Đôi điều suy nghĩ về đối tượng giáo dục, giáo hóa của nho giáo

Thăng Văn Liêm Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 121(07): 177 - 180

177

ĐÔI ĐIỀU SUY NGHĨ VỀ ĐỐI TƯỢNG GIÁO DỤC,

GIÁO HÓA CỦA NHO GIÁO

Thăng Văn Liêm*

Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Nho giáo là một trong những trường phái triết học lớn của Trung Hoa cổ, trung đại. Vấn đề con

người và đào tạo con người được các nhà Nho đề cao, xem trọng. Tuy nhiên, do là hệ tư tưởng của

giai cấp địa chủ phong kiến nên các quan điểm của Nho giáo cũng vẫn còn những hạn chế nhất

định. Song, ở khía cạnh về giáo dục Nho giáo lại có những đóng góp tích cực. Trong quan niệm về

đối tượng giáo dục, giáo hóa các nhà Nho đã có nhiều cách hiểu và lý giải khác nhau để từ đó đề

xuất các biện pháp giáo dục, giáo hóa con người nhằm đưa xã hội Trung Quốc bấy giờ thoát khỏi

cảnh loạn lạc, trở nên trật tự, ổn định, phát triển.

Từ khoá: Nho giáo, giáo dục, giáo hoá, con người, Khổng Tử

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Nho giáo (Nho gia) do Khổng Tử sáng lập ra,

là một trong những trường phái triết học lớn

của Trung Hoa cổ đại. Nó ra đời vào thời kỳ

quá độ từ chiếm hữu nô lệ lên xã hội phong

kiến. Trong bối cảnh lịch sử ấy, mối quan tâm

hàng đầu của các nhà tư tưởng Trung Hoa cổ

đại là những vấn đề thuộc đời sống chính trị -

đạo đức của xã hội. Để trị nước và ổn định

trật tự xã hội, Nho giáo đã đưa ra rất nhiều

các thuyết khác nhau như: nhân trị, đức trị, lễ

trị… Trong đó, vấn đề về giáo dục được Nho

giáo đề cao và coi trọng. Tư tưởng về giáo

dục được các nhà Nho đề cập đến như là một

thành tố trong hệ thống những tư tưởng khác

của Nho giáo. Giáo dục không chỉ là một

thành tố mà còn gắn chặt với tư tưởng chính

trị - xã hội, tư tưởng đạo đức, với đường lối

Đức trị (hay Nhân trị, Lễ trị). Nho giáo coi giáo

hóa con người là phương tiện, biện pháp hiệu

quả nhất để đào tạo con người, hoàn thiện con

người đi đến ổn định, phát triển xã hội.

CƠ SỞ ĐỂ NHO GIÁO ĐỀ RA ĐƯỜNG

LỐI GIÁO DỤC, GIÁO HÓA

Nho giáo xuất hiện vào thời Xuân Thu –

Chiến quốc, loạn lạc, chiến tranh xảy ra liên

miên. Sự tranh giành về quyền lực, địa vị xã

hội đã đẩy xã hội Trung Hoa cổ đại vào sự

hỗn loạn. Khổng Tử nói rằng đó là thời kỳ

* Tel: 0912 797737

“quân bất quân, thần bất thần, phụ bất phụ, tử

bất tử” (vua không phải đạo vua, tôi không

phải đạo tôi, cha không phải đạo cha, con

không phải đạo con) [2, tr.483]. Những cuộc

chiến tranh đều nhằm mục đích tranh bá,

tranh vương. Mạnh Tử nói rằng: “đánh nhau

giành đất, giết người thây chất đầy đồng,

đánh nhau giành thành, giết người thây chất

đầy thành”[4, tr.26-27]. Sinh ra và lớn lên

trong thời loạn lạc, Khổng Tử nhận thấy rằng

xã hội bất ổn, có chiến tranh là do con người

“vô đạo” (không có đạo đức), do đó, theo

ông, cần phải đưa con người trở về “hữu

đạo” (có đạo đức) bằng cách “giáo hóa” (giáo

dục). Chính vì thế, Khổng Tử đã rất coi trọng

vấn đề giáo dục. Theo ông mọi người đều cần

được giáo dục; nội dung của giáo dục là đạo

đức và nhân cách để làm hoàn thiện con

người; để đưa xã hội vào một vòng trật tự

nhất định, thịnh vượng, thái bình. Điều này

cho thấy, Nho giáo nói riêng và nhiều trường

phái triết học Trung Hoa thời bấy giờ đã luôn

xem trọng vấn đề giáo dục, giáo hóa con

người, coi đó như một cách thức, biện pháp

góp phần vào sự ổn định xã hội, làm cho xã

hội trở lên tốt đẹp hơn.

Như vậy, cơ sở cũng như xuất phát điểm để

các nhà Nho đề xuất ra đường lối giáo dục,

coi trọng nó chính bắt nguồn từ yêu cầu và lợi

ích của giai cấp địa chủ phong kiến Trung

Quốc trước một thực trạng xã hội hết sức rối