Đòi lại tài sản là gia súc trong pháp luật dân sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM VĂN CHUNG

ĐÒI LẠI TÀI SẢN LÀ GIA SÚC

TRONG PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐÒI LẠI TÀI SẢN LÀ GIA SÚC

TRONG PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Mã số chuyên ngành: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: TS.Lê Minh Hùng

Học viên: Phạm Văn Chung

Khóa: 1 - Kon Tum

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự

của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Minh Hùng.

Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và

trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách

nhiệm về nghiên cứu của mình.

Tác giả

Phạm Văn Chung

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

1 Bộ luật Dân sự (Số 44-L/CTN) ngày 28/10/1995 BLDS năm 1995

2 Bộ luật Dân sự (Luật số 33/2005/QH11) ngày 27/6/2005 BLDS năm 2005

3 Bộ luật Dân sự (Luật số 91/2015/QH13) ngày 24/11/2015 BLDS năm 2015

4 Viện kiểm sát nhân dân VKSND

5 Tòa án nhân dân TAND

6 Bộ luật tố tụng dân sự BLTTDS

7 Bộ luật Hình sự BLHS

8 Ủy ban nhân dân UBND

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. ĐIỀU KIỆN CỦA VIỆC ĐÒI LẠI GIA SÚC .................................8

1.1. Bên có quyền đòi lại gia súc...............................................................................9

1.1.1. Xác định bên có quyền đòi lại gia súc ..........................................................9

1.1.2. Người không phải là chủ sở hữu có quyền đòi lại gia súc .........................12

1.2. Bên bị đòi lại gia súc.........................................................................................14

1.2.1. Chiếm giữ trái pháp luật.............................................................................14

1.2.2. Không tự nguyện trả gia súc.......................................................................16

1.3. Gia súc bị đòi lại đang bị chiếm giữ không có căn cứ pháp luật .................17

1.3.1. Gia súc bị đòi là tài sản thuộc về bên đòi (quyền sở hữu, chiếm hữu, quyền

hưởng dụng đối với gia súc)......................................................................................18

1.3.2. Cách thức chứng minh gia súc bị đòi lại thuộc tài sản bên đòi .................20

Kết luận chương 1 ...................................................................................................25

CHƯƠNG 2. HỆ QUẢ PHÁP LÝ CỦA VIỆC ĐÒI LẠI GIA SÚC ..................26

2.1. Các trường hợp không được kiện đòi lại gia súc ..........................................26

2.1.1. Gia súc bị người thứ ba chiếm hữu ngay tình xác lập quyền sở hữu thông

qua giao dịch dân sự .................................................................................................26

2.1.2. Gia súc đã được người chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay

tình xác lập theo thời hiệu.........................................................................................28

2.2. Nghĩa vụ hoàn trả gia súc và bồi thường thiệt hại ........................................30

2.2.1. Nghĩa vụ hoàn trả gia súc...........................................................................30

2.3.2. Bồi thường thiệt hại do chiếm giữ gia súc không có căn cứ pháp luật, gây

thiệt hại......................................................................................................................32

2.3. Hoa lợi, lợi tức phát sinh từ gia súc và chi phí chăm sóc, nuôi dưỡng gia

súc .............................................................................................................................34

2.3.1. Hoa lợi khi gia súc sinh con .......................................................................34

2.3.2. Lợi tức do gia súc mang lại ........................................................................36

2.3.3. Chi phí chăm sóc, nuôi dưỡng gia súc........................................................37

Kết luận chương 2 ...................................................................................................39

KẾT LUẬN..............................................................................................................40

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bảo vệ quyền sở hữu có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống kinh tế -

xã hội của bất kỳ quốc gia nào. Quyền sở hữu có thể bị xâm hại bởi hành vi chiếm

hữu của cá nhân, tổ chức khác. Xuất phát từ vai trò quan trọng của vấn đề sở hữu

trong đời sống xã hội cũng như tính chất đa dạng, phức tạp của các quan hệ về sở

hữu mà các tranh chấp liên quan đến sở hữu luôn là vấn đề phức tạp trong đời sống

xã hội cũng như trong công tác xét xử của Toà án. Các quy định hiện hành về đòi lại

tài sản trong BLDS năm 2005 và BLDS năm 2015 về cơ bản là khá đầy đủ và hoàn

thiện, là căn cứ pháp lý quan trọng để giải quyết các tranh chấp phát sinh. Tuy vậy,

ngoài những mặt tích cực thì các quy định của BLDS năm 2015 về đòi lại tài sản

vẫn còn những khiếm khuyết, bất cập, nhất là trong việc đòi lại tài sản là gia súc

dẫn đến nhiều vướng mắc trong thực tiễn áp dụng, đòi hỏi phải có sự sửa đổi, bổ

sung kịp thời, hợp lý.

Tác giả chọn đề tài: “Đòi lại tài sản là gia súc trong pháp luật dân sự Việt

Nam” với mong muốn có được cái nhìn tương đối toàn diện, hệ thống về vấn đề đòi

lại tài sản là gia súc. Từ đó, đề xuất, kiến nghị một số giải pháp nhằm góp phần

hoàn thiện hơn nữa các quy định pháp luật hiện hành về vấn đề đòi lại tài sản là gia

súc trong pháp luật Việt Nam hiện nay.

Trên cơ sở các nguyên tắc trong quan hệ dân sự, trong đó các chủ thể có

quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền buộc những người chiếm đoạt tài sản trái

pháp luật trả lại tài sản thuộc sở hữu của mình. Tại BLDS năm 2005 quy định1

:

“Quyền sở hữu của cá nhân, pháp nhân và chủ thể khác được pháp luật công nhận

và bảo vệ. Không ai có thể bị hạn chế, bị tước đoạt trái pháp luật quyền sở hữu đối

với tài sản của mình. Chủ sở hữu có quyền tự bảo vệ, ngăn cản bất kỳ người nào có

hành vi xâm phạm quyền sở hữu của mình, truy tìm, đòi lại tài sản bị người khác

chiếm hữu, sử dụng, định đoạt không có căn cứ pháp luật”. BLDS năm 2015 dù có

sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn khẳng định2

: “Không ai có thể bị hạn chế, bị tước đoạt

trái luật quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản”.

1 Theo quy định tại Điều 169 BLDS năm 2005.

2 Theo quy định tại Điều 163 BLDS năm 2015.

2

Do đó, có thể khẳng định chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản

có quyền tự bảo vệ, ngăn chặn bất kỳ người nào có hành vi xâm phạm quyền của

mình bằng những biện pháp không trái với quy định pháp luật. Chủ sở hữu, chủ thể

có quyền khác đối với tài sản có quyền yêu cầu Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm

quyền khác buộc người có hành vi xâm phạm quyền phải trả lại tài sản, chấm dứt

hành vi cản trở trái pháp luật việc thực hiện quyền sở hữu, quyền khác đối với tài

sản và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trong thực tế có nhiều vụ việc tranh chấp kiện

đòi lại tài sản là gia súc mà Tòa án rất khó xác định chủ sở hữu thực tế của gia súc

là ai và cách phân chia hoa lợi, chi phí chăm sóc, nuôi dưỡng khi gia súc đẻ con…

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Quá trình tìm kiếm tài liệu để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài, tác giả

nhận thấy liên quan đến vấn đề đòi lại tài sản có một số ít công trình nghiên cứu

khoa học đã được công bố, các bài viết trên tạp chí chuyên ngành luật nghiên cứu ở

những mức độ, phạm vi và dưới những hình thức khác nhau, tuy nhiên nghiên cứu

sâu về vấn đề đòi lại tài sản là gia súc thì chưa thấy có công trình khoa học nào

được công bố. Dưới hình thức giáo trình, bình luận khoa học, sách chuyên khảo và

các bài báo có những công trình tiêu biểu sau đây:

(i) Về Giáo trình và Sách bình luận chung:

- Trường Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình Luật dân sự Việt Nam, tập

II,Nxb.Công an nhân dân, Hà Nội và Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh

(2012), Giáo trình Những quy định chung về Luật Dân sự, Nxb.Hồng Đức, Hội

Luật gia Việt Nam, Hà Nội. Nội dung của hai quyển giáo trình có dành một phần

nhỏ để trình bày về vấn đề đòi lại gia súc bị thất lạc, nhưng đây chỉ là những nội

dung cơ bản, mang tính giáo khoa về vấn đề đòi lại tài sản là gia súc bị thất lạc, nhìn

góc độ pháp luật thực định. Trong đó, giáo trình đưa ra các nhận định, tình huống

liên quan đến kiện đòi lại tài sản là gia súc bị thất lạc, xác lập quyền sở hữu đối với

gia súc bị thất lạc. Tuy nhiên, giáo trình chỉ mang tính lý thuyết, nhận định chung

chung chưa cụ thể, chưa đi sâu vào vấn đề kiện đòi lại tài sản là gia súc.

- Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2012), Giáo trình Pháp luật

về tài sản, quyền sở hữu tài sản và quyền thừa kế, Nxb.Hồng Đức, Hội Luật gia

Việt Nam (Lê Minh Hùng, CB). Nội dung của giáo trình khái quát về tài sản, quyền

sở hữu tài sản, các hình thức sở hữu, bảo vệ quyền sở hữu bằng Luật Dân sự... Đây