Đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––––

HỒ BÍCH NGỌC

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH

TRONG DẠY HỌC MÔN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN

CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––––

HỒ BÍCH NGỌC

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH

TRONG DẠY HỌC MÔN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN

CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Lý luận & PPDH Bộ môn Giáo dục chính trị

Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ MINH TUYÊN

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng

dẫn khoa học của TS. Vũ Minh Tuyên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái

Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và

chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích

dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016

Tác giả

Hồ Bích Ngọc

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn

sâu sắc tới thầy giáo TS. Vũ Minh Tuyên đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để

luận văn được hoàn thành.

Đồng thời, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn Ban chủ nhiệm Khoa

Giáo dục chính trị, các thầy cô giáo Khoa Giáo dục chính trị - Trường Đại học

Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho

tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới BGH, các giảng viên và học viên

trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên đã nhiệt tình giúp đỡ tạo mọi điều kiện

thuận lợi để luận văn đươc hoàn thành.

Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè, gia đình và đồng

nghiệp đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2016

Tác giả

Hồ Bích Ngọc

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................. v

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................ vi

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài.................................................. 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3

4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3

5. Những luận điểm cơ bản và đóng góp mới của tác giả ................................... 4

6. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 4

Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP

THUYẾT TRÌNH TRONG DẠY HỌC MÔN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ

BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN - TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH......... 5

1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu............................................................................ 5

1.2. Cơ sở lý luận của việc đổi mới phương pháp thuyết trình ........................... 7

1.2.1. Quan niệm về phương pháp và phương pháp dạy học .............................. 7

1.2.2.Phương pháp thuyết trình ........................................................................... 9

1.3. Đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học môn Những vấn đề cơ

bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh....................................... 14

1.3.1. Nội dung của việc đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học môn

Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

nhằm phát huy tính tích cực học tập của học viên ............................................... 14

iv

1.3.2. Nguyên tắc của việc đổi mới phương pháp thuyết trình nhằm phát

huy tính tích cực trong dạy học môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ................................................................. 24

1.4. Cơ sở thực tiễn của việc đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học

môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh .. 27

1.4.1. Khái quát về Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên................................... 27

1.4.2. Đặc điểm kiến thức môn học................................................................... 29

1.4.3. Thực trạng của việc đổi mới phương pháp thuyết trình trong giảng dạy

môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh .... 31

1.4.4. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học

môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí

Minh cho học viên Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên ................................... 36

Kết luận chương 1.............................................................................................. 39

Chương 2: THỰC NGHIỆM VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP

THUYẾT TRÌNH TRONG GIẢNG DẠY MÔN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ

BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC- LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

CHO HỌC VIÊN TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN ......... 41

2.1. Kế hoạch thực nghiệm................................................................................ 41

2.1.1. Giả thuyết thực nghiệm ........................................................................... 41

2.1.2. Mục đích thực nghiệm............................................................................. 41

2.1.3. Phương pháp thực nghiệm....................................................................... 41

2.1.4. Địa diểm và thời gian tiến hành thực nghiệm ......................................... 42

2.1.5. Đối tượng thực nghiệm và đối chứng...................................................... 42

2.2. Nội dung thực nghiệm................................................................................ 43

2.2.1. Điều tra kết quả đầu vào của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng............ 43

2.2.2. Những nội dung khoa học cần thực nghiệm............................................ 44

2.2.3. Thiết kế bài giảng thực nghiệm............................................................... 44

2.3. Phân tích kết quả thực nghiệm ................................................................... 69

v

2.3.1. Thực nghiệm và những kết quả rút ra từ thực nghiệm............................ 69

2.3.2. Những kết quả rút ra từ quá trình thực nghiệm....................................... 75

Kết luận chương 2.............................................................................................. 77

Chương 3: QUY TRÌNH VÀ ĐIỀU KIỆN THỰC NGHIỆM ĐỔI

MỚI PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH TRONG GIẢNG DẠY

MÔN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC -

LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ

TỈNH THÁI NGUYÊN ..........................................................................78

3.1. Quy trình thực nghiệm đổi mới phương pháp thuyết trình trong giảng

dạy môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí

Minh cho học viên Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên ................................... 78

3.1.1. Quy trình thiết kế bài giảng ..................................................................... 78

3.1.2. Quy trình thực hiện bài giảng trên lớp .................................................... 81

3.1.3. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên..................... 88

3.2. Những điều kiện thực nghiệm để đổi mới phương pháp thuyết trình

trong dạy học môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư

tưởng Hồ Chí Minh cho học viên Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên ............ 89

3.2.1. Đối với đội ngũ giảng viên ...................................................................... 89

3.2.2. Đối với học viên ...................................................................................... 91

3.2.3. Đối với cấp quản lí .................................................................................. 93

Kết luận chương 3.............................................................................................. 95

KẾT LUẬN........................................................................................................ 99

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 101

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

GV : Giáo viên

HV : Học viên

HS : Học sinh

VD : Ví dụ

TCLLCT- HC : Trung cấp lý luận chính trị- Hành chính

PPĐT : Phương pháp đàm thoại

BTV : Ban thường vụ

UBND : Ủy ban nhân dân

HVCT- HCQG : Học viện Chính trị- Hành chính quốc gia

TBCN : Tư bản chủ nghĩa

CNXH : Chủ nghĩa xã hội

GTSD : Giá trị sử dụng

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Kết quả học tập môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin,

tư tưởng Hồ Chí Minh (phần I) trước khi thực nghiệm .............................43

Bảng 2.2. Thống kê kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 1 và

lớp đối chứng 1...........................................................................................71

Bảng 2.3. Thống kê kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 2 và

lớp đối chứng 2...........................................................................................73

vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 1 và lớp đối

chứng 1 .......................................................................................................72

Biểu đồ 2.2. Kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 2 và lớp đối

chứng 2 .......................................................................................................73

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trải qua 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, chuyển từ nền kinh tế tập trung

quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, Việt Nam đã đạt được

những thành tựu đáng kể. Có được những kết quả đó có thể khẳng định rằng: Đảng ta lấy

chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng, kim chỉ nam cho hành động

là hoàn toàn đúng đắn và phù hợp với quy luật khách quan. Song vấn đề cốt lõi nhất của

sự thành công vẫn là đổi mới về tư duy lý luận, đường lối chính trị của Đảng và công tác

giáo dục chính trị tư tưởng cho toàn Đảng, toàn quân và toàn dân.

Trong điều kiện hiện nay việc nâng cao chất lượng giáo dục chính trị đáp ứng

yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế ngày

càng sâu rộng của đất nước là một đòi hỏi cấp bách đối với hệ thống các Trường

Chinh trị nói chung và Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên nói riêng. Vì vậy, để đảm

bảo yêu cầu đó thì phải đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục chính trị trên nhiều

phương diện như: Đổi mới chương trình, đảm bảo nội dung thiết thực, xây dựng đội

ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn cao. Một trong những giải pháp đó là tích cực

đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng các phương pháp dạy học mới để phát huy

tính chủ động sáng tạo của người học.

Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại là những

phương pháp quan trọng trong dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không có

nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu

bằng việc cải tiến để phát huy ưu điểm và hạn chế nhược điểm của chúng. Hiện nay

nhiều phương pháp dạy học tích cực đang được áp dụng đã thu được hiệu quả nhất

định trong quá trình dạy học như phương pháp thảo luận nhóm, đàm thoại, nêu vấn

đề, trực quan… nhưng không một phương pháp nào là toàn năng phù hợp với mọi

mục tiêu và nội dung dạy học. Ngược lại, mỗi phương pháp đều có những ưu và

nhược điểm riêng của nó. Vì vậy việc phối hợp đa dạng các phương pháp là phương

hướng quan trọng để phát huy tính tích cực của người học và cũng là để nâng cao

chất lượng dạy học. Do đó việc nghiên cứu lý luận về vấn đề kết hợp các phương

pháp dạy học không chỉ có ý nghĩa thiết thực đối với cán bộ quản lí mà còn có giá trị

thực tiễn to lớn đối với đội ngũ giảng viên đang trực tiếp giảng dạy.

Môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

là môn học trong chương trình đào tạo của các Trường Chính trị tỉnh, với mục đích

2

là trang bị thế giới quan, phương pháp luận khoa học, tư duy kinh tế; kiến thức cơ bản

về chính trị - xã hội. Những tri thức này là kiến thức tổng hợp, khái quát, trừu tượng

cho nên khi sử dụng phương pháp thuyết trình trong dạy học sẽ có hiệu quả cao hơn

so với các phương pháp khác. Tuy nhiên phương pháp này cũng có những hạn chế

nhất định nên việc lạm dụng nó sẽ dẫn đến sự nhàm chán trong quá trình dạy học,

chưa phát huy được tính độc lập, tích cực sáng tạo của người học. Do vậy kết quả

học chưa cao.

Để góp phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất

lượng dạy học nói chung, bộ môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin,

tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng, cả giáo viên và học viên đều phải đổi mới cách dạy

và cách học. Việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề,

phương pháp đàm thoại là một trong những hướng tiếp cận quan trọng của việc đổi

mới phương pháp dạy học ở nước ta hiện nay.

Thực tế trong những năm qua, việc đổi mới phương pháp dạy học đã được

quan tâm và triển khai ở khoa LLMLN -TTHCM Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên.

Nhiều giáo viên đã chủ động đổi mới phương pháp giảng dạy của mình cho phù hợp

với nội dung môn học, cũng như được nhà trường tạo điều kiện đi tập huấn về đổi

mới phương pháp dạy học do Học viện Chính trị - Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức.

Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học các môn học nói chung và môn Những

vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng vẫn còn

chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Xuất phát từ những lí do trên tác giả đã chọn đề tài: “Đổi mới phương pháp thuyết

trình trong dạy học môn Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng

Hồ Chí Minh ở Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên” nhằm góp phần nâng cao chất

lượng giảng dạy của giảng viên, phát huy tính tích cực học tập của học viên.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục đích nghiên cứu

Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đổi mới phương pháp thuyết trình

nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Những vấn đề cơ bản của chủ

nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Đề tài chỉ ra được sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp thuyết trình

trên cơ sở kết hợp với một số phương pháp khác trong dạy học môn Những vấn đề cơ

bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.