Đổi mới đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Tiến Long

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ

công trình nghiên cứu nào khác. Các kết quả nghiên cứu của luận văn có tính độc

lập, số liệu và dữ liệu sử dụng trong luận văn được trích dẫn đúng quy định.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp

đỡ của Quý thầy, cô, bạn bè.

Trước tiên tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo TS. Nguyễn Tiến Long,

người đã tận tình hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi

.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu; các Thầy giáo, Cô giáo Khoa Kinh

tế; cán bộ và chuyên viên Phòng QLĐT Sau Đại học - Trường ĐH Kinh tế và QTKD

đã hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn.

, tài liệu và hợp tác giúp đỡ

tôi trong quá trình thực hiện luận văn.

Và sau cùng, để có được kiến thức như ngày hôm nay, cho phép em gửi lời

cảm ơn sâu sắc đến Quý thầy, cô trường Đại Học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh

thuộc Đại học Thái Nguyên trong thời gian qua đã truyền đạt cho tôi những kiến

thức quý báu. Trân trọng cảm ơn sự quan tâm của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ................................................................ viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Đóng góp của luận văn............................................................................................3

5. Bố cục của luận văn ...............................................................................................4

CHƢƠNG 1.

CƠ SỞ HẠ TẦNG PHỤC VỤ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỪ NGUỒN VỐN

NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC......................................................................................5

1.1. Một số quan điểm và khái niệm về đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản

xuất nông nghiệp từ nguồn vốn ngân sách nhà nước..................................................5

1.1.1. Quan điểm về đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp từ

nguồn ngân sách nhà nước ..........................................................................................5

1.1.2. Khái niệm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp từ

nguồn ngân sách nhà nước ..........................................................................................6

1.1.3. Đặc điểm của đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp từ

nguồn ngân sách nhà nước ..........................................................................................7

1.1.4. Vai trò của đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp từ

nguồn ngân sách nhà nước ........................................................................................11

1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất

nông nghiệp...............................................................................................................14

1.2.1. Nhân tố về đất đai ...........................................................................................15

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.2.2. Nhân tố về nguồn nhân lực .............................................................................16

1.2.3. Nhân tố về vốn đầu tư .....................................................................................16

1.2.4. Nhân tố về môi trường pháp lý và kinh tế của đầu tư.....................................17

1.3. Nội dung của đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ........18

1.3.1. Quy hoạch đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng......................................................18

1.3.2. Huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng ..........................19

1.3.3. Tổ chức thực hiện đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng..........................................20

1.3.4. Tổ chức vận hành, khai thác các công trình cơ sở hạ tầng .............................21

1.4. Kinh nghiệm về đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ở

các nước trong khu vực Châu Á................................................................................22

1.4.1. Kinh nghiệm từ Ấn Độ [12]............................................................................23

1.4.2. Kinh nghiệm từ Trung Quốc [12] ...................................................................24

1.4.3. Kinh nghiệm từ Thái Lan [12] ........................................................................27

1.4.4. Kinh nghiệm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp

cho Việt Nam và tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................28

CHƢƠNG 2.

ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG PHỤC VỤ SẢN XUẤT

NÔNG NGHIỆP TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC .....................32

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................32

2.2. Cách tiếp cận ......................................................................................................32

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................33

2.3.1. Cơ sở phương pháp luận .................................................................................33

..........................................................34

2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ĐTPT CSHT phục vụ sản xuất nông nghiệp từ

nguồn vốn NSNN ở tỉnh Thái Nguyên .....................................................................37

2.4.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế trong ĐTPT CSHT phục vụ sản xuất

nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên...............................................................................37

2.4.2. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế trong ĐTPT CSHT phục vụ sản xuất

nông nghiệp ở Ấn Độ................................................................................................39

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

2.4.3. Nhóm chỉ tiêu về những yếu tố tác động tới ĐTPT CSHT phục vụ sản xuất

nông nghiệp ở Việt Nam (mô hình hoá sự tác động)................................................41

CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG

PHỤC VỤ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH

NHÀ NƢỚC Ở TỈNH THÁI NGUYÊN, GIAI ĐOẠN 2008 - 2012 ...................42

3.1. Tổng quan về điều kiện sản xuất kinh tế nông nghiệp của tỉnh Thái Nguyên .....42

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................42

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................45

3.2. Phân tích thực trạng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông

nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2008 - 2012 ..................................................49

3.2.1. Quy mô và cơ cấu vốn ĐTPT CSHT phục vụ sản xuất nông nghiệp ..............49

3.2.2. Cơ cấu vốn NSNN ĐTPT CSHT nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên...............51

3.2.3. Thực trạng đầu tư phát triển cho từng lĩnh vực cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất

nông nghiệp...............................................................................................................52

3.3. Kết quả đạt được và những vấn đề đặt ra cần giải quyết đối với đầu tư phát triển cơ

sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2008 - 2012... 66

3.3.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................66

3.3.2. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết.................................................................66

CHƢƠNG 4.

TƢ PHÁT TRIỂN SỞ HẠ TẦNG PHỤC VỤ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC Ở TỈNH THÁI NGUYÊN ĐẾN

NĂM 2015 ................................................................................................................69

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu đổi mới đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng

phục vụ sản xuất nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên ..................................................69

4.1.1. Quan điểm đổi mới đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông

nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên đến năm 2015................................................................69

4.1.2. Định hướng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ở

tỉnh Thái Nguyên đến năm 2015...............................................................................70

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục

vụ sản xuất nông nghiệp từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tỉnh Thái Nguyên đến

năm 2015 ............................................................................................................ 71

4.2.1. Đổi mới phương thức phân bổ vốn đầu tư ......................................................72

4.2.2. Đổi mới quản lý nhà nước các dự án đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.............73

4.2.3. Đổi mới tổ chức thực hiện đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.............................75

4.2.4. Đổi mới các hoạt động giám sát, kiểm tra đánh giá kết quả đầu tư của các

Chương trình/dự án ...................................................................................................77

4.2.5. Đổi mới, hoàn thiện việc đánh giá hiệu quả đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng

phục vụ sản xuất nông nghiệp...................................................................................79

4.2.6. Đổi mới, hoàn thiện hoạt động quản lý, sử dụng vốn vay ..............................87

4.2.7. Đổi mới khai thác và tạo nguồn duy tu, bảo dưỡng, vận hành các công trình

hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ......................................................................89

KẾT LUẬN..............................................................................................................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................93

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

ADB Ngân hàng phát triển châu Á

Bộ NN & PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

B/C Tỷ lệ thu nhập/chi phí

CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

CSHT Cơ sở hạ tầng

ĐTPT Đầu tư phát triển

FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP Tổng thu nhập quốc nội

HDI Chỉ số phát triển con người

HNQT Hội nhập quốc tế

IRR Tỷ lệ hoàn vốn nội bộ

KT - XH Kinh tế - Xã hội

NGO’S Các tổ chức phi chính phủ

NSNN Ngân sách nhà nước

NS&VSMT NT Chương trình Nước sạch & Vệ sinh môi trường nông thôn

NPV Giá trị thu nhập ròng

ODA Viện trợ phát triển chính thức

WB Ngân hàng thế giới

WTO Tổ chức thương mại Thế giới

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Các dự án ĐTPT CSHT ở ấn Độ (1996 - 2010).......................................24

Bảng 1.2: Các dự án ĐTPT CSHT Trung Quốc (1996 - 2010)................................25

Bảng 1.3: Các dự án ĐTPT CSHT ở Thái Lan (1996 - 2010)..................................28

Bảng 3.1. Các Dân tộc chủ yếu của tỉnh Thái Nguyên .............................................46

Bảng 3.2: Đầu tư phát triển CSHT nông lâm nghiệp và thuỷ lợi của tỉnh Thái

Nguyên (2008 - 2012)..............................................................................50

Bảng 3.3. Vốn NSNN cho ĐTPT CSHT thủy lợi của tỉnh Thái Nguyên (2008 - 2012). 52

Bảng 3.4: Vốn NSNN để ĐTPT CSHT nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên (2008 - 2012) .57

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Cơ cấu vốn ĐTPT từ NSNN ở tỉnh Thái Nguyên (2008 - 2012)........51

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 3.1. Bản đồ tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................43

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Qua gần 30 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam nói chung và tỉnh Thái

Nguyên nói riêng đã có những chuyển biến mạnh mẽ. Trong bối cảnh chung của

nền kinh tế, Việt Nam đang thực thi hàng loạt các chính sách cho phát triển kinh tế,

trong đó quan tâm đến phát triển khu vực nông nghiệp, nông thôn, chương trình

nông thôn mới đã được đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Thực tiễn cho thấy,

gần 75% dân số của Việt Nam đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Xuất

phát từ một nền nông nghiệp lạc hậu, nền kinh tế tự cung tự cấp, Việt Nam đã vươn

lên vị trí số một trong xuất khẩu gạo, và đứng ở vị trí tốp đầu các nước xuất khẩu

hàng nông sản trên thế giới. Cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp đã

bước đầu phát triển vượt bậc, đời sống của đa số bộ phận nông dân ngày càng được

cải thiện. Nông nghiệp của Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền

kinh tế khu vực và trên thế giới, đóng góp to lớn vào sự ổn định và phát triển kinh tế

- xã hội của đất nước. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, thực

hiện có hiệu quả các cam kết của WTO, yêu cầu cấp thiết đối với ngành nông

nghiệp trong giai đoạn tới là phải tập trung đầu tư phát triển đồng bộ hệ thống cơ sở

hạ tầng (CSHT), hiện đại hoá phục vụ trực tiếp cho sản xuất nông nghiệp. Đầu tư

phát triển CSHT quy mô nhỏ và vừa, hệ thống kiểm tra chất lượng, vệ sinh an toàn

thực phẩm là một trong những nhân tố đặc biệt quan trọng để nông nghiệp, nông

thôn nước ta tiếp tục phát triển nhanh và bền vững hơn.

Thái Nguyên, là một tỉnh với nhiều tiềm năng phát triển nông lâm tổng hợp.

Trong nhiều năm qua, chính quyền và nhân dân của tỉnh đã có nhiều nỗ trong việc

tận dụng có hiệu quả và ưu tiên nguồn vốn từ ngân sách để đầu tư cho phát triển

kinh tế nông nghiệp của tỉnh. Tuy nhiên, tỷ trọng vốn đầu tư từ ngân sách cho phát

triển CSHT phục vụ sản xuất nông nghiệp vẫn thấp, và liên tục giảm so với các lĩnh

vực kinh tế khác. Cơ cấu đầu tư chậm được điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu phát

triển cơ cấu kinh tế trong xu thế tái cấu trúc nền kinh tế của tỉnh và thực hiện chiến

lược xây dựng nông thôn mới. Năng lực, phương thức và cơ chế quản lý vốn đầu tư

cho CSHT trong nông nghiệp, cơ cấu đầu tư giữa các lĩnh vực nông lâm thuỷ lợi

chưa hợp lý; sự phối hợp quản lý từ trung ương đến địa phương trong kế hoạch dài

hạn, trung hạn và hàng năm còn nhiều bất cập. Những vấn đề này đang góp phần

cản trở quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới ở tỉnh

Thái Nguyên. Do vậy, việc nghiên cứu, phân tích thực trạng đầu tư phát triển CSHT