Đối chiếu lâm sàng và hình thái học vi thể của một số bệnh lý cầu thận nguyên phát mạn tính ở người trưởng thành

Bé y tÕ

Tr−êng ®¹i häc y Hµ néi

B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Bé

§èi chiÕu l©m sµng vµ h×nh th¸i häc vi thÓ

cña mét sè bÖnh lý cÇu thËn nguyªn ph¸t

m¹n tÝnh ë ng−êi tr−ëng thµnh

Chñ nhiÖm ®Ò tµi:

GS. NguyÔn Böu TriÒu

C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi:

Tr−êng §¹i häc Y Hµ néi

6368

12/5/2007

Hµ néi 2005

CÊp qu¶n lý ®Ò tµi: Bé y tÕ

C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng ®¹i häc y Hµ néi

Tªn ®Ò tµi:

§èi chiÕu l©m sµng vµ h×nh th¸i häc vi thÓ cña mét

sè bÖnh lý cÇu thËn nguyªn ph¸t m¹n tÝnh ë ng−êi

tr−ëng thµnh

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS. NguyÔn Böu TriÒu

Th− ký khoa häc: BS. Hµ Phan H¶i An

Th− ký tµi chÝnh: BS Ph¹m Thanh T©n

Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh:

- BS Hµ Phan H¶i An

- PGS TrÇn V¨n ChÊt

- TS §ç ThÞ LiÖu

- TS §inh ThÞ Kim Dung

- TS NguyÔn TÊt Th¾ng

- BS CKII NguyÔn ThÞ ThuÇn

- BS §Æng V¨n D−¬ng

- GS. TSKH. Phan ThÞ Phi Phi

- PGS. TS. NguyÔn Kim Giao

Thêi gian thùc hiÖn: 1/2003 – 6/2005

Tæng kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi: 150 triÖu ®ång

Thay mÆt nhãm nghiªn cøu, chóng t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n

bÖnh viÖn B¹ch Mai, bÖnh viÖn E Hµ Néi, bÖnh viÖn Giao th«ng VËn t¶i

1 Hµ Néi, ViÖn VÖ sinh DÞch tÔ Trung −¬ng vµ tr−êng ®¹i häc Y Hµ

Néi ®· céng t¸c vµ gióp ®ì chóng t«i hoµn thµnh nghiªn cøu nµy.

Chñ nhiÖm ®Ò tµi

GS NguyÔn Böu TriÒu

Môc lôc

Trang

Trang phô b×a

Môc lôc

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

§Æt vÊn ®Ò 1

Ch−¬ng I- Tæng quan 3

1.1. BÖnh lý cÇu thËn 3

1.2. ChÈn ®o¸n bÖnh lý cÇu thËn 3

1.3. Sinh thiÕt thËn 4

1.4. Kü thuËt chÈn ®o¸n tæn th−¬ng h×nh th¸i häc vi thÓ m« thËn 10

1.5. Tæn th−¬ng h×nh th¸i häc vi thÓ m« thËn. øng dông trong thùc

hµnh l©m sµng

14

Ch−¬ng II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 15

2.1. §èi t−îng nghiªn cøu 15

2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 17

2.3. Xö lý sè liÖu 30

Ch−¬ng III. KÕt qu¶ nghiªn cøu 31

3.1. §Æc ®iÓm chung cña c¸c bÖnh nh©n nghiªn cøu 31

3.2. §Æc ®iÓm c¸c nhãm bÖnh nh©n theo tæn th−¬ng m« häc thËn 48

3.3. BiÕn chøng cña thñ thuËt vµ xö trÝ 52

Ch−¬ng IV. Bµn luËn 54

4.1. §Æc ®iÓm l©m sµng vµ sinh häc 54

4.2. §Æc ®iÓm tæn th−¬ng m« bÖnh häc thËn 56

4.3. §èi chiÕu l©m sµng vµ h×nh th¸i häc vi thÓ cña c¸c nhãm bÖnh

nh©n

70

Trang

4.4. So s¸nh kÕt qu¶ sinh thiÕt vµ biÕn chøng liªn quan ®Õn thñ thuËt 75

KÕt luËn 78

KiÕn nghÞ 79

Tµi liÖu tham kh¶o

Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t

HA HuyÕt ¸p

Hb Hemoglobin

HC Hång cÇu

HCTH Héi chøng thËn h−

HDL-C Lipoprotein tû träng cao (high density lipoprotein)

ht HuyÕt thanh

HV§T HiÓn vi ®iÖn tö

HVMDHQ HiÓn vi miÔn dÞch huúnh quang

HVQH HiÓn vi quang häc

LDL-C Lipoprotein tû träng thÊp (low density lipoprotein)

MBH M« bÖnh häc

MLCT Møc läc cÇu thËn

PHMD Phøc hîp miÔn dÞch

T§TT Thay ®æi tèi thiÓu

TG Triglycerid

THA T¨ng huyÕt ¸p

TSGM T¨ng sinh gian m¹ch

VCT Viªm cÇu thËn

VCTM Viªm cÇu thËn mµng

VCTM-TS Viªm cÇu thËn mµng-t¨ng sinh

X¤-CB X¬ æ-côc bé

A. Tãm t¾t c¸c kÕt qu¶ chÝnh cña ®Ò tµi

1. Tãm t¾t c¸c kÕt qu¶ chÝnh cña ®Ò tµi

a. §ãng gãp míi

- Áp dông ®−îc ®ång thêi c¸c kü thuËt chÈn ®o¸n m« bÖnh häc kh¸c nhau

(hiÓn vi quang häc, hiÓn vi miÔn dÞch huúnh quang trùc tiÕp, hiÓn vi ®iÖn tö) cho

m« thËn ;

- §−a ra ®−îc c¸c sè liÖu ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß cña kü thuËt hiÓn vi miÔn

dÞch huúnh quang trong viÖc n©ng cao chÊt l−îng chÈn ®o¸n c¸c bÖnh lý cÇu thËn

ë ng−êi tr−ëng thµnh ;

- §−a ra nh÷ng nhËn xÐt ban ®Çu vÒ ®Æc ®iÓm l©m sµng cña bÖnh nh©n cã

tæn th−¬ng èng kÏ thËn phèi hîp tæn th−¬ng cÇu thËn trªn vi thÓ.

b. HiÖu qu¶ ®µo t¹o

- §µo t¹o ®−îc mét b¸c sü néi tró ®· b¶o vÖ thµnh c«ng luËn v¨n tèt nghiÖp

t¹i tr−êng ®¹i häc Y Hµ néi : BS NguyÔn ThÞ Ph−¬ng Thuû, ®Ò tµi: ”So s¸nh ®Æc

®iÓm l©m sµng, sinh häc, m« bÖnh häc cña héi chøng thËn h− nguyªn ph¸t vµ héi

chøng thËn h− do lupus ban ®á hÖ thèng ë ng−êi tr−ëng thµnh” (2003)

- §µo t¹o ®−îc mét nghiªn cøu sinh ®· b¶o vÖ thµnh c«ng luËn ¸n t¹i

tr−êng ®¹i häc Y Hµ néi : BS Hµ Phan H¶i An, ®Ò tµi : ”T×m hiÓu mét sè yÕu tè

tiªn l−îng vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña mét ph¸c ®å ®iÒu trÞ héi chøng thËn h−

nguyªn ph¸t ng−êi tr−ëng thµnh” (2004)

c. HiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ x· héi : gãp phÇn lµm gi¶m gi¸ thµnh ®iÒu trÞ nhê

thu ng¾n ngµy gi−êng ®iÒu trÞ néi tró sau khi cã chÈn ®o¸n chÝnh x¸c vµ ®Æc biÖt

lµ gi¶m c¸c biÕn chøng do ®iÒu trÞ kh«ng phï hîp

2. ¸p dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi : triÓn khai ®−îc kü thuËt

sinh thiÕt thËn d−íi h−íng dÉn cña siªu ©m t¹i mét sè c¬ së y tÕ trong khu vùc

thµnh phè Hµ néi

3. §¸nh gi¸ thùc hiÖn ®Ò tµi ®èi chiÕu víi ®Ò c−¬ng nghiªn cøu ®· ®−îc phª duyÖt

a. TiÕn ®é thùc hiÖn ®Ò tµi cã bÞ chËm h¬n chót Ýt so víi dù kiÕn ban ®Çu do

mét sè thµnh viªn thùc hiÖn ®Ò tµi ®i c«ng t¸c dµi h¹n

b. Thùc hiÖn môc tiªu nghiªn cøu : thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt 2 môc tiªu

nghiªn cøu ®· ®Ò ra

c. C¸c s¶n phÈm t¹o ra so víi dù kiÕn cña b¶n ®Ò c−¬ng : ®Ò tµi ®· t¹o ra

c¸c s¶n phÈm ®óng nh− ®Ò c−¬ng nghiªn cøu bao gåm : c¸c b−íc chÈn ®o¸n bÖnh

lý cÇu thËn dùa vµo l©m sµng kÕt hîp tæn th−¬ng h×nh th¸i häc vi thÓ, ®èi chiÕu

®Æc ®iÓm l©m sµng-sinh häc víi c¸c týp tæn th−¬ng cÇu thËn trªn h×nh th¸i häc vi

thÓ

Danh s¸ch c¸c bµi b¸o ®· ®¨ng :

+ ”øng dông kü thuËt hiÓn vi miÔn dÞch huúnh quang trong viÖc x¸c ®Þnh

tæn th−¬ng cÇu thËn ë bÖnh nh©n héi chøng thËn h− nguyªn ph¸t ng−êi lín’’, T¹p

chÝ Nghiªn cøu Y häc, 15 (2), tr.8-14

+ ’’T×m hiÓu vai trß cña Beta 2-Microglobulin trong ph¸t hiÖn tæn th−¬ng

èng thËn ë bÖnh nh©n héi chøng thËn h− nguyªn ph¸t ng−êi lín’’, T¹p chÝ Y häc

ViÖt nam, 9, tr.55-59

+ ’’KÕt qu¶ nghiªn cøu m« bÖnh häc thËn trªn 95 bÖnh nh©n héi chøng

thËn h− nguyªn ph¸t ng−êi tr−ëng thµnh’’, T¹p chÝ Y häc ViÖt nam, 11

d. §¸nh gi¸ viÖc sö dông kinh phÝ :

- Tæng kinh phÝ ®Ò tµi : 150 triÖu ®ång

Kinh phÝ cßn ch−a ®ñ cho c¸c kü thuËt chÈn ®o¸n chuyªn s©u nh− kü thuËt

hãa miÔn dÞch m« hay hiÓn vi ®iÖn tö

- Cßn l¹i:

Chi cho viÖc nghiÖm thu ®Ò tµi cÊp c¬ së vµ cÊp Bé, qu¶n lý phÝ

§Æt vÊn ®Ò

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhê sù tiÕn bé rÊt ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c ch¨m sãc

søc kháe vµ ¸p dông c¸c kü thuËt chÈn ®o¸n sím, sè l−îng bÖnh nh©n cã bÖnh lý

cÇu thËn ë ViÖt nam ®−îc chÈn ®o¸n ngµy cµng t¨ng. ViÖc ®iÒu trÞ bÖnh nh©n bÞ

bÖnh thËn, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh nh©n suy thËn giai ®o¹n cuèi hiÖn nay ®ang trë

thµnh mét g¸nh nÆng c¶ vÒ y tÕ lÉn kinh tÕ cho Nhµ n−íc vµ x· héi. ViÖc chÈn

®o¸n sím vµ lùa chän ph¸c ®å ®iÒu trÞ tèi −u cho c¸c bÖnh nh©n bÞ bÖnh lý cÇu

thËn nh»m lµm ngõng hoÆc lµm chËm tiÕn triÓn bÖnh ®Õn suy thËn giai ®o¹n cuèi

ngµy cµng ®−îc quan t©m nhiÒu h¬n. Trªn thÕ giíi chÈn ®o¸n vµ ph©n lo¹i bÖnh lý

cÇu thËn dùa theo tiªu chuÈn l©m sµng kÕt hîp m« bÖnh häc vµ/hoÆc siªu cÊu tróc

®· trë thµnh th−êng quy. ViÖc më réng chØ ®Þnh sinh thiÕt thËn vµ ¸p dông c¸c

ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch m« bÖnh häc vµ kü thuËt hiÓn vi ®iÖn tö cho phÐp chÈn

®o¸n râ rµng h¬n c¸c t×nh tr¹ng bÖnh lý cÇu thËn, ®Æc biÖt lµ trong héi chøng thËn

h−. Cã thÓ ph©n biÖt ®−îc 2 nhãm tæn th−¬ng cÇu thËn chÝnh:

- C¸c tæn th−¬ng cÇu thËn lan táa, cã thÓ lµ nguyªn ph¸t hoÆc thø ph¸t, g©y t¨ng

tÝnh thÊm thµnh m¹ch cÇu thËn vµ cã sù tham gia chñ yÕu cña c¸c c¬ chÕ miÔn

dÞch g©y tæn th−¬ng cÇu thËn. BÖnh nh©n cã c¸c tæn th−¬ng nµy th−êng kh«ng

®¸p øng víi corticosteroid.

- C¸c tæn th−¬ng cÇu thËn “nguyªn ph¸t” víi c¬ chÕ ch−a ®−îc x¸c ®Þnh râ, nh−ng

th−êng cã biÓu hiÖn l©m sµng lµ protein niÖu chän läc, th−êng kh«ng kÌm ®¸i

m¸u, bÖnh nh©n th−êng ®¸p øng tèt víi corticosteroid vµ cã tiªn l−îng tèt.

X¸c ®Þnh chÝnh x¸c tæn th−¬ng cÇu thËn cã ý nghÜa rÊt quan träng trong

thùc hµnh l©m sµng, trong viÖc lùa chän ph¸c ®å ®iÒu trÞ tèi −u t¹i thêi ®iÓm hiÖn

t¹i, lËp ch−¬ng tr×nh ®iÒu trÞ vµ theo dâi l©u dµi còng nh− dù b¸o tiªn l−îng bÖnh

trong t−¬ng lai, gãp phÇn x©y dùng m¹ng l−íi ch¨m sãc søc kháe tèi −u vµ hiÖu

qu¶ cho ng−êi bÖnh còng nh− cho x· héi.