Giải pháp phòng chống rửa tiền qua hệ thống ngân hàng Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Huỳnh Thanh Hòa; Nguyễn Thị Nhung người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

HUỲNH THANH HÒA

GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA HỆ

THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

HUỲNH THANH HÒA

GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN

QUA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 60.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS., TS. NGUYỄN THỊ NHUNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016

i

TÓM TẮT

Nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với các nền kinh tế trên

thế giới, đã mở ra rất nhiều cơ hội cho ngành ngân hàng. Bên cạnh những cơ hội thì

hệ thống ngân hàng cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức như: công nghệ

còn tương đối lạc hậu, hiệu quả điều hành thấp, năng lực cạnh tranh ở các ngân

hàng còn yếu, tạo nhiều kẽ hở cho bọn tội phạm tấn công vào hệ thống tài chính

ngân hàng còn non yếu để thực hiện hành vi rửa tiền thông qua: Hoạt động đầu tư

nước ngoài, thanh toán bằng hình thức thư tín dụng, kiều hối... Ứng phó với tình

hình này, thời gian qua, Việt Nam đã rất nỗ lực trong việc hoàn thiện khuôn khổ

pháp lý, tăng cường từ năng lực cho các thể chế tham gia đấu tranh phòng chống

rửa tiền cho đến thu thập, phân tích và chuyển giao thông tin liên quan đến rửa

tiền…Luật Phòng, chống rửa tiền được Quốc hội Việt Nam thông qua ngày

18/6/2012 là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt

động phòng chống rửa tiền ở Việt Nam, góp phần minh bạch hóa nền tài chính quốc

gia.

Cùng với quá trình kiện toàn về khuôn khổ pháp lý, hệ thống ngân hàng cũng

đã triển khai mạnh mẽ công tác phòng chống rửa tiền trong hệ thống. Nhiều ngân

hàng đã ban hành các quy định riêng liên quan đến công tác phòng chống rửa tiền

và tổ chức các khóa đào tạo cho các cán bộ nhằm nâng cao ý thức về phòng chống

rửa tiền. Bên cạnh những kết quả đạt được thì công tác phòng chống rửa tiền qua hệ

thống ngân hàng vẫn còn nhiều điểm hạn chế. Trên cơ sở đó, tác đưa ra một số kiến

nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phòng chống rửa tiền nói chung và qua hệ

thống ngân hàng nói riêng.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết

quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố

trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được

dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

TP.Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 2016

Tác giả

Huỳnh Thanh Hòa

iii

LỜI CÁM ƠN

Tôi xin gởi lời cảm ơn chân thành và sự tri ân sâu sắc đối với quý thầy cô

của Trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh, bạn bè, đồng nghiệp, Cục Phòng,

chống rửa tiền đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn. Và tôi cũng xin chân

thành cám ơn PGS., TS. Nguyễn Thị Nhung đã nhiệt tình hướng dẫn giúp tôi hoàn

thành tốt luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

iv

MỤC LỤC

TÓM TẮT.................................................................................................................. i

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... ii

LỜI CÁM ƠN.......................................................................................................... iii

MỤC LỤC................................................................................................................ iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................. ix

DANH MỤC BẢNG, BIỂU......................................................................................x

LỜI MỞ BÀI .............................................................................................................1

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..........................................................4

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ RỬA TIỀN VÀ PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN

QUA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ...........................................................................6

1.1 Tổng quan về rửa tiền.....................................................................................6

1.1.1 Khái niệm về rửa tiền ..............................................................................6

1.1.2 Quy trình rửa tiền....................................................................................8

1.1.3 Các phương thức rửa tiền chủ yếu.........................................................9

1.1.4 Tác động của rửa tiền ............................................................................10

1.1.4.1 Rửa tiền gây ra sự mất ổn định về kinh tế ........................................10

1.1.4.2 Giảm uy tín và đầu tư nước ngoài.....................................................11

1.1.4.3 Làm suy yếu các định chế tài chính ..................................................12

1.1.4.4 Làm tổn thương khu vực tư nhân......................................................12

1.1.4.5 Những ảnh hưởng khác .....................................................................13

1.2 Hoạt động rửa tiền qua hệ thống ngân hàng..............................................13

1.2.1 Một số dấu hiệu nhận biết rửa tiền qua hệ thống ngân hàng ............13

v

1.2.2 Điều kiện phát sinh rửa tiền qua hệ thống ngân hàng........................15

1.2.3 Các phương thức phòng chống rửa tiền qua hệ thống ngân hàng ....17

1.3 Phòng chống rửa tiền ở một số nước trên thế giới và bài học kinh nghiệm

cho Việt Nam .......................................................................................................19

1.3.1 Phòng chống rửa tiền tại một số nước trên thế giới............................19

1.3.1.1 Phòng chống rửa tiền tại Mỹ.............................................................19

1.3.1.2 Phòng chống rửa tiền tại Singapore ..................................................21

1.3.2 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ......................................................23

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA HỆ

THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM.....................................................................26

2.1 Tình hình rửa tiền tại Việt Nam ..................................................................26

2.1.1 Tình hình kinh tế xã hội liên quan đến hoạt động rửa tiền tại Việt

Nam...................................................................................................................26

2.1.1.1 Về thị trường tài chính ......................................................................26

2.1.1.2 Cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước ...............................................28

2.1.1.3 Phương tiện thanh toán .....................................................................29

2.1.1.4 Kiều hối.............................................................................................30

2.1.1.5 Hoạt động đầu tư...............................................................................31

2.1.1.6 An ninh trật tự xã hội ........................................................................31

2.1.2 Hoạt động rửa tiền tại Việt Nam thời gian qua...................................32

2.2 Thực trạng phòng chống rửa tiền qua hệ thống Ngân hàng Việt Nam ...36

2.2.1 Về phía cơ quan Nhà nước ....................................................................36

2.2.1.1 Xây dựng khung pháp lý về phòng chống rửa tiền...........................36

2.2.1.2 Thành lập cơ quan chuyên trách về phòng chống rửa tiền ...............40

vi

2.2.1.3 Tăng cường phối hợp phòng chống rửa tiền giữa các cơ quan có liên

quan ...............................................................................................................43

2.2.1.4 Hợp tác quốc tế trong công tác phòng chống rửa tiền ......................44

2.2.2 Thực trạng phòng chống rửa tiền tại các ngân hàng thương mại.....45

2.2.2.1 Mô hình tổ chức phòng chống rửa tiền tại các ngân hàng thương mại

.......................................................................................................................45

2.2.2.2 Nhận thức của ngân hàng về phòng chống rửa tiền..........................46

2.2.2.3 Công tác đào tạo................................................................................47

2.2.2.4 Kiểm soát, quản lý công tác phòng chống rửa tiền...........................48

2.3 Đánh giá kết quả công tác phòng chống rửa tiền qua hệ thống ngân hàng

...............................................................................................................................51

2.3.1 Những kết quả đạt được ........................................................................51

2.3.2 Những tồn tại, hạn chế...........................................................................52

2.3.2.1 Việc triển khai thực hiện các văn bản pháp lý vẫn còn nhiều bất cập

.......................................................................................................................52

2.3.2.2 Các ngân hàng thương mại chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định của

pháp luật về phòng chống rửa tiền ................................................................53

2.3.2.3 Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào lĩnh vực phòng chống rửa

tiền ở các ngân hàng tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế ...........................54

2.3.2.4 Đội ngũ thực hiện công tác phòng chống rửa tiền còn mỏng và yếu54

2.3.2.5 Các yếu tố nội tại của hệ thống ngân hàng tạo cơ hội cho tội phạm

rửa tiền...........................................................................................................55

2.3.3 Nguyên nhân của những tồn tại............................................................55

2.3.3.1 Chưa thực hiện tốt công tác tuyên truyền đến công chúng về mục

tiêu thực hiện phòng chống rửa tiền..............................................................56

vii

2.3.3.2 Nhận thức của các ngân hàng về công tác phòng chống rửa tiền chưa

cao .................................................................................................................56

2.3.3.3 Công nghệ thông tin chưa được chú trọng........................................57

2.3.3.4 Hợp tác quốc tế trong phòng chống rửa tiền chưa toàn diện ............57

CHƯƠNG III: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG

RỬA TIỀN QUA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM ...............................59

3.1 Định hướng, mục tiêu phòng chống rửa tiền của Việt Nam .....................59

3.2 Giải pháp đối với các cơ quan Nhà nước ....................................................60

3.2.1 Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về phòng chống rửa tiền...................60

3.2.2 Thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt .........................................61

3.2.3 Tăng cường công tác phòng, chống các loại tội phạm nguồn, đặc biệt

là tội phạm tham nhũng..................................................................................62

3.3 Giải pháp đối với Ngân hàng Nhà nước......................................................64

3.3.1 Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan trong nước và quốc tế về phòng

chống rửa tiền..................................................................................................64

3.3.2 Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và tăng cường công tác đào tạo về

phòng chống rửa tiền ......................................................................................65

3.3.3 Thực hiện thanh tra, kiểm tra và thường xuyên giám sát các ngân

hàng thương mại .............................................................................................66

3.3.4 Tổ chức nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong

công tác phòng chống rửa tiền .......................................................................66

3.4 Giải pháp đối với các ngân hàng thương mại.............................................67

3.4.1 Hoàn thiện mô hình tổ chức phòng chống rửa tiền ............................67

3.4.2 Xây dựng chính sách nhận biết khách hàng........................................67