Định hướng nghề nghiệp của sinh viên chuyên ngành Tâm lý học ở một số trường đại học tại TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Dương Liễu

ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA SINH

VIÊN CHUYÊN NGÀNH TÂM LÝ HỌC Ở MỘT SỐ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Dương Liễu

ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA SINH

VIÊN CHUYÊN NGÀNH TÂM LÝ HỌC Ở MỘT SỐ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: TÂM LÍ HỌC

Mã số: 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. TRẦN THỊ QUỐC MINH

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Tâm lí học với đề tài “Định hướng nghề

nghiệp của sinh viên chuyên ngành Tâm lý học ở một số trường Đại học tại thành

phố Hồ Chí Minh” được tác giả nghiên cứu lần đầu tiên. Tôi xin cam đoan đây là

công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả, số liệu nghiên cứu được trích dẫn và giới

thiệu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ một

công trình khoa học nào.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2014

Tác giả

Trần Thị Dương Liễu

LỜI CẢM ƠN

Để có được kết quả như hôm nay, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến:

Quý Thầy Cô trong Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Tâm lý – Giáo

dục Trường Đại học Sư phạm TPHCM đã tạo môi trường học tập và trực tiếp giảng

dạy cho tôi những kiến thức vô cùng hữu ích trong suốt khóa học.

Tiến sĩ Trần Thị Quốc Minh, người đã tận tình hướng dẫn, góp ý và động viên

tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.

Ban điều hành, các giảng viên, sinh viên Khoa Tâm lý – Giáo dục Trường

ĐHSP TPHCM và Khoa Tâm lý Trường Đại học KHXHNV TPHCM đã tạo điều kiện

thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát, thu thập số liệu.

Quý Thầy Cô trong Hội đồng khoa học bảo vệ đề cương, Hội đồng khoa học

bảo vệ luận văn đã góp ý, hướng dẫn và chỉ ra những thiếu sót giúp tôi thực hiện tốt

luận văn tốt nghiệp của mình.

Gia đình, bạn bè thân hữu đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Luận văn được hoàn thành với sự nỗ lực, cố gắng hết mình nhưng không tránh

khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tôi xin chân thành cảm ơn và ghi nhận những ý kiến

đóng góp của quý Thầy Cô giáo và bạn bè!

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2014

Tác giả

Trần Thị Dương Liễu

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP.......................7

1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp.......................................7

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ....................................................................7

1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam.....................................................................10

1.2. Lý luận về định hướng nghề nghiệp ...................................................................16

1.2.1. Khái niệm định hướng ..................................................................................16

1.2.2. Khái niệm nghề nghiệp.................................................................................17

1.2.3. Khái niệm định hướng nghề nghiệp .............................................................29

1.3. Sinh viên và một số đặc điểm tâm lý của sinh viên ............................................34

1.3.1. Khái niệm sinh viên ......................................................................................34

1.3.2. Một số đặc điểm tâm lý của sinh viên ..........................................................35

1.3.3. Đặc điểm tâm lý của sinh viên chuyên ngành Tâm lý học ...........................36

1.4. Định hướng nghề nghiệp của sinh viên...............................................................38

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên .................. 39

Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................46

Chương 2. THỰC TRẠNG ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA SINH VIÊN

CHUYÊN NGÀNH TÂM LÝ HỌC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH...................................................................................47

2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ...........................................................................47

2.2. Kết quả thực trạng định hướng nghề nghiệp của sinh viên chuyên ngành Tâm lý

học ở một số trường Đại học tại TPHCM..................................................................56

2.2.1. Lí do sinh viên thi tuyển và chọn học chuyên ngành Tâm lý học ................56

2.2.2. Biểu hiện nhận thức về ĐHNN của SV........................................................63

2.2.3. Biểu hiện thái độ về ĐHNN của SV chuyên ngành TLH tại TPHCM.........77

2.2.4. Biểu hiện hành vi về ĐHNN của SV............................................................90

2.2.5. Mối tương quan giữa nhận thức, thái độ và hành vi trong hoạt động ĐHNN

của SV chuyên ngành TLH.....................................................................................95

2.3. Nguyên nhân thực trạng ĐHNN của SV chuyên ngành TLH.............................96

2.3.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của SV...................................................96

2.3.2. Các nguyên nhân của thực trạng ĐHNN của SV .......................................101

Tiểu kết chương 2 ......................................................................................................104

Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỊNH HƯỚNG

NGHỀ NGHIỆP CHO SINH VIÊN CHUYÊN NGÀNH TÂM LÝ HỌC Ở MỘT

SỐ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................105

3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp....................................................................................105

3.2. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác định hướng nghề nghiệp cho sinh

viên chuyên ngành Tâm lý học tại Thành phố Hồ Chí Minh...................................108

3.2.1. Các biện pháp thuộc về nhà trường ............................................................108

3.2.2. Các biện pháp thuộc về giảng viên.............................................................112

3.2.3. Các biện pháp thuộc về nhà tuyển dụng .....................................................115

3.2.4. Các biện pháp thuộc về sinh viên ...............................................................116

3.3. Tổ chức nghiên cứu khảo nghiệm.....................................................................120

3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp....................121

3.4.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ...........................................121

3.3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp..............................................124

Tiểu kết chương 3 ......................................................................................................127

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................128

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Thứ tự Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ

1 CĐ Cao Đẳng

2 CNH - HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

3 ĐH Đại học

4 ĐHNN Định hướng nghề nghiệp

5 ĐLC Độ lệch chuẩn

6 ĐTB Điểm trung bình

7 GDNN Giáo dục nghề nghiệp

8 GV Giảng viên

9 HS Học sinh

10 KHXHNV Khoa học xã hội nhân văn

11 N Tần số

12 NN Nghề nghiệp

13 Nxb Nhà xuất bản

14 PGS. TS Phó Giáo sư, Tiến Sĩ

15 Sig. Mức ý nghĩa

16 SP Sư Phạm

17 SV Sinh viên

18 TT Thứ tự

19 THPT Trung học phổ thông

20 TLH Tâm lý học

21 TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

22 XB Xếp bậc

DANH MỤC CÁC BẢNG

Tên bảng Trang

Bảng 1.1. Phân loại nhóm nghề theo E.A.Klimov ........................................................21

Bảng 2.1. Chương trình đào tạo cử nhân Tâm lý học trường ĐHSP TP.HCM.............48

Bảng 2.2. Sinh viên chuyên ngành TLH toàn Khoa (cập nhật tháng 04/2014).............49

Bảng 2.3. Chương trình đào tạo cử nhân TLH Trường KHXHNV TPHCM................50

Bảng 2.4. Sinh viên toàn Khoa Tâm lý (thống kê cập nhật tháng 4/2014) ...................51

Bảng 2.6. Cơ cấu khách thể nghiên cứu ........................................................................54

Bảng 2.7. Bảng tổng hợp hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha ............................................55

Bảng 2.8. Kết quả khảo sát lí do thi tuyển và chọn học chuyên ngành TLH...............57

Bảng 2.13. Nhận thức của SV về cơ hội phát triển nghề nghiệp...................................64

Bảng 2.14. Nhận thức của SV về đặc điểm ngành và nghề TLH..................................64

Bảng 2.15. Khó khăn khi ĐHNN của SV chuyên ngành TLH......................................68

Bảng 2.16. Kết quả so sánh các vấn đề khó khăn khi ĐHNN của SV ..........................69

Bảng 2.17. Nhận thức của SV về vai trò và ý nghĩa của hoạt động ĐHNN .................70

Bảng 2.18. Nhận thức của SV về những yêu cầu phẩm chất của người công tác trong

ngành TLH.....................................................................................................................72

Bảng 2.19. Nhận thức của SV về những yêu cầu năng lực của người công tác trong

ngành TLH.....................................................................................................................74

Bảng 2.22. Hứng thú của SV đối với ngành TLH.........................................................77

Bảng 2.23. So sánh hứng thú của SV đối với ngành TLH ............................................78

Bảng 2.24. Biểu hiện thái độ của SV đối với các hoạt động ĐHNN ............................79

Bảng 2.25. Mức độ yêu thích các nhóm nghề thuộc chuyên ngành TLH.....................82

Bảng 2.26. Kết quả khảo sát ĐHNN qua mức độ yêu thích nghề nghiệp cụ thể ..........82

Bảng 2.28. Kết quả chung biểu hiện hành vi ĐHNN của SV chuyên ngành TLH .......90

Bảng 2.30. Sự kiên định của SV đối với ngành TLH....................................................93

Bảng 2.31. Mối tương quan giữa ba mặt nhận thức, thái độ và hành vi .......................95

Bảng 2.32. Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của SV......................97

Bảng 2.34. Nguyên nhân của thực trạng ĐHNN của SV chuyên ngành TLH............102

Bảng 3.1. Mức độ cần thiết các biện pháp nâng cao hiệu quả ĐHNN của SV ...........121

Bảng 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp nâng cao hiệu quả ĐHNN của SV .......124

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, công tác định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) cho bộ

phận học sinh THPT ngày càng trở nên quan trọng và được các lực lượng xã hội, các

cơ quan ban ngành quan tâm rất nhiều. Tuy nhiên, công tác ĐHNN cho sinh viên (SV)

chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí bị bỏ quên. Chúng ta vẫn nghĩ rằng ĐHNN

chỉ là lựa chọn một ngành nghề yêu thích, chọn một trường đại học (ĐH) hoặc cao

đẳng (CĐ) là xong, ngành học tại trường sẽ quyết định nghề nghiệp (NN) sau này.

Chúng ta quên rằng lựa chọn NN mới chỉ là giai đoạn đầu trong tiến trình hướng

nghiệp của mỗi người và ĐHNN là một quá trình diễn ra liên tục, kéo dài từ năm nhất

đến năm cuối cùng của bậc học. Bên cạnh đó, do yêu cầu xã hội ngày càng phức tạp

dẫn đến hệ thống NN gắn với ngành đào tạo cũng ngày càng phong phú hơn. Trong

thực tế, nhiều SV chỉ chú ý đến những nét hấp dẫn bên ngoài của NN, không (hoặc

không biết cách) phân tích những đặc điểm bản thân, yêu cầu của NN, lựa chọn NN

không phù hợp dẫn đến chán nản, học tập không tiến bộ, bỏ học giữa chừng hoặc làm

trái nghề, đổi nghề sau khi tốt nghiệp. Điều này gây lãng phí của cải, thời gian, công

sức của người học. Đồng thời, gây bất ổn cho phân công lao động và lãng phí rất lớn

nguồn nhân lực xã hội.

Theo số liệu điều tra của sở Lao động – Thương binh – Xã hội thành phố Hồ

Chí Minh (TPHCM) cho biết: chỉ khoảng 30% HS, SV tốt nghiệp có ý định làm việc

lâu dài, trong khi 30% muốn tìm việc làm khác vì không phù hợp với khả năng,

nguyện vọng và 40% chưa xác định mục tiêu NN. Đáng chú ý hơn là có đến 40% lao

động trẻ chọn sai ngành học, chọn học nghề không phù hợp với bản thân. Từ số liệu

trên cho ta thấy được một phần những hạn chế trong sự nghiệp giáo dục, đào tạo của

các trường hiện nay, đặc biệt là giáo dục NN [59, tr.8].

Theo báo cáo mới nhất được công bố tại hội thảo khoa học "Giải pháp gắn kết

giữa đào tạo với thị trường lao động ở Việt Nam" do Trường ĐH KHXHNV -

ĐHQGHN tổ chức. Hội thảo nằm trong dự án Nghiên cứu chính sách hợp tác với Quỹ

Rosa - Luxemburg của CHLB Đức công bố: trong số gần 3.000 SV đã tốt nghiệp được

hỏi, có 70% SV trả lời "đã nghĩ tới công việc nhưng chưa chắc chắn và không có

2

nhiều thông tin về hệ thống nghề nghiệp". Hội thảo còn cho thấy SV thất nghiệp là do

thiếu ĐHNN, do chưa có ý định tự trau dồi NN và không hình dung đúng đắn về NN

trong tương lai. Điều này cho thấy, công tác ĐHNN cho SV đang bị bỏ quên. Nếu thực

hiện công tác giáo dục NN và ĐHNN hiệu quả thì đó chính là điều kiện giúp cho mỗi

cá nhân SV phát huy được tối đa phẩm chất, năng lực của bản thân trong học tập cũng

như trong quá trình lao động sản xuất, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực,

đáp ứng tốt yêu cầu của xã hội trong sự nghiệp CNH – HĐH và thời kỳ hội nhập của

đất nước [61].

Tâm lý học (TLH) là ngành có tính tương tác cao, đòi hỏi nhiều kỹ năng. Những

năm gần đây, ngành TLH rất phát triển và cần phải có nguồn nhân lực chất lượng với

số lượng lớn. Nghề nghiệp TLH theo bảng danh mục NN của Tổng cục thống kê

(Ban hành theo Quyết định số 1019/QĐ-TCTK ngày 12 tháng 11 năm 2008) thuộc

nhóm nghề Khoa học xã hội có mã số 2445, thể hiện chủ yếu cho hai mã NN: nghiên

cứu và giảng dạy. Tuy nhiên, theo yêu cầu thực tiễn của xã hội và định hướng vị trí

việc làm của SV tốt nghiệp, thì TLH là ngành có đầu ra rất rộng. Những người được

đào tạo cơ bản về TLH có thể tham gia vào rất nhiều lĩnh vực: giảng dạy TLH tại các

trường CĐ, ĐH; nghiên cứu TLH tại các viện, trung tâm nghiên cứu TLH, các tổ chức

phi chính phủ; làm tư vấn viên, cán bộ trị liệu ở các bệnh viện, trung tâm tư vấn tâm

lý,... Mặc khác, ngành TLH có nhiều lĩnh vực và mỗi lĩnh vực đều đòi hỏi người làm

việc phải có những kỹ năng riêng biệt, chuyên sâu về nó. Do đó, ngoài những yêu cầu

đặc thù thì với yêu cầu đa dạng và không ngừng biến đổi của xã hội, SV chuyên ngành

TLH phải hình thành định hướng mới để đáp ứng mọi yêu cầu NN tương lai. Như vậy,

xác định hệ thống NN và ĐHNN cho SV chuyên ngành TLH là việc làm có ý nghĩa

quan trọng hàng đầu [11].

Bên cạnh đó, người nghiên cứu nhận thấy chưa có đề tài nào nghiên cứu cụ thể

về hướng nghiệp và ĐHNN ở SV chuyên ngành TLH các trường ĐH tại TPHCM. Vì

lẽ đó, tìm hiểu cụ thể hệ thống NN và ĐHNN của SV chuyên ngành TLH ở các trường

ĐH tại TPHCM là rất cần thiết.

Từ những cơ sở trên, đề tài “Định hướng nghề nghiệp của sinh viên chuyên

ngành Tâm lý học ở một số trường Đại học tại Thành phố Hồ Chí Minh.” được xác

lập.

3

2. Mục đích nghiên cứu

Tìm hiểu thực trạng ĐHNN của SV chuyên ngành TLH ở một số trường Đại học

tại TPHCM, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác

ĐHNN cho SV chuyên ngành TLH.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài: định hướng, nghề

nghiệp, định hướng nghề nghiệp, sinh viên, ngành Tâm lý học…

3.2. Khảo sát thực trạng ĐHNN, tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của

SV chuyên ngành TLH ở một số trường Đại học tại TPHCM.

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của một số biện pháp tác động

nhằm nâng cao hiệu quả công tác ĐHNN cho SV chuyên ngành TLH.

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

- Định hướng nghề nghiệp của sinh viên chuyên ngành Tâm lý học.

4.2. Khách thể nghiên cứu

- Khách thể nghiên cứu chính là SV chính quy năm thứ nhất (khóa 2013 - 2017)

và năm thứ ba (khóa 2011 - 2015) chuyên ngành TLH ở một số trường ĐH tại

TPHCM.

- Khách thể nghiên cứu bổ trợ là lực lượng giáo dục chuyên ngành TLH, các

thầy cô giáo đang giảng dạy các bộ môn TLH, các chuyên viên hướng nghiệp.

5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu

5.1. Nội dung

- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu ĐHNN của sinh viên chuyên ngành TLH.

5.2. Khách thể

- Đề tài chỉ nghiên cứu 229 SV năm thứ nhất và năm thứ ba chuyên ngành TLH ở

2 trường ĐH tại TPHCM, gồm: ĐHSP TPHCM, ĐH KHXHNV TPHCM.

- 22 chuyên gia đang công tác trong ngành TLH, bao gồm: lực lượng giáo dục

chuyên ngành, các giảng viên đang giảng dạy các bộ môn TLH ở 2 trường trên,

chuyên viên hướng nghiệp.

4

6. Giả thuyết nghiên cứu

- ĐHNN của SV chuyên ngành TLH còn chủ quan, cảm tính (vì sở thích muốn

khám phá tâm lý của bản thân và mọi người, vì thần tượng người trong ngành, vì ảo

tưởng ngành nghề,…), mà chưa dựa trên cơ sở đánh giá một cách khoa học sự phù hợp

về tính cách, năng lực nghề nghiệp của bản thân với ngành đang theo học.

- Có sự khác biệt ý nghĩa về nhận thức, thái độ, hành vi giữa SV năm thứ nhất và

SV năm thứ ba, giữa SV nam và SV nữ về ĐHNN ở hai trường ĐH tại TPHCM.

- ĐHNN của SV chuyên ngành TLH chịu sự tác động của các yếu tố chủ quan,

thuộc về bản thân SV như sở thích, hứng thú,… nhiều hơn các yếu tố khách quan.

7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp luận

7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc

ĐHNN của SV chuyên ngành TLH được nghiên cứu trên nhiều mặt: nhận thức,

thái độ và hành vi. Các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác ĐHNN được nghiên cứu

trong mối liên hệ chặt chẽ với nhau, không tách rời nhau, chúng nằm trong một chỉnh

thể thống nhất, chịu ảnh hưởng lẫn nhau trong cùng một hệ thống.

7.1.2. Quan điểm thực tiễn

Nghiên cứu ĐHNN của SV chuyên ngành TLH xuất phát từ thực tiễn: SV

chuyên ngành TLH lựa chọn hệ thống các NN và ĐHNN như thế nào cho phù hợp với

xu thế phát triển của thời đại và phù hợp với tính cách, năng lực của bản thân SV. Đó

là vấn đề hết sức quan trọng, cần phải được quan tâm nghiên cứu nhằm hạn chế vấn đề

lãng phí của cải, thời gian, công sức của người học và của cả xã hội. Đồng thời đáp

ứng nhu cầu cấp thiết về số lượng nguồn nhân lực chuyên ngành TLH có chất lượng,

tránh đào tạo nguồn nhân lực yếu kém cho xã hội.

7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể

7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

7.2.1.1. Mục đích

- Hệ thống hóa những tài liệu, những cơ sở cần thiết nhằm xây dựng khung lý

thuyết, công cụ và nội dung nghiên cứu cho đề tài.

7.2.1.2. Cách thức

5

- Phân tích, tổng hợp các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, sách báo,

tạp chí chuyên ngành, các thông tin có liên quan đến đề tài.

7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

a. Mục đích

- Đây là phương pháp nghiên cứu chính của đề tài, nhằm tìm hiểu thực trạng

ĐHNN và một số yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của SV chuyên ngành TLH.

b. Cách thức

- Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến gồm 10 câu hỏi mở, khảo sát ngẫu nhiên trên

94 SV để tìm hiểu sơ bộ biểu hiện về ĐHNN của SV chuyên ngành TLH.

- Tổng hợp kết quả từ bảng hỏi mở, xin ý kiến của các giáo viên, nhà chuyên

môn, tiến hành xây dựng phiếu khảo sát chính thức sử dụng trong đề tài và bảng khảo

nghiệm tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp.

- Sử dụng bảng hỏi chính thức và bảng khảo nghiệm biện pháp tiến hành khảo

sát trên mẫu nghiên cứu đã chọn để thu thập dữ liệu cho đề tài.

7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn

a. Mục đích

Thu thập những ý kiến cụ thể của một số nhà quản lý giáo dục, giảng viên, sinh

viên. Những ý kiến này sẽ là những dữ liệu quan trọng nhằm làm rõ hơn và mô tả cụ

thể hơn các kết quả thu được từ bảng hỏi.

b. Cách thức

- Người nghiên cứu chuẩn bị trước một số nội dung và tiến hành phỏng vấn 6

Thầy Cô giáo và 20 bạn SV chuyên ngành TLH ở 2 trường ĐH tại TPHCM.

- Ghi chép trung thực nội dung trả lời từ phía SV và các nhà chuyên môn để làm

tư liệu.

7.2.2.3. Phương pháp quan sát

a. Mục đích

Nhằm phát hiện, thu thập thêm những biểu hiện cụ thể về ĐHNN của SV.

b. Cách thức

6

Người nghiên cứu tham dự một số giờ học tập, thực hành, làm việc nhóm của

SV trên lớp và ngoại khóa. Trong quá trình quan sát, chúng tôi đảm bảo sự tự nhiên,

khách quan, trung thực những biểu hiện của SV. Quan sát được ghi nhận bằng biên

bản quan sát, có chụp hình làm tư liệu.

7.2.2.4. Phương pháp khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi

a. Mục đích

Nhằm tìm hiểu tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ĐHNN cho SV

chuyên ngành TLH.

b. Cách thức

Sau khi tìm hiểu về thực trạng ĐHN của SV và thăm dò được các biện pháp nâng

cao hiệu quả ĐHNN cho SV, người nghiên cứu lựa chọn các biện pháp tiêu biểu, tổ

chức khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi đối với lực lượng giáo dục, các giảng

viên và SV 2 trường: ĐHSP TPHCM và Đại học KHXHNV TPHCM.

7.2.3. Phương pháp thống kê toán học

7.2.3.1. Mục đích

Nhằm xử lý, phân tích, đánh giá các thông tin thu được.

7.2.3.2. Cách thức

Người nghiên cứu sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 16.0 để xử lý thống kê

như: tính tần số, tỷ lệ phần trăm, trị số trung bình, kiểm nghiệm T (so sánh trung bình

2 mẫu),… các số liệu thu được từ phương pháp điều tra bằng bảng hỏi.

8. Đóng góp của đề tài

8.1. Về mặt lý luận

- Hệ thống hóa được cơ sở lý luận về định hướng, nghề nghiệp và ĐHNN.

- Hệ thống hóa các nghề nghiệp và đặc điểm, yêu cầu của các nghề nghiệp

thuộc chuyên ngành TLH.

8.2. Về mặt thực tiễn

Đề tài làm rõ được thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của SV

chuyên ngành TLH; đề xuất và khảo nghiệm một số biện pháp nâng cao hiệu quả công

tác ĐHNN cho SV chuyên ngành TLH ở các trường ĐH tại TPHCM.

7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP

1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp

Vấn đề ĐHNN là một trong những vấn đề được nhiều nhà khoa học trong và

ngoài nước quan tâm nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Dưới đây là một số

công trình nghiên cứu:

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài

1.1.1.1. Những nghiên cứu ở Phương Tây

Tư tưởng ĐHNN cho thế hệ trẻ đã có từ thời cổ đại dưới dạng rất sơ khai và

biểu hiện thông qua việc phân chia lao động theo địa vị và xuất thân của mỗi người

trong xã hội. Đến thế kỷ XIX khi nền sản xuất phát triển cùng với những tư tưởng tích

cực về giải phóng con người diễn ra trên khắp thế giới thì khoa học hướng nghiệp

hay ĐHNN mới thực sự trở thành một khoa học độc lập.

Năm 1908, Giáo sư đại học Pensylvania, Frank Parson là người đặt nền móng

các khái niệm cơ bản cho hoạt động tư vấn hướng nghiệp (career counseling) hay tư

vấn nghề (vocational guidance) ngày nay. Đồng thời năm 1908, ông cũng đã thành lập

hội đồng hướng nghiệp ở Boston (Mỹ) với nhiệm vụ nghiên cứu các yêu cầu của nghề

đối với con người, tìm hiểu chi tiết về năng lực của người học để giúp họ có được sự

ĐHNN phù hợp với năng lực và hứng thú cá nhân [41, tr.5].

Một năm sau, cũng chính Frank Parsons là người đầu tiên, trình bày khái niệm

hướng nghiệp trong cuốn sách “Lựa chọn một nghề nghiệp” (Choosing a Vocation,

1909). Những khái niệm này đã trở thành lý luận cơ sở cho những lý thuyết có liên

quan đến đặc điểm tính cách con người (trait) và yếu tố nghề (factor) - (Trait and

factor theory: lý thuyết đặc điểm người/nghề). Nhìn chung, cuốn sách là công trình

nền tảng trình bày cơ sở TLH của hướng nghiệp và chọn nghề, cũng như các tiêu chí

về sự phù hợp nghề của mỗi cá nhân để từ đó lựa chọn nghề cho phù hợp [10].

Vào những năm 1940, nhà TLH người Mỹ J.L Holland (1919 – 2008) đã nghiên

cứu và thừa nhận sự tồn tại của các loại nhân cách và sở thích nghề nghiệp. Tác giả đã

chỉ ra tương ứng với mỗi kiểu nhân cách là một số những nghề nghiệp tương xứng có

thể chọn để đạt được kết quả làm việc và thành công nghề nghiệp cao nhất. Lý thuyết

này của J. L Holland đã được sử dụng rộng rãi nhất trong thực tiễn hướng nghiệp trên

thế giới [90].