Giải pháp hỗ trợ hộ gia đình phát triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN CÔNG HÙNG

GIẢI PHÁP HỖ TRỢ HỘ GIA ĐÌNH PHÁT TRIỂN

SẢN XUẤT HÀNG HOÁ NÔNG NGHIỆP HUYỆN CÔ TÔ,

TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN CÔNG HÙNG

GIẢI PHÁP HỖ TRỢ HỘ GIA ĐÌNH PHÁT TRIỂN

SẢN XUẤT HÀNG HOÁ NÔNG NGHIỆP HUYỆN CÔ TÔ,

TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHÍ VĂN KỶ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và

chƣa đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc

hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Các thông tin, trích dẫn trong

luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc./.

Thái Nguyên, ngày … tháng 6 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Công Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Giải pháp hỗ trợ hộ gia đình phát

triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh”

, tôi

đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể.

Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, bộ phận sau

Đại học, các khoa, phòng của Trƣờng Đại học Kinh tế và Q

-

học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng

dẫn TS. Phí Văn Kỷ.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp

doanh - Đại học Thái Nguyên.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác

của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các

bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành

nghiên cứu này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, ngày … tháng 6 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Công Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................... ii

MỤC LỤC......................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH............................................................... viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài............................................................................ 2

3. Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 3

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn..................................... 3

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SẢN XUẤT

NÔNG NGHIỆP VÀ HỘ GIA ĐÌNH SẢN XUẤT HÀNG HÓA

NÔNG NGHIỆP.............................................................................................. 5

1.1. Một số vấn đề lý luận về nông nghiệp và hộ sản xuất nông nghiệp.......... 5

1.1.1. Khái niệm về nông nghiệp, vị trí vai trò nông nghiệp trong

ngành KTQD ................................................................................................... 5

1.1.2. Hộ gia đình - vị trí, ý nghĩa trong sản xuất hàng hóa nông nghiệp ........ 8

1.1.3. Hỗ trợ và chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp ............................... 11

1.1.4. Những nhân tố ảnh hƣởng tới chính sách hỗ trợ hộ gia đình phát

triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa .............................................................. 16

1.2. Kinh nghiệm về sự hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa

cho hộ gia đình................................................................................................ 19

1.2.1. Kinh nghiệm của một số nƣớc trên thế giới về hỗ trợ sản xuất nông

nghiệp hàng hóa cho hộ gia đình .................................................................... 19

1.2.2. Kinh nghiệm hỗ trợ kinh tế hộ gia đình ở một số địa phƣơng.............. 22

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.2.3. Những kinh nghiệm rút ra về hỗ trợ hộ gia đình phát triển sản xuất

nông nghiệp hàng hóa từ các địa phƣơng tỉnh ngoài (Cát Bà,Thành phố

Hải Phòng), các huyện, thị cùng tỉnh.............................................................. 33

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 35

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 35

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................... 35

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin thứ cấp ............................................... 35

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin sơ cấp................................................. 35

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................ 37

2.3.1.Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả ............................................................ 37

2.3.2.Nhóm chỉ tiêu kinh tế tổng hợp.............................................................. 38

2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh trình độ và hiệu quả sản xuất hàng hoá của

kinh tế hộ gia đình........................................................................................... 38

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG VIỆC HỖ TRỢ HỘ GIA ĐÌNH PHÁT

TRIỂN SẢN XUẤT HÀNG HÓA NÔNG NGHIỆP NHỮNG NĂM

GẦN ĐÂY Ở HUYỆN CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH............................. 39

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ảnh hƣởng đến phát triển

nông nghiệp ở huyện Cô Tô............................................................................ 39

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 39

3.1.2. Các điều kiện về kinh tế xã hội của huyện Cô Tô ................................ 44

3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Cô Tô .... 49

3.2. Thực trạng và những yếu tố ảnh hƣởng đến công tác hỗ trợ cho các

hộ gia đình phát triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp ................................... 50

3.2.1. Tình hình chung về các hộ nông nghiệp ở Cô Tô................................. 50

3.2.2. Thực trạng sản xuất nông nghiệp của hộ gia đình ở huyện Cô Tô

những năm gần đây ......................................................................................... 52

3.2.3. Các mô hình kinh tế hộ sản xuất hàng hóa nông nghiệp ở huyện Cô Tô ... 58

3.2.4. Các nhu cầu của hộ nông dân để sản xuất hàng hóa nông nghiệp........ 59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2.5. Tình hình hỗ trợ cho hộ nông dân sản xuất hàng hóa nông nghiệp

trong những năm qua ở huyện Cô tô............................................................... 69

3.3. Đánh giá các chính sách hỗ trợ hộ gia đình phát triển sản xuất hàng

hóa nông nghiệp.............................................................................................. 79

3.3.1. Hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình............................................................. 79

3.3.2. Hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ ..................................................... 81

3.3.3. Các tổ chức, chính quyền địa phƣơng hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm .......... 82

3.3.4. Hỗ trợ đào tạo nâng cao trình độ cho các hộ gia đình ..................... 83

3.3.5. Đánh giá về các chính sách hỗ trợ các hộ gia đình............................... 84

3.4.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 86

3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân....................................................................... 87

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HỖ TRỢ HỘ GIA ĐÌNH PHÁT TRIỂN SẢN

XUẤT HÀNG HÓA NÔNG NGHIỆP HUYỆN CÔ TÔ, TỈNH

QUẢNG NINH .............................................................................................. 90

4.1. Quan điểm phát triển hộ gia đình sản xuất nông nghiệp hàng hóa của

huyện Cô Tô đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030............................................ 90

4.1.1. Phát triển hộ gia đình sản xuất nông nghiệp hàng hóa một

cách bền vững, nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng, lợi thế từng vùng

trên địa bàn huyện .......................................................................................... 90

4.1.2. Phát triển nền nông nghiệp hộ gia đình theo hƣớng sản xuất hàng hoá

hiện đại gắn với quá trình hội nhập vào nền kinh tế cả nƣớc và quốc tế............ 91

4.1.3. Hình thành và phát triển kinh tế trang trại gia đình là một trong

những hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh chủ yếu trong thời gian tới

nhằm tăng số lƣợng hộ theo hƣớng sản xuất hàng hoá .................................. 92

4.2. Phƣơng hƣớng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa....................... 93

4.3. Định hƣớng cụ thể từng ngành từ năm 2015-2020.................................. 93

4.4. Những giải pháp hỗ trợ chủ yếu cho các hộ gia đình phát triển sản

xuất nông nghiệp hàng hoá ............................................................................. 95

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

4.4.1. Hoàn thiện các chính sách hỗ trợ và khuyến khích hộ kinh tế sản

xuất hàng hóa nông nghiệp ............................................................................. 95

4.4.2. Ngành nông nghiệp tỉnh, huyện có định hƣớng sản xuất hàng hóa

cho hộ gia đình trên cơ sở lựa chọn cây con có thế mạnh, có giá trị cho thị

trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu...................................................................... 98

4.4.3. Phát huy lợi thế cạnh tranh, hình thành các vùng sản xuất nông

sản hàng hóa chủ lực tập trung có quy mô lớn, chất lƣợng sản phẩm

cao gắn với công nghiệp chế biến ................................................................ 99

4.4.4. Đào tạo nâng cao kiến thức cho các chủ hộ và đào tạo nghề cho lao

động nông nghiệp.......................................................................................... 102

4.4.5. Xây dựng và triển khai các mô hình kinh tế hộ sản xuất nông

nghiệp hàng hóa ............................................................................................ 104

4.4.6. Hỗ trợ kinh phí cho hộ gia đình tham gia triển lãm, hội chợ nông

sản của huyện, tỉnh........................................................................................ 105

4.5. Kiến nghị................................................................................................ 105

KẾT LUẬN.................................................................................................. 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 110

PHỤ LỤC..................................................................................................... 112

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nội dung

CNH-HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

CTTDUĐ Chƣơng trình tín dụng ƣu đãi

CN,TTCN,XD Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng

DL Du lịch

KHKT Khoa học kỹ thuật

KHCN Khoa học công nghệ

NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội

NHNo&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NHTM Ngân hàng Thƣơng mại

NTTS Nuôi trồng thủy sản

PTTH Phổ thông trung học

TMDV Thƣơng mại dịch vụ

SXKD Sản xuất kinh doanh

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

VAC Vƣờn ao chuồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH

Bảng 2.1. Lựa chọn địa điểm điều tra............................................................. 36

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Cô Tô ............................................. 42

Bảng 3.2. Giá trị sản xuất qua các năm huyện Cô Tô (giá 2011)................... 47

Bảng 3.3. Cơ cấu các ngành kinh tế huyện Cô Tô giai đoạn 2010-2013 ....... 48

Bảng 3.4. Phân loại các nông hộ huyện Cô Tô giai đoạn 2011-2013 ............ 51

Bảng 3.5. Diện tích, năng suất, sản lƣợng một số cây trồng chính giai

đoạn 2011-2013 .............................................................................. 52

Bảng 3.6. Tình hình sản xuất ngành chăn nuôi giai đoạn 2011 - 2013 .......... 54

Bảng 3.7. Tình hình phát triển ngành thủy sản giai đoạn 2011 - 2013........... 57

Bảng 3.8. Tình hình nhân khẩu, lao động trong các nhóm hộ điều tra ở

huyện Cô Tô.................................................................................... 61

Bảng 3.9. Tình hình đất đai của các nhóm hộ điều tra ở huyện Cô Tô ......... 63

Bảng 3.10. Tình hình trang thiết bị của nhóm hộ điều tra ở huyện Cô Tô.... 64

Bảng 3.11. Nhu cầu và khả năng huy động vốn cho SX của các nhóm hộ

điều tra của huyện Cô Tô................................................................ 67

Bảng 3.12. Lựa chọn của hộ gia đình về khó khăn trong tiêu thụ .................. 78

Bảng 3.13. Kết quả điều tra hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình.............................. 80

Bảng 3.14. Kết quả điều tra hỗ trợ ứng dụng KHCN cho các hộ gia đình........ 81

Bảng 3.15. Kết quả điều tra hỗ trợ thị trƣờng tiêu thụ cho các hộ gia đình........ 83

Bảng 3.16. Kết quả điều tra hỗ trợ đào tạo nâng cao trình độ cho các

hộ gia đình....................................................................................... 83

Bảng 3.17. Kết quả điều tra tổng hợp công tác hỗ trợ cho các hộ gia đình....... 84

Bảng 3.18. Nhu cầu cần hỗ trợ của các nhóm hộ điều tra ở huyện Cô Tô .... 85

Hình 3.1: Biểu đồ dân số huyện Cô Tô 3 năm gần đây .................................. 47

Hình 3.2: Biểu đồ sản lƣợng khai thác gỗ và lâm sản huyện Cô Tô .............. 58

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là một chủ

trƣơng lớn của Đảng, Nhà nƣớc nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

tăng tỷ trọng giá trị công nghiệp và thƣơng mại dịch vụ, giảm tỷ trọng giá trị

sản xuất nông nghiệp. Đây là cơ sở chuyển từ sản xuất tiểu nông, tự cấp tự túc

sang sản xuất nông nghiệp hàng hóa, đƣa lao động nông nghiệp chuyển sang

khu vực sản xuất công nghiệp, thƣơng mại - dịch vụ.

Cô Tô là huyện nằm phía Đông Bắc thuộc tỉnh Quảng Ninh có tốc độ phát

triển kinh tế khá, với nhịp độ tăng trƣởng GDP bình quân trên 10-14%. GDP

bình quân đầu ngƣời năm 2013 đạt 1.400 USD. Cơ cấu kinh tế của huyện Cô Tô

cũng đang trong tiến trình vận động theo xu hƣớng chung của đất nƣớc.

Đối với ngành nông nghiệp của huyện Cô Tô, tốc độ tăng trƣởng bình

quân hàng năm đạt 5- 6%. Mặc dù ngành nông nghiệp chiếm tỷ trọng không

cao trong cơ cấu GDP nhƣng lại là nguồn thu nhập cơ bản của khoảng 40%

dân số của huyện. Điều này cho thấy tầm quan trọng của ngành nông nghiệp

trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội, trong việc cung cấp lƣơng thực, thực

phẩm cho nhu cầu của dân cƣ và phát triển các loại sản phẩm hàng hoá có giá

trị kinh tế cao.

Để thực hiện tiến trình CNH - HĐH nông nghiệp, nông thôn, huyện Cô

Tô đã ban hành Nghị quyết số 13-NQ/HU ngày 19/12/2013 của Ban Chấp hành

Đảng bộ huyện và Nghị quyết số 54 /2013/NQ-HĐND và số 55/2013/NQ￾HĐND ngày 16/9/2013 của Hội đồng nhân dân huyện khóa IV, kỳ họp thứ 11 và

Nghị quyết số 83/2014/NQ-HĐND ngày 23/7/2014 của Hội đồng nhân dân

huyện khóa IV, kỳ họp thứ 16; Chƣơng trình công tác năm 2014 của Ủy ban

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

nhân dân huyện và các chƣơng trình, kế hoạch có liên quan. Đây là cơ sở để

Huyện Cô Tô đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa [13].

Huyện Cô Tô là một huyện đảo, với diện tích đất nông nghiệp ngày càng

bị thu hẹp do quá trình phát triển đô thị và hạ tầng du lịch vì vậy việc nâng cao

hiệu quả sử dụng đất thông qua chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp là

một giải pháp phù hợp với chủ trƣơng của tỉnh cũng nhƣ của huyện. Đây là đòi

hỏi từ thực tế chỉ có phát triển sản xuất hàng hóa khai thác tiềm năng sẵn có đảm

bảo an ninh lƣơng thực, tăng thu nhập, giải quyết việc làm và xóa đói giảm

nghèo ở huyện Cô Tô hiện nay và sau này.

Mặt khác nhu cầu thị trƣờng hiện nay đòi hỏi cần có nhiều sản phẩm có

chất lƣợng cao và an toàn, các sản phẩm có giá trị đặc sản, có tính thƣơng mại

cao và các sản phẩm phục vụ nhu cầu tinh thần nhƣ hoa, cây cảnh, đáp ứng tốt

những nhu cầu thị trƣờng đó là mục tiêu của ngành nông nghiệp nói chung và

của ngành nông nghiệp huyện Cô Tô nói riêng.

Do nhận thức đƣợc mức độ cần thiết của việc chuyển dịch cơ cấu kinh

tế theo hƣớng phát triển sản xuất hàng hóa ở huyện Cô Tô, chúng tôi đã chọn

nghiên cứu đề tài: “Giải pháp hỗ trợ hộ gia đình phát triển sản xuất hàng

hoá nông nghiệp huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh”.

2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng, đề xuất các giải pháp hỗ trợ hộ gia

đình phát triển sản xuất kinh tế hàng hoá nông nghiệp ở huyện Cô Tô. Góp

phần tăng trƣởng, phát triển kinh tế, ổn định chính trị, xã hội huyện Cô Tô.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Hệ thống cơ sở lý luận và thực tiễn về sản xuất nông nghiệp hàng hóa

và chính sách hỗ trợ hộ gia đình phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

Đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất nông nghiệp của các hộ gia

đình và hỗ trợ hộ gia đình trên địa bàn huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh.

Xác định các yếu tố ảnh hƣởng tới việc sản xuất hàng hóa trên địa bàn

huyện Cô Tô.

Đề xuất các giải pháp nhằm hỗ trợ cho hộ gia đình nâng cao hiệu quả

sản xuất hàng hóa nông nghiệp trên địa bàn huyện.

3. Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn

Các nguồn lực để phát triển sản xuất của hộ gia đình.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu về mặt không gian: Đề tài sẽ tiến hành nghiên cứu

sản xuất hàng hóa nông sản tại huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh gồm 3 đơn vị

hành chính cấp xã là thị trấn Cô Tô, xã Đồng Tiến và xã Thanh Lân với diện

tích tự nhiên (phần đất nổi) là 4.750,75 ha.

Số liệu phục vụ cho đề tài đƣợc thu thập từ năm 2010-2014. Và số liệu

điều tra thực tế tháng 01 đến tháng 02 năm 2015.

Phạm vi về nội dung: Đề tài nghiên cứu hoạt động hỗ trợ hộ gia đình

phát triển sản xuất kinh tế hàng hoá nông nghiệp và những yếu tố ảnh hƣởng

tới hoạt động này.

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn

Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực,

là tài liệu tham khảo để huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh xây dựng kế hoạch đầu

tƣ, hỗ trợ cho hộ gia đình phát triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp.

5. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn đƣợc chia thành 4 chƣơng: