Điều kiện kinh doanh và hoạt động quản lý dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ HẠNH NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT KINH TẾ

ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Định hướng ứng dụng

Mã số: 60380107

Người hướng dẫn khoa học : Tiến sĩ Phạm Trí Hùng

Học viên : Nguyễn Thị Hạnh Nguyên

Lớp : Cao học Luật Kinh tế khóa 24

Thành phố Hồ Chí Minh – tháng 11 năm 2019

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Luật kinh tế “Điều kiện kinh doanh và hoạt

động quản lý dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam” được tác giả

thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Phạm Trí Hùng (trường Đại học Luật Tp.

Hồ Chí Minh). Luận văn là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tác giả, các số

liệu, thông tin được trích dẫn trong công trình nghiên cứu này có nguồn gốc rõ

ràng, được công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu do tác giả phân

tích, đánh giá, kết luận dựa trên các quy định hiện hành và tình hình áp dụng thực

tiễn tại Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu trong công trình này chưa từng được

công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Trân trọng.

Tác giả

NGUYỄN THỊ HẠNH NGUYÊN

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ PHÁT THANH,

TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN TẠI VIỆT NAM ......................................................6

1.1. Khái quát quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ phát thanh,

truyền hình trả tiền................................................................................................6

1.2. Thực tiễn thực hiện quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ phát

thanh, truyền hình trả tiền....................................................................................7

1.2.1. Điều kiện về chủ thể................................................................................8

1.2.2. Điều kiện về giấy phép và các văn bản khác ........................................10

1.2.3. Điều kiện về khả năng tài chính ...........................................................14

Kết luận Chương 1...............................................................................................16

CHƯƠNG 2. PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ NỘI DUNG THÔNG TIN TRÊN

DỊCH VỤ PHÁT THANH, TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN TẠI VIỆT NAM .....17

2.1. Khái quát quy định pháp luật về quản lý nội dung thông tin trên dịch

vụ phát thanh, truyền hình trả tiền....................................................................17

2.1.1. Quản lý thông qua Giấy chứng nhận đăng ký danh mục nội dung trên

dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền .............................................................17

2.1.3. Quy định về phát sóng các kênh chương trình nước ngoài ..................22

2.2. Bất cập và thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về quản lý nội dung

thông tin trên dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền...................................25

2.2.1. Vấn đề tài chính của chủ sở hữu nhóm kênh chương trình phục vụ

nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu của quốc gia và địa phương.

...............................................................................................................25

2.2.2. Tiêu chí phân loại kênh chương trình...................................................26

2.2.3. Tiêu chí kiểm duyệt nội dung trên các kênh chương trình ...................26

2.2.4. Giới hạn số lượng kênh chương trình nước ngoài trong tổng số kênh

chương trình khai thác .......................................................................................27

2.3. Kiến nghị, đề xuất hướng giải quyết........................................................27

2.3.1. Trao cho doanh nghiệp quyền tự do thực hiện và áp dụng cơ chế hậu

kiểm nhằm tiết kiệm thời gian cũng như chi phí của doanh nghiệp trước khi

cung cấp dịch vụ đến thuê bao ...........................................................................28

2.3.2. Ban hành các yêu cầu, tiêu chuẩn để phân loại kênh chương trình và

kiểm duyệt nội dung kênh chương trình phát sóng ............................................28

2.3.3. Những nội dung liên quan đến nội dung phát sóng trên các kênh

chương trình sẽ thuộc phạm vi nhiệm vụ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch...

...............................................................................................................30

Kết luận Chương 2...............................................................................................31

CHƯƠNG 3. PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ GIÁ DỊCH VỤ PHÁT THANH,

TRUYỀN HÌNH TRẢ TIỀN TẠI VIỆT NAM ....................................................32

3.1. Khái quát quy định pháp luật về quản lý giá dịch vụ phát thanh,

truyền hình trả tiền..............................................................................................32

3.2. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về quản lý giá dịch vụ phát

thanh, truyền hình trả tiền..................................................................................34

3.2.1. Cuộc chiến cạnh tranh về giá dịch vụ giữa các doanh nghiệp cung cấp

dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền .............................................................34

3.2.2. Quan điểm ban hành giá sàn cho dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền ...............................................................................................................36

3.3. Kiến nghị, đề xuất hướng giải quyết........................................................37

Kết luận Chương 3...............................................................................................39

KẾT LUẬN..............................................................................................................40

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền (PayTV) là dịch vụ ứng dụng viễn

thông để cung cấp nguyên vẹn các kênh chương trình trong nước, kênh chương

trình nước ngoài và dịch vụ giá trị gia tăng trên hạ tầng kỹ thuật truyền dẫn phát

sóng phát thanh, truyền hình đến người sử dụng

1

. Xuất hiện lần đầu tiên trên thế

giới vào cuối thập niên 1970, có mặt tại Việt Nam từ năm 1993 và đến nay dịch vụ

phát thanh, truyền hình trả tiền đã trở thành một dịch vụ phổ biến ở hầu khắp các

gia đình với khoản 13,2 triệu thuê bao trên khắp cả nước

2

. Đây là ngành nghề kinh

doanh có điều kiện và chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản quy phạm pháp luật

chuyên ngành, trong đó có Luật Viễn thông, Luật Báo chí, Luật Doanh nghiệp, Luật

Thương mại, Luật Đầu tư… Trước khi Luật Đầu tư 2014 khẳng định một cách minh

thị kinh doanh dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền là ngành nghề kinh doanh có

điều kiện tại Phụ lục IV, Nghị định số 59/2006/NĐ-CP của Chính phủ ngày

12/06/2006 quy định chi tiết Luật Thương mại về hàng hóa, dịch vụ cấm kinh

doanh, hạn chế kinh doanh và kinh doanh có điều kiện cũng đã bao gồm dịch vụ

phát thanh, truyền hình trả tiền dưới tên gọi “Thiết lập mạng và cung cấp dịch vụ

viễn thông” tại danh mục dịch vụ kinh doanh có điều kiện tại Phụ lục III của Nghị

định này.

Vào năm 2011, Chính phủ ban hành khung pháp lý đầu tiên cho dịch vụ phát

thanh, truyền hình trả tiền tại Quy chế quản lý hoạt động truyền hình trả tiền ban

hành kèm theo Quyết định số 20/2011/QĐ-TTg (Quyết định số 20/2011/QĐ-TTg

của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế hoạt động truyền hình trả tiền ngày

24/03/2011). Quy chế trên được sửa đổi, bổ sung bởi Quyết định số 18a/2013/QĐ￾TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/03/2013. Sau 05 năm đưa vào áp dụng,

ngày 18/02/2016 Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị định số 06/2016/NĐ-CP (Nghị

định số 06/2016/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quản lý, cung cấp và sử dụng

dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền, có hiệu lực thi hành ngày 15/03/2016), thay

thế cho các quy định về điện kiện kinh doanh tại Quy chế quản lý hoạt động truyền

hình trả tiền. Nghị định quy định chi tiết về các điều kiện mà doanh nghiệp phải

1 Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 06/2016/NĐ-CP

2

Số liệu thống kê lấy từ Báo cáo Tổng kết công tác năm 2017 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2018 của Bộ

Thông tin và Truyền thông ngày 22/12/2017

2

tuân thủ khi tiến hành kinh doanh, các quy định về việc quản lý và sử dụng dịch vụ

phát thanh, truyền hình trả tiền.

Có thể dễ dàng nhận thấy so với những lĩnh vực khác thì văn bản quy phạm

pháp luật điều chỉnh về việc cung cấp, quản lý nhà nước về dịch vụ phát thanh,

truyền hình trả tiền có “vòng đời” tương đối ngắn. Nghị định số 06/2016/NĐ-CP và

Quy chế quản lý hoạt động truyền hình tuy bước đầu đã tạo nên hành lang pháp lý

cho các doanh nghiệp hoạt động nhưng quy định vẫn còn rất sơ khai. Đặc biệt ở góc

độ quản lý vẫn chưa phát huy hết vai trò của mình, mà cụ thể ở đây là Cục Phát

thanh Truyền hình và Thông tin điện tử và Bộ Thông tin và Truyền thông. Đồng

thời, qua thực tiễn công tác, tác giả nhận thấy những bất cập ngay trong chính các

quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh, quản lý nội dung thông tin và giá cước

của dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền đã gây lúng túng cho doanh nghiệp

trong việc chấp hành pháp luật. Trong một số trường hợp, các quy định vô hình

trung cản trở doanh nghiệp trong việc nắm bắt cơ hội kinh doanh khi có quá nhiều

giấy phép, thủ tục cần đáp ứng cũng như không rõ quy định pháp luật vào thực tiễn

hoạt động của doanh nghiệp mình trở nên không phù hợp.

Do đó, với mong muốn góp phần làm sáng tỏ những vướng mắc để tạo nên

khung pháp lý minh bạch, thông thoáng và phù hợp với thực tiễn thông qua việc

phân tích các quy định phát luật về cấp phép kinh doanh và quản lý dịch vụ phát

thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam, tác giả chọn đề tài: “Điều kiện kinh doanh

và hoạt động quản lý dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam”.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Liên quan điều kiện kinh doanh nói chung, đã có một số công trình nghiên

cứu về khung pháp lý mà các doanh nghiệp cần phải tuân thủ khi tiến hành kinh

doanh các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, có thể kể đến như: luận văn thạc sỹ

luật học của tác giả Lưu Thị Hương Ly: “Một số vấn đề pháp lý về ngành nghề kinh

doanh có điều kiện” và khóa luận tốt nghiệp của tác giả Nguyễn Thị Huỳnh: “Vấn

đề kinh doanh có điều kiện theo luật doanh nghiệp”. Các công trình nghiên cứu này

trình bày các nội dung:

Thứ nhất, khái quát về ngành nghề kinh doanh có điều kiện;

Thứ hai, quy định về ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định tại

Luật Doanh nghiệp 2005, Nghị định số 96/2016/NĐ-CP quy định điều kiện về an

ninh, trật tự đối với một số ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện;

3

Thứ ba, nêu một số thực trạng, phân tích nguyên nhân và đề xuất hướng giải

quyết về các vướng mắc xoay quanh ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Điểm sơ lược nội dung các công trình kể trên có thể thấy các tác giả đã khái

quát hóa lại những quy định về điều kiện kinh doanh. Tuy nhiên, những công trình

trên lại khai thác vấn đề theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005, Nghị định

96/2016/NĐ-CP quy định điều kiện về an ninh, trật tự đối với một số ngành, nghề

đầu tư kinh doanh có điều kiện nên chỉ mang giá trị so sánh với các quy định hiện

hành.

Lĩnh vực phát thanh, truyền hình trả tiền còn rất mới mẻ tại Việt Nam mà

vấn đề này vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi trước đây, ngoại trừ một nghiên cứu

có liên quan về lĩnh vực viễn thông tại luận văn thạc sỹ luật học của tác giả Nguyễn

Thúy Hằng với chủ đề “Pháp luật về kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông - Thực

trạng và giải pháp”. Tuy nhiên, tác giả này chỉ tiếp cận vấn đề này ở phạm vi rộng

về ngành viễn thông (chủ yếu là lĩnh vực điện thoại cố định và điện thoại di động)

theo quy định của pháp luật giai đoạn trước khi Luật Viễn thông 2009 ra đời, cụ thể

ở đây là Pháp lệnh Bưu chính Viễn thông. Luận văn này trình bày các nội dung sau:

Thứ nhất, sơ lược các đặc trưng, vai trò và vị trí của ngành viễn thông trong

đời sống kinh tế, chính trị, xã hội;

Thứ hai, các điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông quy định tại

Nghị định số 160/2004/NĐ-CP ngày 03/9/2004 của Chính phủ quy định chi tiết thi

hành một số điều của Pháp lệnh Bưu chính, Viễn thông về viễn thông thông qua hai

loại giấy phép lúc bấy giờ: Giấy phép thiết lập mạng và cung cấp dịch vụ viễn

thông, Giấy phép cung cấp dịch vụ viễn thông;

Thứ ba, tình hình hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông tại Việt

Nam ở các khía cạnh: số lượng, thị phần các doanh nghiệp tham gia kinh doanh và

so sánh với một số nước lân cận; quản lý về chất lượng dịch vụ; năng lực về nhân

lực, khả năng cung cấp dịch vụ của các doanh nghiệp lớn và sự hợp tác, cạnh tranh

giữa các doanh nghiệp.

Thứ tư, những bất cập trong quá trình áp dụng những quy định của pháp luật

trong lĩnh vực viễn thông về các vấn đề: kết nối tín hiệu kỹ thuật, chất lượng dịch

vụ, quản lý giá cước, cạnh tranh và xử lý cạnh tranh.

Những nội dung về hoạt động cung cấp dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền chỉ được nêu manh mún ở các Báo cáo định kỳ hoạt động của các Sở Thông tin

và Truyền thông tại từng địa phương hoặc Bộ Thông tin và Truyền thông mà chưa

4

có một nghiên cứu chuyên sâu nào về vấn đề này. Do đó, đề tài “Điều kiện kinh

doanh và hoạt động quản lý dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt

Nam” đảm bảo yêu cầu về tính mới của luận văn thạc sỹ luật học kinh tế, định

hướng ứng dụng.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm tìm hiểu, phân tích các quy định của

pháp luật và từ đó chỉ ra rõ những bất cập còn tồn tại trong quá trình áp dụng các

quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình

trả tiền tại Việt Nam thông qua các quy định về điều kiện kinh doanh, hệ thống các

giấy phép kinh doanh. Xoáy sâu phân tích, đánh giá tính phù hợp của các quy định

pháp luật trong việc quản lý nội dung thông tin trên dịch vụ phát thanh, truyền hình

trả tiền tại Việt Nam và tiến đến đề xuất một số giải pháp để tháo gỡ những quy

định còn thiếu tính khả thi, gây cản trở cho hoạt động của doanh nghiệp.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài

Trong giới hạn đề tài này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu các quy định có

liên quan đến điều kiện kinh doanh và quản lý dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền mà cụ thể ở đây là quản lý về mặt nội dung và giá dịch vụ cũng như thực tiễn

áp dụng quy định trên của pháp luật tại các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ.

Dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam là ngành dịch vụ có

phạm vi quản lý nhà nước khá rộng và liên quan đến nhiều văn bản pháp luật khác

nhau. Trong giới phạm vi đề tài, tác giả tập trung đào sâu nghiên cứu các quy định

của Nghị định số 06/2016/NĐ-CP, Luật Viễn thông 2009, Luật Báo chí 2014 và các

văn bản hướng dẫn thi hành. Bên cạnh đó, tác giả cũng tiến hành so sánh, đối chiếu

với Quy chế quản lý hoạt động truyền hình trả tiền và Dự thảo lần thứ 5 để sửa đổi,

bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2016/NĐ-CP nhằm phục vụ cho mục đích

nghiên cứu của mình.

Đối với vấn đề thực tiễn, tác chủ yếu phân tích, đánh giá các vướng mắc hiện

hữu ngay trong chính các quy phạm pháp luật và những khó khăn của các doanh

nghiệp nêu lên tại các Hội thảo chuyên ngành dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền để từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện, khắc phục.

5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài

Đề tài nghiên cứu theo định hướng ứng dụng do đó tác giả chủ yếu vận dụng

phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp phân tích các văn bản

quy phạm pháp luật về hoạt động phát thanh, truyền hình trả tiền, các tài liệu (báo

5

chí, bài nghiên cứu, báo cáo…) có liên quan. Tác giả tiến hành phân tích thực tiễn

áp dụng pháp luật và bất cập của hệ thống các quy định pháp luật từ nhiều góc độ;

đặt vấn đề trong mối tương quan giữa thực tiễn và lý luận để từ đó đưa ra những đề

xuất góp ý điều chỉnh quy định pháp luật về quản lý nhà nước đối vớiphát thanh,

truyền hình trả tiền.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Thông qua việc nghiên cứu các quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh

và quản lý của nhà nước đối với dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt

Nam, đề tài góp phần đưa ra một số định hướng để tiếp tục hoàn thiện quy định của

pháp luật trong lĩnh vực này. Bài viết cũng cung cấp thông tin về các điều kiện kinh

doanh trước, trong quá trình hoạt động cho các doanh nghiệp cũng như chỉ ra những

khó khăn mà doanh nghiệp sẽ gặp phải khi tiếp cận thị trường.

7. Các vấn đề dự kiến cần giải quyết

Luận văn bao gồm có 3 chương với những nội dung như sau:

Chương 1. Điều kiện kinh doanh dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền tại Việt Nam

Chương 2. Pháp luật về quản lý nội dung thông tin trên dịch vụ phát

thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam

Chương 3. Pháp luật về quản lý giá dịch vụ phát thanh, truyền hình trả

tiền tại Việt Nam