Định giá điều chuyển vốn nội bộ cho ngân hàng thương mại: Sách chuyên khảo / Đặng Văn Dân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Sách chuyên khảo

ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI BỘ CHO

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

PGS.TS. Đặng Văn Dân

TP.HCM, NĂM 2019

MỤC LỤC

MỤC LỤC

DANH MỤC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU

LỜI CẢM ƠN

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU .....................................................................................1

1.1 Ý tưởng nghiên cứu .....................................................................................1

1.2 Cấu trúc của sách chuyên khảo ...................................................................5

CHƯƠNG 2. VẤN ĐỀ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO VÀ QUẢN LÝ VỐN CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...............................................................................7

2.1 Vấn đề định giá chuyển giao của doanh nghiệp..........................................7

2.1.1 Định giá chuyển giao của doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp tài

chính ..................................................................................................................7

2.1.2 Các nhân tố cần thiết để xây dựng quy trình định giá chuyển giao.......10

2.1.3 Ưu và nhược điểm của quản lý phi tập trung.........................................12

2.1.4 Sự phụ thuộc giữa các đơn vị và tích hợp định giá chuyển giao vào cấu

trúc của doanh nghiệp .......................................................................................14

2.1.5 Động cơ thúc đẩy định giá chuyển giao ................................................17

2.2 Quản lý vốn của ngân hàng thương mại....................................................21

2.2.1 Nội dung cơ chế quản lý vốn .................................................................21

2.2.2 Quản lý vốn phân tán của ngân hàng thương mại .................................23

2.2.3 Quản lý vốn tập trung của ngân hàng thương mại.................................25

Phụ lục: Nghiệp vụ tài sản nợ và tài sản có của ngân hàng thương mại ..............29

CHƯƠNG 3. ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI BỘ CỦA NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI.......................................................................................................39

3.1 Sự cần thiết của điều chuyển vốn nội bộ đối với ngân hàng thương mại .39

3.2 Cách thức vận hành quá trình điều chuyển vốn nội bộ .............................43

3.3 Giá điều chuyển vốn và đường cong lãi suất định giá điều chuyển vốn nội

bộ ...................................................................................................................46

3.4 Các yếu tố cấu thành của giá điều chuyển vốn nội bộ ..............................49

3.4.1 Chi phí vốn.............................................................................................50

3.4.2 Quyền chọn ............................................................................................55

3.4.3 Rủi ro thanh khoản dự phòng ................................................................55

3.5 Mục tiêu của điều chuyển vốn nội bộ........................................................58

3.5.1 Định giá sản phẩm .................................................................................59

3.5.2 Quản lý lợi nhuận...................................................................................60

3.5.3 Quản lý thanh khoản ..............................................................................60

3.5.4 Quản lý bảng cân đối kế toán.................................................................61

3.6 Thách thức trong vận hành ........................................................................61

3.6.1 Tác động của khủng hoảng tài chính gần đây........................................61

3.6.2 Điểm yếu của hệ thống định giá điều chuyển vốn.................................62

3.6.3 Rủi ro thanh khoản.................................................................................62

3.6.4 Khủng hoảng tín dụng............................................................................63

CHƯƠNG 4. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI

BỘ CHO NGÂN HÀNG ........................................................................................64

4.1 Phương pháp đơn giá.................................................................................65

4.1.1 Cách thức vận hành................................................................................65

4.1.2 Xác định mức giá điều chuyển vốn nội bộ ............................................67

4.1.3 Các cách thức điều chuyển vốn .............................................................68

4.1.4 Ưu và nhược điểm của phương pháp đơn giá........................................71

4.2 Phương pháp hai nhóm giá ........................................................................74

4.2.1 Cách thức vận hành................................................................................74

4.2.2 Vấn đề tính lặp trong phương pháp FTP hai nhóm giá .........................78

4.2.3 Ưu và nhược điểm của phương pháp hai nhóm giá...............................81

4.3 Phương pháp đa nhóm giá .........................................................................83

4.3.1 Xác định cơ sở cho các mức giá điều chuyển vốn.................................84

4.3.2 Thiết lập các nhóm giá...........................................................................85

4.3.3 Tính toán mức giá điều chuyển..............................................................89

4.3.4 Biên lợi nhuận........................................................................................93

4.3.5 Ưu và nhược điểm của phương pháp đa nhóm giá ................................94

4.4 Phương pháp khớp kỳ hạn.........................................................................98

4.4.1 Cách thức vận hành................................................................................98

4.4.2 Xác định hiệu suất của đơn vị kinh doanh...........................................102

4.4.3 Xác định giá điều chuyển.....................................................................102

4.4.4 Xử lý các tuỳ chọn trả trước hạn..........................................................106

4.4.5 Ưu và nhược điểm của phương pháp khớp kỳ hạn..............................107

4.5 So sánh giữa các phương pháp ................................................................111

Phụ lục: Tính toán giá điều chuyển vốn sử dụng phương pháp nội suy tuyến

tính ......................................................................................................................114

CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI THU NHẬP VÀ QUẢN LÝ RỦI RO CHO NGÂN

HÀNG THÔNG QUA ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI BỘ ...............117

5.1 Phân phối thu nhập cho ngân hàng thông qua định giá điều chuyển vốn

nội bộ .................................................................................................................117

5.1.1 Nguyên tắc đánh giá hiệu suất, phân bổ lợi nhuận ..............................117

5.1.2 Đo lường hiệu suất các đơn vị kinh doanh và trung tâm vốn..............120

5.2 Quản lý rủi ro cho ngân hàng thông qua định giá điều chuyển vốn nội

bộ 127

5.2.1 Phạm vi quản lý rủi ro..........................................................................127

5.2.2 Cách thức quản lý rủi ro.......................................................................129

5.2.3 Trách nhiệm của ALCO trong quản lý rủi ro ......................................131

Phụ lục: Tổng quan về các loại rủi ro được xem xét trong cơ chế định giá điều

chuyển vốn nội bộ của ngân hàng ......................................................................134

CHƯƠNG 6. ỨNG DỤNG ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI BỘ TẠI

NGÂN HÀNG .......................................................................................................140

6.1 Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam...................140

6.1.1 Hệ thống tổ chức và nền tảng phục vụ cơ chế định giá điều chuyển vốn

nội bộ của Agribank........................................................................................140

6.1.2 Thực tế áp dụng định giá điều chuyển vốn nội bộ của Agribank ........141

6.1.3 Cách thức định giá điều chuyển vốn nội bộ của Agribank..................142

6.1.4 Đánh giá hoạt động định giá điều chuyển vốn nội bộ tại Agribank ....143

6.2 Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam........................144

6.2.1 Hệ thống tổ chức và nền tảng phục vụ cơ chế định giá điều chuyển vốn

nội bộ của VietinBank ....................................................................................144

6.2.2 Thực tế áp dụng định giá điều chuyển vốn nội bộ của VietinBank.....146

6.2.3 Cách thức vận hành hệ thống định giá điều chuyển vốn nội bộ tại

VietinBank ......................................................................................................147

6.2.4 Đánh giá hoạt động định giá điều chuyển vốn nội bộ tại VietinBank.149

6.3 Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á..................................................151

6.3.1 Thực tế áp dụng định giá điều chuyển vốn nội bộ của ngân hàng Nam

Á ..............................................................................................................151

6.3.2 Cách thức vận hành hệ thống định giá điều chuyển vốn nội bộ tại ngân

hàng Nam Á ....................................................................................................152

6.3.3 Đánh giá hoạt động định giá điều chuyển vốn nội bộ tại ngân hàng Nam

Á ..............................................................................................................154

6.4 Đánh giá chung quá trình triển khai định giá điều chuyển vốn nội bộ tại

các ngân hàng thương mại Việt Nam .................................................................155

Phụ lục: Giới thiệu chương trình ứng dụng hệ thống định giá điều chuyển vốn

nội bộ thực tế tại ngân hàng................................................................................157

CHƯƠNG 7... XÂY DỰNG MÔ HÌNH ĐỊNH GIÁ ĐIỀU CHUYỂN VỐN NỘI

BỘ CHO NGÂN HÀNG ......................................................................................169

7.1 Đặc điểm phát triển định giá điều chuyển vốn nội bộ trong xu thế hiện đại

ngành ngân hàng.................................................................................................169

7.2 Mô hình tham khảo..................................................................................172

7.3 Quản trị kinh doanh ngân hàng với định giá điều chuyển vốn nội bộ ....181

7.4 Quản trị rủi ro ngân hàng với định giá điều chuyển vốn nội bộ..............183

ĐÔI LỜI CỦA TÁC GIẢ ....................................................................................186

Những kết quả đạt được......................................................................................186

Những việc cần làm trong tương lai ...................................................................188

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU

DANH MỤC HÌNH

Hình 3.1. Quy trình hoạt động của cơ chế FTP tại ngân hàng .....................................44

Hình 3.2. Minh hoạ đường cong lãi suất FTP cơ sở của ngân hàng ............................48

Hình 3.3. Minh hoạ các yếu tố cấu thành khung lãi suất tại ngân hàng.......................57

Hình 3.4. Ví dụ minh hoạ về đường cong lãi suất FTP hàng ngày ..............................58

Hình 3.5. Các mục tiêu của FTP tại ngân hàng............................................................59

Hình 4.1. Điều chuyển vốn theo phương pháp đơn giá................................................66

Hình 4.2. Đường cong lãi suất theo phương pháp đơn giá...........................................68

Hình 4.3. Cách thức điều chuyển vốn ròng (Net Funds Transfer) ...............................69

Hình 4.4. Cách thức điều chuyển vốn toàn bộ (Gross Funds Transfer).......................70

Hình 4.5. Đường cong lãi suất theo phương pháp hai nhóm giá..................................75

Hình 4.6. Điều chuyển vốn theo phương pháp hai nhóm giá.......................................77

Hình 4.7. Cách thức vận hành theo phương pháp FTP đa nhóm giá............................83

Hình 4.8. Phân bổ các mức giá điều chuyển vào các nhóm giá theo phương pháp FTP

đa nhóm giá ..................................................................................................................85

Hình 4.9. Ước lượng phần dư của các phân nhóm kỳ hạn theo phương pháp FTP đa

nhóm giá .......................................................................................................................89

Hình 4.10. Các cách tính toán mức giá điều chuyển trung bình động hàng tháng theo

phương pháp FTP đa nhóm giá ....................................................................................92

Hình 4.11. Ví dụ minh hoạ về biểu thanh khoản FTP tại ngân hàng ...........................93

Hình 4.12. Ví dụ về giao dịch nội bộ theo phương pháp FTP khớp kỳ hạn...............100

Hình 4.13. Ví dụ về giao dịch nội bộ theo phương pháp FTP khớp kỳ hạn khi lãi suất

biến động ....................................................................................................................101

Hình 5.1. Dòng tiền điều chuyển vốn theo cơ chế FTP .............................................119

Hình 5.2. Quản lý rủi ro theo cơ chế FTP ..................................................................130

Hình 7.1. Mô hình FTP tham khảo.............................................................................177

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại.............41

Bảng 4.1. Ưu nhược điểm của phương pháp FTP đơn giá...........................................72

Bảng 4.2. Ví dụ thực tế về phương pháp FTP đơn giá.................................................73

Bảng 4.3. Một số giả định minh hoạ cho phương pháp FTP hai nhóm giá..................76

Bảng 4.4. Ví dụ minh hoạ cho phương pháp FTP hai nhóm giá ..................................76

Bảng 4.5. Một số giả định minh hoạ cho vấn đề tính lặp trong phương pháp FTP hai

nhóm giá .......................................................................................................................78

Bảng 4.6. Giá điều chuyển vốn tiền vay thấp hơn so với giá điều chuyển vốn tiền gửi

trong phương pháp FTP hai nhóm giá..........................................................................79

Bảng 4.7. Giá điều chuyển vốn tiền vay bằng với giá điều chuyển vốn tiền gửi trong

phương pháp FTP hai nhóm giá ...................................................................................80

Bảng 4.8. Giá điều chuyển vốn tiền vay cao hơn so với giá điều chuyển vốn tiền gửi

trong phương pháp FTP hai nhóm giá..........................................................................81

Bảng 4.9. Ưu nhược điểm của phương pháp FTP hai nhóm giá ..................................82

Bảng 4.10. Ưu nhược điểm của phương pháp FTP đa nhóm giá .................................95

Bảng 4.11. Ví dụ thực tế về phương pháp FTP đa nhóm giá .......................................96

Bảng 4.12. Một số giả định minh hoạ cho phương pháp FTP khớp kỳ hạn.................99

Bảng 4.13. Ưu nhược điểm của phương pháp FTP khớp kỳ hạn...............................108

Bảng 4.14. Ví dụ thực tế về phương pháp FTP khớp kỳ hạn.....................................109

Bảng 4.15. Giả định về các giá trị điều chuyển vốn của ngân hàng...........................110

Bảng 4.16. So sánh giữa các phương pháp FTP.........................................................112

Bảng 5.1. Ví dụ minh hoạ thực tế về cơ chế FTP phân phối lợi nhuận .....................123

Bảng 5.2. Phân bổ lợi nhuận trong trường hợp áp dụng FTP đơn giá .......................124

Bảng 5.3. Phân bổ lợi nhuận trong trường hợp áp dụng FTP đa nhóm giá................125

Bảng 5.4. Giả định về các giá trị điều chuyển vốn của ngân hàng.............................126

Bảng 5.5. Phân bổ lợi nhuận trong trường hợp áp dụng FTP khớp kỳ hạn................126

Bảng 6.1. Đánh giá việc vận hành hệ thống FTP tại Agribank..................................143

Bảng 6.2. Đánh giá việc vận hành hệ thống FTP tại VietinBank...............................150

Bảng 6.3. Đánh giá việc vận hành hệ thống FTP tại ngân hàng Nam Á....................154

LỜI CẢM ƠN

Mỗi người gắn bó với công việc nghiên cứu và giảng dạy đều mong muốn có

những đóng góp nhất định cho lĩnh vực rất ý nghĩa mà mình theo đuổi. Quyển sách

chuyên khảo này ra đời tuy rằng chỉ khai thác một khía cạnh rất nhỏ và hẹp trong chuyên

ngành nghiên cứu của tác giả, nhưng lại chứa đựng rất nhiều hy vọng về giá trị đóng

góp vào hệ thống tài liệu học thuật hiện có. Ý tưởng nghiên cứu của quyển sách này

khởi nguồn từ năm 2015, với rất nhiều nỗ lực thì đến thời điểm này nó đã được hoàn

thành, sau khi đã trải qua quá trình làm việc miệt mài và đòi hỏi nhiều thời gian nghiêm

túc của tác giả.

Trong thời gian thực hiện việc nghiên cứu, biên soạn và hoàn thiện quyển sách,

tác giả đã nhận được sự giúp đỡ và khuyến khích bởi nhiều cá nhân và tập thể khác

nhau. Do đó, điều vinh dự nhất của tác giả bây giờ là được công nhận những sự hỗ trợ

quý báu này.

Trước hết, tác giả rất cảm ơn đơn vị của mình là Đại học Ngân hàng Tp.HCM khi

đã phê duyệt và cấp kinh phí để thực hiện quyển sách này. Tác giả cũng rất ghi nhận

những ý kiến xây dựng rất khách quan và có nhiều giá trị đóng góp đối với nội dung,

kết cấu của quyển sách đến từ các thầy cô, anh chị em đồng nghiệp tại Đại học Ngân

hàng Tp.HCM không chỉ trong các vòng bảo vệ đề cương, nghiệm thu mà còn trong

suốt quá trình biên soạn sách. Nội dung quyển sách giờ đây là kết tinh của tất cả các ý

kiến đóng góp đó.

Việc phân tích tình hình ứng dụng trong thực tế để đối chiếu với nội dung nghiên

cứu của quyển sách là điều cần thiết và rất có giá trị, tuy nhiên thông tin lại không dễ

dàng có sẵn. Do đó tác giả cảm thấy mình thật may mắn khi nhận được sự hỗ trợ rất lớn

từ những người bạn, những học viên của tác giả hiện đang công tác thực tế tại các ngân

hàng trong chính lĩnh vực liên quan đến nội dung đang nghiên cứu. Rõ ràng là trong

một số trường hợp tương tác về các vấn đề ứng dụng thực tế, sự hiểu biết sâu sắc cùng

những gợi ý, bình luận và thông tin dữ liệu của họ đã góp phần đáng kể cải thiện chất

lượng đầu ra nghiên cứu của tác giả.

Và cuối cùng, có thể nói rằng mặc dù đã rất cố gắng, song tác giả biết rằng quyển

sách khó tránh khỏi những sai sót. Trong nỗ lực để quyển sách ngày một hoàn thiện

hơn, tác giả rất mong nhận được những đóng góp về nội dung của quyển sách qua địa

chỉ: [email protected].

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 12 năm 2019

PGS. TS. Đặng Văn Dân

1

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU

1.1 Ý tưởng nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu, nhìn chung các ngân hàng đều đang hoạt động trong các

môi trường phức tạp và mang tính cạnh tranh rất cao. Xu hướng cạnh tranh đã dần dần

mở rộng từ chính các ngân hàng trong cuộc sang đến các công ty bảo hiểm, công ty tài

chính và trải dài trên nhiều khu vực địa lý. Với sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ thông

tin và phương tiện truyền thông xã hội, người tiêu dùng đã trở nên hiểu biết hơn và có

những đòi hỏi khắt khe hơn về chất lượng sản phẩm dịch vụ ngân hàng. Cùng với đó,

những biến động lớn trong lĩnh vực tài chính toàn cầu đã làm cho môi trường kinh

doanh của ngân hàng phải đối diện với nhiều quy định nghiêm ngặt hơn. Yêu cầu về

vốn ngày càng tăng và đạt được tăng trưởng doanh thu liên tục là những thách thức lớn.

Những yếu tố này đã tác động mạnh đến lợi nhuận của các ngân hàng và khiến họ phải

luôn kiểm tra nghiêm ngặt khả năng để đạt được lợi nhuận đúng chiến lược đề ra. Trong

thực tế, tình hình này thực sự khiến các ngân hàng phải xem xét phương pháp đo lường

và báo cáo hiệu quả kinh doanh của họ.

Một chỉ tiêu truyền thống phổ biến được sử dụng để đo lường hiệu quả hoạt động

là thu nhập ròng (Net Income – NI). Tuy nhiên, thu nhập ròng không hoàn toàn phục

vụ mục tiêu đo lường mức độ hiệu quả của ngân hàng so với quy mô của nó, bởi người

ta không thể so sánh các ngân hàng dựa trên giá trị tuyệt đối của thu nhập mà bỏ qua

khía cạnh quy mô. Thay vào đó, một số liệu khác là thu nhập lãi cận biên (Net Interest

Margin – NIM) có thể được sử dụng, giúp nắm bắt sự chênh lệch giữa lãi thu được từ

tài sản của ngân hàng và chi phí lãi cho các khoản nợ của ngân hàng. Chỉ tiêu này cho

biết ngân hàng quản lý tài sản có và tài sản nợ của mình tốt đến mức nào. Một chỉ tiêu

phổ biến khác để đánh giá mức sinh lời của ngân hàng là tỷ suất sinh lợi trên tài sản

(Return on Asset – ROA). ROA là thước đo hữu ích về mức độ hiệu quả mà ngân hàng

áp dụng, bởi vì nó cho biết mức độ tối ưu của các tài sản đang được sử dụng để tạo ra

lợi nhuận cho toàn bộ ngân hàng. Mặc dù ROA cung cấp thông tin hữu ích về lợi nhuận,

nhưng nó không biểu thị số tiền mà các cổ đông kiếm được từ các khoản đầu tư của họ.

Điều này được thể hiện thông qua tỷ lệ sinh lời trên vốn chủ sở hữu (Return on Equity

– ROE), xác định mức nhập ròng trên mỗi đơn vị vốn chủ sở hữu. Theo đó, các ngân

2

hàng có thể theo dõi hiệu suất dựa vào đánh giá các số liệu này với các ngân hàng trong

hệ thống hoặc căn cứ theo một mốc chuẩn xác định theo kế hoạch kinh doanh của riêng

mình.

Các thước đo vừa nêu là hữu ích để đo lường hiệu quả hoạt động thiên về cấp độ

vĩ mô của ngân hàng, mặc dù vậy nó không thể truyền đạt hiệu quả hoạt động của ngân

hàng ở các đơn vị kinh doanh (như các chi nhánh)1

. Ví dụ như, biểu thị hiệu quả từ các

sản phẩm dịch vụ tốt như thế nào hoặc khách hàng nào đang tạo ra giá trị cao cho ngân

hàng; hay chi nhánh, khu vực nào đang kinh doanh hiệu quả hơn. Vậy thì làm thế nào

để đánh giá một đơn vị kinh doanh của ngân hàng trong bối cảnh vốn huy động gắn liền

với chi phí và vốn vay sẽ tạo ra thu nhập, cùng với đó thực tế cho thấy không có đơn vị

kinh doanh nào chỉ toàn huy động hoặc cho vay?

Cũng chính từ việc tự do hóa và sự biến động của thị trường tài chính, cạnh tranh

và đa dạng hóa gia tăng, các ngân hàng phải đối mặt với những rủi ro và thách thức

mới. Theo Lawrence và Lorsch (1967), để đối phó với rủi ro, một tổ chức phải đạt được

sự phân cấp cần thiết trong thành phần tổ chức đồng thời tích hợp các nỗ lực tập thể của

họ. Chính vì điều này, hiện tại các ngân hàng có xu hướng phân cấp để tạo ra các đơn

vị kinh doanh khác nhau, mỗi đơn vị chịu trách nhiệm cho một thị trường sản phẩm cụ

thể theo sự chỉ đạo của các nhà quản lý đơn vị kinh doanh và trên đó nữa là các nhà

điều hành cấp cao. Trong các ngân hàng phi tập trung (decentralized bank), mỗi người

quản lý tập trung vào thị trường sản phẩm dịch vụ nhất định và có trách nhiệm quản lý

rủi ro nhỏ hơn. Khi các nhà quản lý này được thúc đẩy để kiểm soát hiệu quả rủi ro của

họ, rủi ro cho toàn bộ ngân hàng có thể được giảm bớt.

Tuy nhiên, cách thức vận hành vừa nêu có thể dẫn đến xung đột giữa các bộ phận.

Theo Mehafdi (1992), các xung đột có thể xảy ra khi áp dụng hệ thống đánh giá hiệu

suất kém hiệu quả, sau đó được căn cứ để quyết định các chính sách khen thưởng và lợi

ích. Để giải quyết xung đột, cần phải có một hệ thống đánh giá tạo điều kiện cho hành

động phối hợp của các đơn vị kinh doanh ngân hàng phi tập trung và phải phản ánh sự

đóng góp của bất kỳ hoạt động của đơn vị kinh doanh ngân hàng nào một cách thỏa

đáng. Việc đo lường đóng góp lợi nhuận đầy đủ sẽ tạo điều kiện cho ban lãnh đạo ngân

1 Trong giới hạn quyển sách này, “đơn vị kinh doanh” và “chi nhánh” có thể được dùng thay thế cho nhau.

3

hàng đánh giá đúng hoạt động của các đơn vị kinh doanh và giúp thiết lập một hệ thống

khuyến khích quản lý phù hợp.

Những vấn đề và câu hỏi vừa được đặt ra là những nền tảng cơ bản nhất đẫn đến

sự hình thành và phát triển của định giá điều chuyển vốn nội bộ (Funds Transfer Pricing

– FTP) của ngân hàng. Đây được xem là một công cụ hữu hiệu giúp đo lường và nâng

cao hiệu suất của ngân hành thông qua nhiều chiều hướng khác nhau. Sự ra đời của

quyển sách này cũng dựa trên mong muốn xem xét chi tiết về FTP và cách thức nó có

thể tăng thêm giá trị cho các ngân hàng trong vận hành và quản lý.

Nội dung quyển sách này sẽ lần lượt trình bày các vấn đề từ cơ bản đến chi tiết về

FTP, một quá trình phân bổ thu nhập lãi cho những đóng góp nội bộ ở nhiều cấp độ

khác nhau được áp dụng rộng rãi tại các ngân hàng. FTP là một yếu tố quan trọng của

tính toán thu nhập kế toán quản lý. Vấn đề cơ bản của báo cáo quản lý ngân hàng là cần

phải tính toán lợi nhuận trên các sản phẩm và bộ phận khác nhau để đưa ra quyết định

kinh doanh sáng suốt. Tiền lãi, thành phần lớn nhất của lợi nhuận của ngân hàng, được

nhận từ các khoản cho vay và trả cho khách hàng trên cơ sở nguồn tiền huy động. Nếu

không có FTP, dường như tất cả các khoản tiền gửi chỉ tạo ra chi phí, trong khi đó chúng

là nguồn tài trợ cần thiết để cho vay. Do đó, có người sẽ tự hỏi nếu thế thì đơn vị kinh

doanh chỉ nhận tiền gửi mà không cho vay sẽ bị coi là không có lãi và hoạt động không

hiệu quả? FTP giải quyết vấn đề này bằng cách thiết lập các mức giá nội bộ cho phép

ước tính chi phí tài trợ mà ngân hàng phải chịu và giao nó cho người sử dụng vốn.

Hệ thống FTP không chỉ cho phép đo lường và báo cáo lợi nhuận theo nhiều cách

khác nhau mà còn tăng cường lợi nhuận và cả hiệu quả quản trị rủi ro của ngân hàng.

Các nghiên cứu cho thấy rằng tất cả các ngân hàng lớn và hầu hết các ngân hàng nhỏ

đều sử dụng một số loại hệ thống FTP. Tuy nhiên cũng có thời kỳ, FTP không phải lúc

nào cũng được sử dụng bởi các ngân hàng nhỏ, đặc biệt là ở các nước đang phát triển

như Việt Nam. Ở một mức độ nào đó, đây là một kết quả của giai đoạn chưa phát triển

trong quản trị ngân hàng và nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của công cụ này.

Ngoài các bài báo trên các tạp chí chuyên ngành ngân hàng (phần nhiều là các tài

liệu nước ngoài) và hướng dẫn kỹ thuật, quy trình thực hiện trong các văn bản nội bộ

của ngân hàng, các đơn vị kinh doanh sản phẩm phần mềm quốc tế thì chủ đề liên quan

đến FTP không được trình bày rộng rãi trong các tài liệu hiện hành, đặc biệt là trong

4

một tài liệu học thuật chính thức khai thác có hệ thống và dễ tiếp cận tại Việt Nam. Hơn

thế nữa, kinh nghiệm thực tế cho thấy thông tin về FTP trong sổ tay của các ngân hàng

là rất ngắn gọn và khó hiểu khi chưa được trang bị những nền tảng cơ sở cần thiết, dẫn

đến sự hiểu biết không đầy đủ về chủ đề này đối với các sinh viên ngân hàng hay thậm

chí là những cán bộ công tác thực tế tại ngân hàng.

Mục tiêu của quyển sách này là khai thác tối đa các khía cạnh quan trọng của FTP

để từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống này đối với các ngân hàng trên cơ sở

tiếp cận, xử lý vấn đề theo cả hướng học thuật và liên hệ thực tế. Nội dung của quyển

sách sẽ giúp lời các câu hỏi mang tính lý luận phổ biến về FTP như:

• FTP là gì và tại sao nó lại cần thiết? Những trở ngại của việc không có hệ thống

FTP là gì?

• Những lợi thế của việc sử dụng hệ thống FTP là gì? Tại sao chúng lại quan trọng?

Có bất kỳ nhược điểm nào không?

• Làm thế nào nó có thể cải thiện kết quả kinh doanh? FTP có thể trực tiếp tăng

lợi nhuận không? Ảnh hưởng đến lợi nhuận và hiệu quả của ngân hàng là gì? Xét về

khía cạnh quản lý rủi ro thì FTP đóng góp như thế nào?

• Cách thức nào để xây dựng một hệ thống FTP? Các thành phần cơ bản của một

hệ thống FTP là gì?

• Làm thế nào để phát triển một hệ thống FTP hiệu quả? Yêu cầu của nó là gì?

Các vấn đề phải đối mặt khi thực hiện một hệ thống FTP phức tạp là gì?

Ngoài ra, các liên hệ thực tiễn đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam mà tác

giả đưa ra có thể giúp cung cấp cái nhìn thực tế liên quan đến chủ đề trình bày, tạo cơ

sở đối chiếu giữa lý luận và thực tiễn. Qua đó những người quan tâm đến nội dung

quyển sách có thể đánh giá, đề ra cho mình những chiến lược hay quyết định phù hợp,

giống như cách mà tác giả nêu ra những mô hình đề xuất tham khảo được kỳ vọng là

phù hợp trong nội hàm giới hạn của quyển sách.

Nói về sự công nhận và đánh giá thì trong nhiều năm, các ngân hàng thương mại

đã xem FTP là một công cụ quản lý rủi ro và lợi nhuận hiệu quả (Woodward, 2007;

Dermine, 2011). Các tổ chức tài chính đã áp dụng FTP để hiểu giá trị của dịch vụ sản

phẩm của mình (Levey, 2008; Dimitriu & Oaca, 2010). Dù có các phương thức khác

nhau, tuy nhiên nó rất hữu ích để xem xét cũng như điều chuyển chi phí tài chính giữa

5

các trung tâm lợi nhuận. Turner (2008) đã mô tả FTP là một công cụ quan trọng trong

việc điều hành ngân hàng, được sử dụng rộng rãi để đánh giá và tối đa hóa lợi nhuận

của dòng vốn cũng như vô hiệu hóa rủi ro lãi suất của chính các dòng chảy này.

Hanselman (2009) tuyên bố rằng FTP là một hệ thống và phương pháp thông tin quản

lý nội bộ được thiết kế để phân bổ tỷ lệ lãi ròng giữa những người sử dụng quỹ, chẳng

hạn như người cho vay, và các nhà cung cấp quỹ, bao gồm cả các đơn vị nhận tiền gửi

chi nhánh và chức năng kho quỹ. Lý do tại sao FTP rất quan trọng đối với một ngân

hàng thương mại là vì nó cho phép đánh giá tài sản có và tài sản nợ đối với các khoản

mục dòng tiền hiện tại và dự kiến bằng cách gắn giá thị trường phù hợp với các chi tiết

của tài sản hoặc nghĩa vụ nợ cụ thể (Levey, 2008).

1.2 Cấu trúc của sách chuyên khảo

Công việc chính và xuyên suốt quyển sách này là tìm hiểu tất cả các khía cạnh có

liên quan đến chủ đề nghiên cứu về FTP của ngân hàng thương mại. Tất cả khía cạnh

sẽ được phân tích với những tham chiếu thực tế để cung cấp một bức tranh toàn diện về

các vấn đề nổi bật nhất của chủ đề này. Về mặt cấu trúc, sau phần giới thiệu đưa ra

những phác thảo sơ bộ và mang tính định hướng, dẫn dắt về chủ đề thì công trình nghiên

cứu sau đó chia thành các chương với trọng tâm nội dung chuyên sâu vào những khía

cạnh khác nhau của vấn đề. Mỗi chương mở ra với một phần ngắn gọn đặt ra các vấn

đề chung, ngoài ra còn thực hiện chức năng giới thiệu nội dung chương. Mặc dù cách

thức mà tác giả cấu trúc chương có thể biểu thị một mức độ cứng nhắc nhất định, tuy

nhiên có thể giúp nắm bắt một cách có hệ thống các vấn đề được trình bày.

Chương 2 trình bày về lý thuyết định giá chuyển giao của doanh nghiệp và quản

lý vốn của ngân hàng thương mại. Chương này có mục tiêu thiết lập cơ sở về nền tảng

cho những chương về sau, trong đó gợi mở về nguồn gốc và có những đối chiếu với vấn

đề FTP của ngân hàng thương mại.

Chương 3 bắt đầu trình bày về FTP của ngân hàng thương mại từ cách thức vận

hành, yếu tố cấu thành đến sứ mệnh của cơ chế. Nội dung chương này sẽ làm sáng tỏ

những khía cạnh quan trọng nhất của công cụ đang được nghiên cứu.

Chương 4 phân tích chuyên sâu về những phương pháp vận hành FTP được các

ngân hàng áp dụng. Đây là chương bản lề để nắm được rõ ràng nhất bản chất, đặc điểm

6

và cách vận hành của điều chuyển vốn nội bộ. Trong chương này, các ưu và nhược điểm

của các phương pháp FTP khác nhau sẽ được thảo luận.

Chương 5 tiếp tục khai thác chuyên sâu ý nghĩa của mô hình FTP tại ngân hàng,

trên phương diện phân phối lợi nhuận, đánh giá hiệu quả và quản lý rủi ro cho ngân

hàng. Áp dụng cơ chế FTP cho phép ban lãnh đạo ngân hàng không những đánh giá

chính xác hiệu suất của các đơn vị kinh doanh mà còn cải thiện hiệu quả hoạt động đối

với cả ngân hàng.

Chương 6 phân tích nghiên cứu các trường hợp ứng dụng thực tế cơ chế FTP tại

các ngân hàng thương mại Việt Nam. Các trường hợp nghiên cứu điển hình cho thấy

cách thức vận hành cơ chế FTP tại các ngân hàng, từ cách thức xác định giá điều chuyển

cho đến vấn đề phân bổ nguồn lực, phân công trách nhiệm trong quy trình vận hành.

Chương 7 phát triển mô hình FTP tham khảo cho các ngân hàng, với mục đích cốt

lõi nhằm vào quản lý rủi ro ngân hàng hiệu quả và đo lường hiệu suất ngân hàng chính

xác. Đây là chương được đúc kết từ tất cả những vấn đề đã được đào sâu nghiên cứu và

trình bày trước đó.

Sau cùng, tại phần cuối quyển sách tác giả có những đánh giá kết luận với vấn đề

được nghiên cứu. Những gì đã làm được đối với công trình nghiên cứu này được tổng

hợp lại với mục đích không chỉ để ghi nhận những đóng góp, tưởng thưởng xứng đáng

cho những nỗ lực của tác giả mà còn định hướng vào việc gợi lên những khía cạnh cần

được tiếp tục khai thác trong những nghiên cứu trong tương lai.