháng 4/2011) đề cập đến một số vấn đề nhƣ:

Kiểm toán môi trƣờng là gì? Tại sao cần kiểm toán môi trƣờng? Ai kiểm toán

môi trƣờng?. Theo quan điểm của tác giả, kiểm toán môi trƣờng là một loại

hình kiểm toán tổng hợp cả 3 loại hình kiểm toán; đơn vị đƣợc kiểm toán

không chỉ là một tổ chức, cá nhân kinh doanh mà còn có thể bao gồm cả đơn

vị, tổ chức quản lý hành chính tùy theo mục đích và phạm vi của cuộc kiểm

toán; Kiểm toán môi trƣờng đƣợc thực hiện nhằm góp phần năng lực quản lý

và bảo vệ môi trƣờng của các cơ quan quản lý chức năng, và giúp tăng cƣờng

nhận thức và hành động về bảo vệ môi trƣờng của lãnh đạo và nhân viên

trong đơn vị, thúc đẩy đơn vị phát triển bền vững và bảo vệ môi trƣờng chung

theo hƣớng “sản xuất sạch hơn”.

1.1.2. Các công trình khoa học

Có thể nói cho đến tại thời điểm hiện tại ở Việt Nam mới chỉ có một đề

tài nghiên cứu khoa học đề cập đến vấn đề kiểm toán môi trƣờng, đó là đề tài

NCKH cấp Bộ “Cơ sở lý luận và thực tiễn triển khai thực hiện kiểm toán môi

trƣờng ở Việt Nam” do TS. Lê Quang Bính là chủ nhiệm. Công trình khoa

học này có mục tiêu muốn làm rõ các khái niệm, tiêu chí, và nội dung kiểm

toán môi trƣờng nói chung và trong phạm vi hoạt động của Kiểm toán nhà

nƣớc nói riêng; Phân tích thực trạng kiểm toán môi trƣờng ở một số quốc gia

và Việt Nam làm căn cứ xác lập vai trò của kiểm toán môi trƣờng đối với

KTNN, xác lập các định hƣớng, quan điểm chỉ đạo và đề xuất những nội dung

15

để khai kiểm toán môi trƣờng ở Việt Nam.

Tuy nhiên, tác giả chƣa làm rõ đƣợc sự khác biệt giữa kiểm toán môi

trƣờng trong khu vực nhà nƣớc và khu vực tƣ nhân dẫn đến việc phân tích,

đánh giá thực trạng kiểm toán môi trƣờng cũng nhƣ việc đề xuất quy trình,

nội dung và phƣơng pháp kiểm toán đối với các yếu tố liên quan đến môi

trƣờng chƣa có tính thuyết phục. Những giải pháp đó vẫn chỉ là mô phỏng

quy trình, nội dung và phƣơng pháp kiểm toán áp dụng cho kiểm toán tài

chính, không làm toát nên đƣợc tính đặc thù của hoạt động kiểm toán các yếu

tố có liên quan đến môi trƣờng .

1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƢỚC NGOÀI CÓ LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI

1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về kiểm toán môi trƣờng

Kiểm toán môi trƣờng đã xuất hiện từ cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trƣớc

và ngày càng thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. Việc

nghiên cứu về môi trƣờng và phát triển bền vững đã đƣợc đặt ra từ lâu và phát

triển mạnh về cả lý luận và thực tiễn. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về

kiểm toán môi trƣờng đƣợc thực hiện để phổ biến kiến thức, kinh nghiệm và

hƣớng dẫn thực hành cho cộng đồng các cơ quan kiểm toán tối cao và những

ngƣời quan tâm. Có thể nó gần nhƣ toàn bộ các công trình nghiên cứu này là

tác phẩm tập thể của Nhóm là việc về kiểm toán môi trƣờng của INTOSAI.

Dƣới đây là một số nghiên cứu đáng đƣợc quan tâm:

Environment Audit của Giáo sƣ A.K.Shivastava, Ấn Độ. Công trình

này đƣợc sử dụng làm tài liệu giảng dạy cho các kiểm toán viên tại Trung tâm

đào tạo quốc tế tại New Dehli, Ấn Độ. Nội dung của công trình bao gồm

những vấn đề: (1) Giới thiệu về Kiểm toán môi trƣờng theo các chủ đề nhƣ

kiểm toán thiên nhiên, kiểm toán năng lƣợng, vận tải, kế hoạch sử dụng đất,

kiểm soát ô nhiễm, rác thải và tái chế, quá trình mua sắm...; (2) Phân tích thực

trạng kiểm toán môi trƣờng theo những nội dung nhƣ Lập kế hoạch kiểm toán