Dạy học trải nghiệm và vận dụng trong đào tạo nghề Điện dân dụng cho lực lượng lao động nông thôn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết

quả trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

Tác giả

Nguyễn Văn Bảy

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới:

GS.TSKH – NGND Nguyễn Văn Hộ đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ

tác giả nhiều năm để hoàn thành luận án này.

Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học, Bộ môn Phƣơng pháp dạy học, các

thầy, cô giáo Khoa Sƣ phạm kỹ thuật Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội; Ban

Giám hiệu và Khoa Sƣ phạm dạy nghề Trƣờng Cao đẳng nghề Cơ khí nông

nghiệp; các cán bộ quản lý, chuyên gia, giáo viên một số cơ sở dạy nghề cho

lao động nông thôn trên địa bàn các tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hoà Bình; học

viên các lớp thực nghiệm, cùng gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm,

chia sẻ, tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn

thành luận án.

Tác giả

Nguyễn Văn Bảy

MỤC LỤC Trang

MỞ ĐẦU……………………………………………………………..……. ..............1

CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TRẢI

NGHIỆM TRONG ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN ................6

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ DẠY HỌC TRẢI

NGHIỆM ………………………………………………….………………................6

1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới………………….…….……………….................6

1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam…………..………………………………........10

1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM................................................12

1.2.1. Một số khái niệm …………………….……………….…..……..…….......12

1.2.1.1. Trải nghiệm …………………………………………………….…............12

1.2.1.2. Dạy học trải nghiệm………………………………………..….…..............14

1.2.1.3. Đào tạo nghề .................................................................................................................................18

1.2.1.4. Lao động nông thôn..................................................................................................................18

1.2.2. Một số vấn đề cơ bản về dạy học trải nghiệm...............................................................19

1.2.2.1. Cơ sở của dạy học trải nghiệm...........................................................................................19

1.2.2.2. Bản chất của dạy học trải nghiệm ....................................................................................24

1.2.2.3. Ƣu nhƣợc điểm và điều kiện thực hiện dạy học trải nghiệm..........................28

1.2.3. Dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề cho lao động nông thôn.....................29

1.2.3.1. Cơ sở tâm lý học của dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề cho

lao động nông thôn......................................................................................................................................29

1.2.3.2. Đặc điểm của học viên là lao động nông thôn..........................................................31

1.2.3.3. Đặc điểm quá trình dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề cho lao

động nông thôn..............................................................................................................................................32

1.2.3.4. Một số yếu tố ảnh hƣởng tới quá trình dạy học trải nghiệm trong

đào tạo nghề cho lao động nông thôn...............................................................................................35

1.3. THỰC TRẠNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG ĐÀO TẠO

NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN....................................................................................37

1.3.1. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn hiện nay...........................................................37

1.3.2. Tổ chức khảo sát thực tiễn ……………………………………......…….......38

1.3.3. Kết quả khảo sát …………………………………………………...….........39

KẾT LUẬN CHƢƠNG I ………………………… .……………............….......46

CHƢƠNG II: DẠY HỌC TRẢI NGHIÊM TRONG ĐÀO TẠO NGHỀ

ĐIỆN DÂN DỤNG CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN…….... ......................................47

2.1. KHÁI LƢỢC VỀ NGHỀ ĐIỆN DÂN DỤNG ................................................................47

2.1.1. Vai trò của nghề Điện dân dụng ở nông thôn................................................................47

2.1.2. Mục tiêu đào tạo nghề Điện dân dụng cho lao động nông thôn .........................48

2.1.3. Chƣơng trình đào tạo nghề Điện dân dụng cho lao động nông thôn ..............50

2.1.4. Khả năng vận dụng dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân

dụng cho lao động nông thôn………………………………………….…................53

2.2. NGUYÊN TẮC VẬN DỤNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM....................................54

2.2.1. Đảm bảo tính kế thừa kinh nghiệm gắn với các hoạt động trải nghiệm

của ngƣời học ................................................................................................................................................54

2.2.2. Đảm bảo tƣơng tác tích cực trong hoạt động dạy học trải nghiệm..................55

2.2.3. Đảm bảo vai trò trung tâm của ngƣời học trong các hoạt động dạy học

trải nghiệm.......................................................................................................................................................56

2.2.4. Đảm bảo vai trò chủ đạo của ngƣời dạy trong việc tổ chức, điều khiển

các hoạt động dạy học trải nghiệm....................................................................................................58

2.2.5. Đảm bảo tính thực tiễn trong quá trình đào tạo nghề cho lao động

nông thôn ..........................................................................................................................................................59

2.3. QUY TRÌNH VẬN DỤNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM.............................................60

2.3.1. Quy trình thực hiện .......................................................................................................................60

2.3.2. Một số ví dụ minh hoạ vận dụng quy trình dạy học trải nghiệm.......................71

2.3.3. Một số lƣu ý trong công tác chuẩn bị, tổ chức dạy học trải nghiệm............105

KẾT LUẬN CHƢƠNG II …………….…………..............................................108

CHƢƠNG III: KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ...............................................................110

3.1. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHƢƠNG PHÁP KIỂM NGHIỆM……. 110

3.1.1. Mục đích kiểm nghiệm............................................................................................................110

3.1.2. Nhiệm vụ kiểm nghiệm đánh giá…………………………………..….....110

3.1.3. Phƣơng pháp kiểm nghiệm……………………………………………. 111

3.2. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƢƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM.. 111

3.2.1. Chuẩn bị thực nghiệm…………………………………………...…….....112

3.2.2. Triển khai thực nghiệm ………………………………………...…............112

3.2.3. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm………………………………..……….....113

3.3. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƢƠNG PHÁP CHUYÊN GIA……….…… 125

3.3.1. Đối tƣợng và nội dung, kế hoạch xin ý kiến chuyên gia.....................................125

3.3.2. Kết quả của phƣơng pháp chuyên gia ............................................................................126

KẾT LUẬN CHƢƠNG III…………………………….………………….. 130

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................................................131

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH, ĐÓNG GÓP CỦA TÁC GIẢ...........................135

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................................136

PHỤ LỤC......................................................................................................................................................143

Phụ lục 1.........................................................................................................................................................143

Phụ lục 2.........................................................................................................................................................145

Phụ lục 3.........................................................................................................................................................147

Phụ lục 4.........................................................................................................................................................159

Phụ lục 5.........................................................................................................................................................164

Phụ lục 6.........................................................................................................................................................168

Phụ lục 7.........................................................................................................................................................172

Phụ lục 8.........................................................................................................................................................173

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

Viết tắt Viết đầy đủ

DHTN Dạy học trải nghiệm

ĐC Đối chứng

ĐTN Đào tạo nghề

GV Giáo viên

HV Học viên

HĐDH Hoạt động dạy học

KN Kinh nghiệm

LĐNT Lao động nông thôn

PP Phƣơng pháp

PPDH Phƣơng pháp dạy học

QTDH Quá trình dạy học

TN Thực nghiệm

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1: Thực trạng việc chuẩn bị và thiết kế HĐDH của GV............................ 40

Bảng1.2: Thực trạng sử dụng PP, kỹ thuật dạy học (ý kiến của GV)… 41

Bảng 1.3: Thực trạng tổ chức các HĐDH của GV (ý kiến của HV).................... 42

Bảng 1.4: Thực trạng tổ chức các HĐDH của GV (ý kiến của GV).................... 43

Bảng 1.5: Thực trạng sở thích học tập của ngƣời học (ý kiến của HV) 44

Bảng 2.1. Kế hoạch dạy học cho 1 bài dạy ......................................................................... 64

Bảng 2.2: Bảng tiêu chí, chỉ số và bằng chứng thực hiện........................................... 65

Bảng 2.3: Bảng đánh giá kết quả học tập............................................................................. 65

Bảng 3.1: Bảng phân phối thực nghiệm……………….………...……...........115

Bảng 3.2: Bảng tần số điểm kiểm tra……………………………..…... 116

Bảng 3.3: Bảng tần suất điểm…………………………………… ...…...........117

Bảng 3.4: Bảng tần suất hội tụ tiến………………………………..….. 118

Bảng 3.5: Bảng tổng hợp tính phƣơng sai ở nhóm ĐC………….…… 119

Bảng 3.6: Bảng tổng hợp tính phƣơng sai ở nhóm TN……………..… 120

Bảng 3.7: Bảng so sánh các thông số đặc trƣng giữa nhóm TN và ĐC 122

Bảng 3.8: Bảng tổng hợp kết quả xin ý kiến chuyên gia...........................................126

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ

Trang

Hình 1.1: Tháp hiệu quả học tập qua cách học khác nhau……….…................. 20

Hình 1.2: Chu trình học tập trải nghiệm………………………….…................. 21

Hình 1.3: Sơ đồ khái quát tiến trình dạy học trải nghiệm. ......................................... 24

Hình 1.4: Sơ đồ mô tả chi tiết quá trình dạy học trải nghiệm .................................. 26

Hình 2.1: Quy trình dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân

dụng cho lao động nông thôn ...................................................................................................... 61

Hình 3.1: Đồ thị tần số điểm kiểm tra ……………………………..… 116

Hình 3.2: Đồ thị đƣờng tần suất của nhóm ĐC và TN…………….…. 117

Hình 3.3: Đồ thị đƣờng tần suất hội tụ tiến của nhóm TN và ĐC….… 118

1

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Về cơ bản, hiện nay nƣớc ta vẫn là một nƣớc nông nghiệp, lực lƣợng lao

động ở nông thôn vẫn chiếm tỉ lệ khá lớn, nhiều vùng nông thôn, nhất là ở vùng

trung du và miền núi vẫn còn nghèo nàn, lạc hậu. Đảng và Nhà nƣớc ta đã dành

sự quan tâm đầu tƣ phát triển nông thôn một cách toàn diện, trong đó có việc

đẩy mạnh đào tạo nghề cho lực lƣợng lao động nông thôn. Hiện nay dân số

nƣớc ta khoảng trên 90 triệu ngƣời, trong đó tỉ lệ ngƣời dân sống ở các vùng

nông thôn chiếm trên 70%. Do đó, vấn đề việc làm của lao động nông thôn có

ảnh hƣởng lớn đến chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc nói

chung và phát triển nền nông nghiệp bền vững nói riêng. Để phát triển một

nền nông nghiệp bền vững cần chú trọng giải quyết việc làm và nâng cao chất

lƣợng lao động. Đặc biệt, trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại

hóa và xu thế chủ động hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, lao động Việt

Nam có nhiều cơ hội để tìm kiếm và tự tạo việc làm. Ngƣời lao động có thể

vƣơn lên nắm bắt tri thức và tự do làm giàu bằng tri thức trên chính quê

hƣơng mình. Để giải quyết vấn đề đó, hiện nay Đảng và Nhà nƣớc ta đã thực

hiện nhiều chƣơng trình, đề án, trong đó có đề án đào tạo nghề cho lao động

nông thôn đến năm 2020 và đào tạo nghề Điện dân dụng là một trong số đó.

Khi thực hiện việc phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phƣơng, các

vùng miền, đặc biệt là vùng nông thôn, chúng ta vẫn thƣờng nói đến bốn

yếu tố trọng yếu: “Điện - Đƣờng - Trƣờng - Trạm” nghĩa là việc đổi mới,

nâng cao chất lƣợng cuộc sống (ở nông thôn) có liên hệ mật thiết đến vấn

đề điện khí hoá nông thôn, sau đó là các vấn đề khác. Do vậy việc tăng

cƣờng sự hiểu biết cũng nhƣ giúp ngƣời dân có thể làm chủ đƣợc trong

lĩnh vực điện dân dụng là điều rất quan trọng.

Mặt khác, trƣớc đây vấn đề đào tạo nghề cho lao động nông thôn còn ít

2

đƣợc quan tâm và nếu có thì hiệu quả đạt đƣợc còn nhiều hạn chế. Hơn nữa,

lực lƣợng lao động nông thôn có đặc điểm phức tạp, không đồng đều về lứa

tuổi, tâm sinh lý, trình độ chuyên môn, đặc biệt trình độ học vấn thƣờng là

thấp, tƣ duy manh mún, ngại học. Tuy họ có nhiều kinh nghiệm cá nhân

nhƣng đôi khi trở thành bảo thủ. Chính những đặc điểm này đã tạo ra một

phong cách học tập khác hẳn (Họ thích học những nội dung thiết thực để giải

quyết những vấn đề trong cuộc sống, thích trải nghiệm thực tế để rút ra lý

luận hơn là việc bắt đầu học từ lý thuyết,...) so với đào tạo chính quy (đồng

đều về trình độ, lứa tuổi, khả năng nhận thức,...). Điều này dẫn tới việc phải

tìm ra cách thức tổ chức, kỹ thuật dạy học mới để phù hợp với đối tƣợng này

- Dạy học ngƣời lớn hay ngƣời trƣởng thành. Là một trong những cơ sở tham

gia đào tạo nghề cho lao động nông thôn, qua nghiên cứu lí luận và thực tiễn, có

thể nhận thấy rằng dạy học trải nghiệm là khá phù hợp với những học viên này,

bởi nó rất có hiệu quả đối với dạy học ngƣời lớn. Chính vì vậy tác giả chọn đề

tài nghiên cứu là: “Dạy học trải nghiệm và vận dụng trong đào tạo nghề

Điện dân dụng cho lực lượng lao động nông thôn” nhằm nâng cao chất

lƣợng đào tạo nói chung và nghề Điện dân dụng cho lao động nông thôn nói

riêng; góp phần xoá đói, giảm nghèo, tạo việc làm và tăng thu nhập cho ngƣời

lao động nông thôn, làm chuyển dịch cơ cấu lao động, phục vụ sự nghiệp

công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học trải nghiệm để đề xuất

quy trình vận dụng dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân dụng cho

lực lƣợng lao động nông thôn nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG

3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động đào tạo nghề cho lực lƣợng lao động nông thôn ở một số cơ

3

sở dạy nghề trên địa bàn các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hòa Bình.

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu

Dạy học trải nghiệm và quy trình vận dụng dạy học trải nghiệm trong

đào tạo nghề Điện dân dụng cho lực lƣợng lao động nông thôn.

4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU

4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu

Luận án tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học trải nghiệm và

quy trình vận dụng trong đào tạo nghề Điện dân dụng cho lao động nông thôn.

4.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu

Đề tài đƣợc triển khai nghiên cứu tại các cơ sở dạy nghề (trung tâm dạy

nghề, trƣờng trung cấp nghề, cao đẳng nghề) trên địa bàn một số tỉnh miền

Bắc (Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hoà Bình).

5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Chất lƣợng đào tạo nghề cho lao động nông thôn hiện nay còn nhiều hạn

chế do cách thức, phƣơng pháp dạy học chƣa thật sự phù hợp. Do đó, nếu vận

dụng quy trình dạy học trải nghiệm do đề tài đề xuất thì sẽ góp phần nâng cao

hiệu quả đào tạo nghề Điện dân dụng cho lực lƣợng lao động nông thôn.

6. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

- Nghiên cứu lí luận và thực tiễn của việc dạy học trải nghiệm trong đào

tạo nghề cho lao động nông thôn.

- Nghiên cứu đặc điểm của lao động nông thôn để lựa chọn quy trình

dạy học phù hợp.

- Đề xuất quy trình dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân

dụng cho lao động nông thôn.

- Tổ chức kiểm chứng tính khả thi của quy trình dạy học đƣợc đề xuất

trong thực tiễn bằng điều tra, khảo sát và thực nghiệm khoa học.

4

7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

* Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:

Sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống, khái quát

hóa,... các thông tin, các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết của Đảng, Nhà nƣớc,

Tổng cục dạy nghề, và các tài liệu có liên quan đến đề tài nhằm thiết lập cơ sở

lý luận cho vấn đề nghiên cứu.

* Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

+ Phƣơng pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng dạy

nghề cho lao động nông thôn.

+ Phƣơng pháp quan sát các hoạt động của giáo viên, học viên trong

các giờ học, điều kiện dạy và học của giáo viên và học viên.

+ Phƣơng pháp phỏng vấn giáo viên và học viên, các nhà quản lý giáo

dục nhằm có đƣợc những thông tin trực tiếp về dạy nghề cho lao động nông

thôn, làm sáng tỏ những nhận định khách quan của kết quả nghiên cứu.

+ Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên và học viên (giáo án, vở ghi

bài, các tham luận, bài kiểm tra, biên bản thảo luận nhóm,...).

+ Phƣơng pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về cơ sở lý luận,

phƣơng pháp nghiên cứu cũng nhƣ quy trình dạy học trải nghiệm trong đào

tạo nghề cho lao động nông thôn.

+ Phƣơng pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc

trƣng, so sánh kết quả thực nghiệm.

8. NHỮNG LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ

- Đào tạo nghề cho lao động nông thôn liên quan nhiều yếu tố, trong đó

có việc vận dụng các phƣơng thức đào tạo tƣơng ứng với đặc điểm ngƣời học.

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo quy trình dạy học trải nghiệm sẽ góp

phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả bởi những ƣu thế phù hợp của nó với đối

tƣợng là ngƣời trƣởng thành đã tích luỹ đƣợc một số kinh nghiệm.

5

- Quá trình dạy học trải nghiệm cho lao động nông thôn là một hệ thống

các hoạt động có mối quan hệ chặt chẽ đƣợc thiết kế và thực thi nhằm tạo môi

trƣờng thuận lợi cho việc tiếp nhận tri thức, hình thành và phát triển kỹ năng

lao động phù hợp điều kiện môi trƣờng và đặc điểm học tập của học viên.

- Vận dụng dạy học trải nghiệm vào quá trình đào tạo nghề Điện dân

dụng cho lao động nông thôn sẽ mang lại chất lƣợng và hiệu quả thiết thực

cho ngƣời lao động về mặt tri thức và đặc biệt là kỹ năng hành nghề.

9. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN

- Về lý luận: Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận về dạy học trải

nghiệm. Trong đó bao gồm hệ thống các khái niệm liên quan đến dạy học trải

nghiệm, bản chất, quy trình dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân

dụng cho lao động nông thôn.

- Về thực tiễn:

+ Luận án góp phần làm rõ thực trạng đào tạo nghề cho lao động nông

thôn hiện nay ở một số tỉnh phía Bắc nhìn từ góc độ tích cực hóa hoạt động

của ngƣời học.

+ Đề xuất quy trình vận dụng dạy học trải nghiệm, hình thức tổ chức

dạy học nhằm đáp ứng tình hình thực tế trong đào tạo nghề Điện dân dụng

cho lao động nông thôn.

+ Thiết kế bài dạy Điện dân dụng theo quy trình dạy học trải nghiệm

phù hợp với đối tƣợng ngƣời học.

10. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, cấu trúc luận án gồm 3 chƣơng:

Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học trải nghiệm trong đào tạo

nghề cho lao động nông thôn.

Chương II. Dạy học trải nghiệm trong đào tạo nghề Điện dân dụng cho lao

động nông thôn.

Chương III. Kiểm nghiệm và đánh giá.

6

CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC TRẢI

NGHIỆM TRONG ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN

1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VỀ DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM

1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới

Nửa đầu thế kỉ XX, một triết lý giáo dục mới đã đƣợc nhà giáo dục

ngƣời Mỹ, John Dewey (1859-1952) đề xƣớng nhằm cải cách giáo dục nhân

loại. Tƣ tƣởng triết học và sự nghiệp giáo dục đồ sộ của ông đã bao trùm đời

sống trí thức Mỹ, ảnh hƣởng lớn, làm thay đổi nền giáo dục Mỹ và nhiều

nƣớc. Ông đã viết nhiều tác phẩm nhƣ “Dân chủ và giáo dục” năm 1916 [25],

“Kinh nghiệm và giáo dục” năm 1938 [26], “John Dewey về giáo dục” [27]...

Nhìn chung các tác phẩm đều hƣớng tới việc nhà trƣờng có nhiệm vụ tạo ra điều

kiện tốt nhất để ngƣời học phát huy năng lực và tƣ duy qua việc trải nghiệm vào

đời sống xã hội. Nhà trƣờng và giáo viên (GV) phải tạo ra môi trƣờng để ngƣời

học đƣợc trải nghiệm các hoạt động chứa đựng cả những tình huống khó khăn,

để từ đó họ tự tìm tòi, xây dựng kiến thức thông qua “kinh nghiệm” và “tƣ duy”,

qua “trải nghiệm” của họ. Ngƣời học đƣợc khuyến khích tham gia các hoạt động

của nhà trƣờng, của lớp học một cách sáng tạo.

Vào thế kỷ XX, các nhà giáo dục Xô viết: N.V.Savin [37], T.A.Ilina

[1], B.P.Êxipốp [5], M.A.Đannhilốp [32], N.G.Kazanxki [35], Iu.K.Babanxki

[23],... khi đề cập tới lý thuyết dạy học đã đề cập tới nhiều yếu tố tham gia

quá trình dạy học và đề cao vai trò tích cực của ngƣời học với tƣ cách là chủ

thể tồn giữ kinh nghiệm (KN) tƣơng tác với nhau dƣới sự dẫn dắt của thầy.

Cuối thế kỷ XX, các tác giả Guy Brauseau, Claude Comiti... Viện đào tạo

giáo viên (IUFM) ở Gremnoble (Pháp) đã đƣa ra cấu trúc dạy học gồm 4 yếu tố:

ngƣời học - ngƣời dạy - nội dung - môi trƣờng. Môi trƣờng đƣợc nhấn mạnh và

là những tình huống dạy học do GV tạo ra, còn ngƣời học dựa trên KN đã có

tham gia giải quyết tình huống để qua đó lĩnh hội đƣợc tri thức. Cơ

7

chế tác động giữa vai trò chủ đạo của thầy, sự tƣơng tác KN của trò và môi

trƣờng có tính học thuật góp phần thúc đẩy hoạt động học của trò [11].

Gần đây nhóm tác giả: Jean – Marc Denommé và Madeleine Roy với

công trình “Tiến tới một phƣơng pháp sƣ phạm tƣơng tác” [24] đã mô tả

logic của hoạt động dạy học (HĐDH) trong mối quan hệ ngƣời dạy – ngƣời

học – môi trƣờng cả về phƣơng diện chức năng và cấu trúc của các yếu tố

tham gia vào mối quan hệ đó. Thuật ngữ “Sƣ phạm tƣơng tác” đƣợc tác giả

nêu ra đã biểu thị rõ tƣ tƣởng dạy học tập trung vào ngƣời học với việc khai

thác triệt để năng lực nhận thức, KN của họ trong quá trình dạy học (QTDH).

Các tác giả David W.Johnson và Roger T.Johnson với cuốn sách “Học

cùng nhau và học độc lập; học hợp tác, học tranh đua và học cá nhân” [8] đã

nêu rõ đặc điểm và các yếu tố trong cấu trúc học tập hợp tác, học cá nhân và

học tranh đua. Theo tác giả, việc tạo dựng các nhóm học tập với trình độ nhận

thức và KN khác nhau có tác dụng lớn trong việc xây dựng mối quan hệ bạn

bè, tăng cƣờng động cơ học tập, điều chỉnh giá trị bản ngã, tăng cƣờng trao

đổi, phát triển tƣ duy và kỹ năng xã hội qua các hoạt động trải nghiệm.

R.Roy Singh, nhà giáo dục Ấn Độ với cuốn sách: “Nền giáo dục cho

thế kỷ XXI: Những triển vọng của Châu Á - Thái Bình Dƣơng” [43] đã dựa

trên đặc điểm phát triển thế giới để khẳng định rằng trong thế kỷ XXI, nền

giáo dục phải tập trung giáo dục con ngƣời sáng tạo, có kỹ năng hợp tác. Để

đạt mục tiêu đó, giáo dục phải có phƣơng pháp (PP), hình thức phù hợp. Một

trong những phƣơng pháp dạy học (PPDH) đạt đƣợc mục tiêu trên là đƣa học

sinh vào các mối quan hệ xã hội mà trƣớc tiên là các nhóm bạn trong học tập

để qua đó đƣợc tiếp xúc, bộc lộ, đƣợc trải nghiệm, khẳng định mình và biết

kìm nén khi cần. Ông nhấn mạnh: “Sự hoàn thiện của hoạt động học là sự

chia sẻ, ngƣời ta càng học càng khát khao sự chia sẻ” [43,tr.118].

David A. Kolb, nhà giáo dục Mỹ đã kế thừa triết lý giáo dục của John