Fintech cơ hội và thách thức đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam, 2022

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO

TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

BÙI THỊ NGỌC TRINH

FINTECH CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NGÂN

HÀNG TMCP VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÙI THỊ NGỌC TRINH

FINTECH CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NGÂN

HÀNG TMCP VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOÁ HỌC: PGS. TS ĐOÀN THANH HÀ

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Kính thưa quý Thầy Cô, em tên là Bùi Thị Ngọc Trinh, học viên cao học Khóa

22 trường Đại học Ngân hàng Thành Phố Hồ Chí Minh. Em xin cam đoan đây là

công trình nghiên cứu của riêng em, có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn là PGS.

TS Đoàn Thanh Hà.

Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực, những số

liệu trong bảng biểu là mới nhất tại thời điểm hiện tại, phục vụ cho việc phân tích,

nhận xét, đánh giá được chính tác giả trực tiếp thu nhận, thống kê và xử lý từ các

nguồn khác nhau. Các nguồn dữ liệu khác được sử dụng trong luận văn đều có

nguồn trích dẫn và xuất xứ thể hiện trong phần tài liệu tham khảo.

Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm

trước Hội đồng, cũng như kết quả luận văn của mình.

Tác giả

Bùi Thị Ngọc Trinh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến quý Thầy Cô

Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM đã dùng hết tâm huyết của mình để truyền đạt

cho chúng em những kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian học tập tại

trường, nó không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu luận văn tốt nghiệp này

mà còn là hành trang quý báu để em có thể tự tin và vững bước trên con đường sự

nghiệp của bản thân.

Em đặc biệt gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến PGS. TS Đoàn Thanh Hà người

đã tận tâm hướng dẫn, chỉ dạy và góp ý cho em trong suốt quá trình thực hiện luận

văn tốt nghiệp, từ thực hiện đề cương, tìm kiếm tài liệu cho đến khi hoàn thành luận

văn tốt nghiệp.

Và cuối cùng em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè, những

người đã luôn bên cạnh em, giúp đỡ và động viên tinh thần cho em, giúp em kiên trì

hoàn thành tốt nhất bài luận văn này.

Do tầm hiểu biết của bản thân còn hạn chế nên trong quá trình thực hiện luận

văn khó tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý thêm

từ quý Thầy Cô để giúp em hoàn thiện và đạt kết quả tốt hơn.

Xin chân thành cảm ơn.!

Tác giả

Bùi Thị Ngọc Trinh

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

1. Tiêu đề

Fintech cơ hội và thách thức đối với Ngân hàng TMCP Việt Nam.

2. Tóm tắt

Fintech đã mang đến một cuộc cách mạng công nghệ cho các sản phẩm tài

chính, hay đã sớm hình thành một thị trường phát triển riêng cho Fintech và khẳng

định tiềm năng phát triển lớn trong tương lai. Tuy nhiên, đây là cơ hội cũng như

thách thức đối với các tổ chức tài chính nói chung và các ngân hàng nói riêng tại

Việt Nam khi thực hiện chuyển đổi số.

Nghiên cứu được thực hiện ở 10 doanh nghiệp Fintech tiêu biểu chiếm thị phần

lớn hiện nay (Pay00, momo, ViettelPay, Timo, ECPay, ZaloPay, Fiin Credit,

ShopeePay, VNPAY, Moca), 10 NHTM uy tín tại VN (VietinBank, MBBank,

Techcombank, Agribank, BIDV, TPBank, ACB, Vietcombank, VPBank, VIB) để

phân tích những cơ hội và thách thức của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt

Nam khi ứng dụng Fintech trong giai đoạn 2015-2020.

Bằng cách sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, đồng thời sử dụng

phương pháp thống kê mô tả để phân tích và tổng hợp dữ liệu qua các năm 2015 đến

2020 để đánh giá sự phát triển của Fintech trong và ngoài nước trong những năm gần

đây, cũng như là những cơ hội và thách thức của các ngân hàng thương mại cổ phần

hiện nay. Qua đó, đề xuất các giải pháp phát triển Ngân hàng thương mại trong xu

thế ứng dụng công nghệ như hiện nay đối với nhà nước (Hoàn thiện khung pháp lý;

hoàn thiện hạ tầng công nghệ) và các Ngân hàng Thương mại cổ phần (Hợp tác với

các công ty Fintech; Tuyển dụng đào tạo nguồn nhân lực; Phát triển các sản phẩm

ngân hàng điện tử; Đổi mới và ứng dụng công nghệ hiện đại; Loại bỏ các yếu tố cản

trở việc tiếp cận các dịch vụ của khách hàng; Định hướng xây dựng các mô hình chi

nhánh; Mmở rộng kênh phân phối; và Hoàn thiện tổ chức lãnh đạo theo hướng ứng

dụng công nghệ thông tin và quản lý).

3. Từ khóa

Fintech, Cơ hội và Thách thức, Ngân hàng thương mại

i

SUMMARY

1. Title

Fintech opportunities and challenges for Vietnam Joint Stock Commercial

Banks.

2. Abstract

Fintech has brought a technological revolution to financial products, or has soon

formed a separate developed market for Fintech and confirmed great growth potential

in the future. However, this is an opportunity as well as a challenge for financial

institutions in general and banks in particular in Vietnam when implementing digital

transformation.

The research was conducted in 10 typical Fintech enterprises with the largest

market share today (Pay00, momo, ViettelPay, Timo, ECPay, ZaloPay, Fiin Credit,

ShopeePay, VNPAY, Moca), 10 reputable commercial banks in Vietnam

(VietinBank, MBBank, Techcombank, Agribank, BIDV, TPBank, ACB,

Vietcombank, VPBank, VIB) to analyze the opportunities and challenges of

Vietnamese joint stock commercial banks when applying Fintech in the period 2015-

2020.

By using qualitative research methods, and at the same time using descriptive

statistics to analyze and synthesize data from 2015 to 2020 to evaluate the

development of domestic and foreign Fintech in recent years, as well as the

opportunities and challenges of joint stock commercial banks today. Thereby,

proposing solutions to develop commercial banks in the current trend of technology

application for the state (complete legal framework; improve technology

infrastructure) and joint stock commercial banks. (Cooperation with Fintech

companies; Recruitment and training of human resources; Development of e-banking

products; Innovation and application of modern technology; Elimination of factors

that hinder access to services. customers; Orientation to build branch models; Expand

distribution channels; and Improve leadership organization towards application of

information technology and management).

ii

3. Keywords

Fintech, Opportunities and Challenges, Commercial Banks.

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN.............................................................................................3

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ............................................. vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU.......................................................................................ix

LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ..............................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................4

4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................4

5. Ý nghĩa nghiên cứu...........................................................................................5

6. Những nghiên cứu trước...................................................................................5

7. Kết cấu bài nghiên cứu .....................................................................................7

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ FINTECH VÀ DỊCH VỤ NGÂN HÀNG......9

1.1 Cơ sở lý luận về Fintech....................................................................................9

1.1.1 Sự xuất hiện của Fintech...........................................................................10

1.1.2 Phân khúc chính của Fintech ....................................................................11

1.1.3 Các sản phẩm dịch vụ điển hình ...............................................................12

1.1.3.1 Ví điện tử và thanh toán trực tuyến qua ví điện tử.............................12

1.1.3.2 Hình thức vay ngang hàng (P2P)........................................................13

1.1.3.3 Quỹ trực tuyến hỗ trợ giao dịch chứng khoán....................................13

1.1.3.4 Bảo hiểm điện tử.................................................................................14

1.1.3.5 Môi giới trực tuyến.............................................................................14

1.1.3.6 Tiền điện tử Bitcoin............................................................................15

1.1.4 Những tác động từ Fintech đến nền tài chính hiện nay ............................15

1.2 Cơ sở lý luận về Ngân hàng thương mại.........................................................17

1.2.1 Các nghiệp vụ của Ngân hàng thương mại...............................................18

1.2.2 Vai trò của Ngân hàng thương mại đối với nền kinh tế............................20

iv

1.2.3 Xu hướng hợp tác giữa Fintech và Ngân hàng tại Việt Nam ...................21

1.2.4 So sánh giữa Fintech và Ngân hàng thương mại truyền thống.................22

1.3 Bài học kinh nghiệm từ nước ngoài................................................................23

1.3.1 Trung Quốc ...............................................................................................24

1.3.2 Singapore ..................................................................................................26

1.3.3 Ấn Độ........................................................................................................26

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .....................................................................................28

CHƯƠNG 2. NHỮNG CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC CỦA NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRƯỚC SỰ PHÁT TRIỂN CỦA FINTECH...........29

2.1 Tình hình Fintech phát triển tại Việt Nam......................................................29

2.2 Xu hướng phát triển của Fintech.....................................................................35

2.3 Những lợi thế của Ngân hàng thương mại......................................................39

2.3.1 Đem đến giải pháp an toàn cho người dùng .............................................39

2.3.2 Các khoản vay có sẵn................................................................................40

2.3.3 Mạng lưới hoạt động.................................................................................40

2.3.4 Vị thế thị trường........................................................................................41

2.4 Những thách thức của Ngân hàng thương mại ...............................................42

2.4.1 Khuôn khổ pháp lý....................................................................................43

2.4.2 Năng lực quản lý điều hành ......................................................................44

2.4.3 Thiếu sự liên kết giữa các ngân hàng với nhau ........................................44

2.4.4 Công nghệ .................................................................................................45

2.4.5 Nhân khẩu học ..........................................................................................49

2.4.6 Khó khăn khi chuyển đổi mô hình kinh doanh từ truyền thống sang ngân

hàng số ...............................................................................................................51

2.4.7 Thách thức trong việc phát triển các kênh phân phối mới, các sản phẩm

dịch vụ ngân hàng hiện đại mang tính tích hợp cao ..........................................52

2.5 Nguyên nhân của những thách thức mà Ngân hàng thương mại phải đối mặt

...............................................................................................................................55

2.5.1 Khung pháp lý Nhà nước dành cho Fintech chưa được hoàn chỉnh.........55

v

2.5.2 Hạ tầng công nghệ thông tin của ngân hàng chưa đủ tiên tiến .................56

2.5.3 Hạn chế về kỹ năng lãnh đạo tổ chức .......................................................57

2.6 Cơ hội đối với Ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh phát triển của

Fintech...................................................................................................................57

2.6.1 Động lực cho các ngân hàng thực hiện chuyển đổi số .............................57

2.6.2 Tận dụng công nghệ từ phía Fintech ........................................................58

2.6.3 Thúc đẩy sự phát triển cho hệ thống Ngân hàng ......................................59

2.6.4 Mô hình tổ chức quản trị trở nên hoàn thiện ............................................60

2.6.5 Thay đổi toàn bộ cấu trúc hệ thống của Ngân hàng và cung cấp nhiều dịch

vụ hiện đại..........................................................................................................61

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .....................................................................................64

CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG

XU THẾ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ ....................................................................65

3.1 Chiến lược phát triển kinh tế số của Chính phủ và Ngân hàng nhà nước.......65

3.2 Giải pháp ứng dụng công nghệ vào các sản phẩm của Ngân hàng thương mại

...............................................................................................................................69

3.2.1 Đối với nhà nước ......................................................................................70

3.2.1.1 Giải pháp về hoàn thiện khung pháp lý..............................................70

3.2.1.2 Giải pháp về hoàn thiện hạ tầng công nghệ........................................70

3.2.2 Kiến nghị đối với các Ngân hàng thương mại Việt Nam .........................71

3.2.2.1 Hợp tác với các doanh nghiệp Fintech ...............................................71

3.2.2.2 Tuyển dụng đào tạo nhân lực .............................................................72

3.2.2.3 Đẩy mạnh bán chéo sản phẩm cho khách hàng thông qua dịch vụ ngân

hàng điện tử ....................................................................................................73

3.2.2.4 Đẩy mạnh đổi mới và ứng dụng công nghệ hiện đại..........................73

3.2.2.5 Loại bỏ các yếu tố cản trở việc tiếp cận dịch vụ của khách hàng ......75

3.2.2.6 Định hướng xây dựng mô hình chi nhánh hiện đại ............................76

3.2.2.7 Mở rộng các kênh phân phối hiện đại của ngân hàng ........................77

3.2.2.8 Hoàn thiện tổ chức lãnh đạo theo hướng ứng dụng công nghệ thông tin