Đánh giá và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả trên địa bàn huyện gia bình, tỉnh bắc ninh

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr­êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néi

---------------

trÇn quang phóc

ĐÁNH GIÁ VÀ ĐỀ XUẤT SỬ DỤNG ĐẤT

NÔNG NGHIỆP CÓ HIỆU QUẢ TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH

luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : Qu¶n lý ®Êt ®ai

M· sè : 60.62.16

Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: TS. hoµng tuÊn hiÖp

Hµ néi – 2009

i

LỜI CAM ĐOAN

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè

liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch­a tõng ®­îc ai c«ng bè

trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.

T«i xin cam ®oan c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®­îc chØ

râ nguån gèc.

T¸c gi¶ luËn v¨n

TrÇn Quang Phóc

ii

LỜI CẢM ƠN

§Ó hoµn thµnh luËn v¨n, t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh,

sù ®ãng gãp quý b¸u cña nhiÒu c¸ nh©n vµ tËp thÓ.

Tr­íc hÕt, t«i xin tr©n träng c¸m ¬n thÇy gi¸o TS. Hoµng TuÊn

HiÖp ®· tËn t×nh h­íng dÉn, chØ b¶o t«i trong suèt thêi gian thùc hiÖn

®Ò tµi.

T«i xin tr©n träng c¸m ¬n tËp thÓ c¸c ThÇy, C« gi¸o Khoa Tµi

nguyªn vµ M«i tr­êng, ViÖn ®µo t¹o Sau ®¹i häc - Tr­êng §¹i häc

N«ng nghiÖp Hµ Néi ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp,

nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn luËn v¨n nµy.

T«i xin tr©n träng c¸m ¬n tËp thÓ phßng Tµi nguyªn vµ M«i

tr­êng huyÖn Gia B×nh - tØnh B¾c Ninh, Uû ban nh©n d©n huyÖn Gia

B×nh, phßng Thèng kª, phßng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n,

cÊp uû, chÝnh quyÒn vµ bµ con nh©n d©n c¸c x·, thÞ trÊn trong huyÖn

®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi trªn ®Þa bµn.

T«i xin c¸m ¬n ®Õn gia ®×nh, ng­êi th©n, c¸c c¸n bé ®ång nghiÖp

vµ b¹n bÌ ®· ®éng viªn, gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh

thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.

Mét lÇn n÷a t«i xin tr©n träng c¸m ¬n !

Hµ Néi, ngµy 24 th¸ng 08 n¨m 2009

T¸c gi¶ luËn v¨n

TrÇn Quang Phóc

iii

MỤC LỤC

STT Nội dung Trang

Lời cam đoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục từ viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục hình vii

1. MỞ ĐẦU i

1.1 Tính cấp thiết của đề tài 1

1.2 Mục đích và yêu cầu 3

2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 4

2.1 Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam 4

2.2 Những vấn đề về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp 7

2.3 Những nghiên cứu về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên thế

giới và Việt Nam. 18

2.4 Xu hướng phát triển nông nghiệp. 24

3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29

3.1 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 29

3.2 Nội dung nghiên cứu 29

3.3 Phương pháp nghiên cứu 30

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33

4.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện 33

4.1.1 Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên 33

4.1.2 Điều kiện xã hội, hạ tầng cơ sở 42

4.1.3 Tình hình phát triển các ngành kinh tế. 46

4.1.4 Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội. 53

iv

4.2 Nghiên cứu, đánh giá thực trạng sử dụng đất nông nghiệp 54

4.2.1 Tình hình biến động và hiện trạng sử dụng đất đai 54

4.2.2 Thực trạng các loại hình sử dụng đất nông nghiệp 57

4.3 Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất nông nghiệp 65

4.3.1 Đánh giá hiệu quả về kinh tế 65

4.3.2 Đánh giá về mặt xã hội 73

4.3.3 Đánh giá về mặt môi trường 77

4.4. Đề xuất sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả. 82

4.4.1 Các căn cứ để đề xuất hướng sử dụng đất. 82

4.4.2 Đề xuất các kiểu sử dụng đất có hiệu quả đến năm 2015 83

4.4.3 Định hướng diện tích các loại hình sử dụng đất nông nghiệp đến

năm 2015. i

4.5 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp iii

4.5.1 Giải pháp về thị trường iii

4.5.2 Giải pháp về vốn iii

4.5.3 Giải pháp về thuỷ lợi iv

4.5.4 Giải pháp về nguồn nhân lực v

4.5.5 Giải pháp về ruộng đất v

4.5.6 Giải pháp về công tác khuyến nông vi

4.5.7 Giải pháp phát triển HTX nông nghiệp vi

4.5.8 Xác định đúng cây trồng và xây dựng các kiểu sử dụng đất thích

hợp với từng vùng, phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng

bền vững vii

5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ viii

5.1 Kết luận viii

5.2 Đề nghị ix

TÀI LIỆU THAM KHẢO x

PHỤ LỤC Error! Bookmark not defined.

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CNXH Chñ nghÜa x· héi

CPTG Chi phÝ trung gian

FAO (Food and Agriculture

Organisation)

Tæ chøc N«ng L­¬ng thÕ giíi

GTGT Gi¸ trÞ gia t¨ng

GTSX Gi¸ trÞ s¶n xuÊt

LX Lóa xu©n

LM Lóa mïa

L§ Lao ®éng

LUT (Land Use Type) Lo¹i h×nh sö dông ®Êt

C¡QLN C©y ¨n qu¶ l©u n¨m

UBND Uû ban nh©n d©n

§HNNI §¹i häc N«ng nghiÖp I

TL TØnh lé

VAC V­ên - Ao - Chuång

HTX Hîp t¸c x·

§VT §¬n vÞ tÝnh

NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

NTTS Nu«i trång thuû s¶n

CSXH ChÝnh s¸ch x· héi

GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi

HQ§V HiÖu qu¶ ®ång vèn

B§ BiÕn ®éng

SD§ Sö dông ®Êt

DT DiÖn tÝch

BVTV B¶o vÖ thùc vËt

GTNC Gi¸ trÞ ngµy c«ng

QL Quèc lé

vi

DANH MỤC BẢNG

STT Tªn b¶ng Trang

4.1. Phân loại đất chính huyện Gia Bình 39

4.2. Tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai đoạn 2004 - 2008. 47

4.3. Diện tích, sản lượng các cây trồng và vật nuôi chính các năm

2006, 2007, 2008. 49

4.4. Tình hình biến động đất đai giai đoạn 2000 - 2008 55

4.5. Diện tích đất tự nhiên và đất nông nghiệp phân theo tiểu vùng 2008 58

4.6. Hiện trạng các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng I 61

4.7. Hiện trạng các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng II 62

4.8. Hiện trạng các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng III 63

4.9. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng I (xã

Đông Cứu) 68

4.10. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng II (xã

Xuân Lai) 69

4.11. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng III (xã

Thái Bảo) 70

4.12. Hiệu quả kinh tế sử dụng đất trên toàn huyện 72

4.13. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng I 74

4.14. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng II 75

4.15. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng đất chính tiểu vùng III 76

4.16. Tình hình sử dụng phân bón cho cây trồng năm 2008 78

4.17. Tình hình sử dụng thuốc BVTV tại Gia Bình năm 2008 80

4.18. Các kiểu SDĐ được đề xuất tại các tiểu vùng của Gia Bình 85

4.19. Đề xuất diện tích các loại hình SDĐ nông nghiệp đến năm 2015

của huyện Gia Bình. ii

vii

DANH MỤC HÌNH

STT Tªn hình Trang

4.1. Kết quả tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2004 - 2008 46

4.2. Cơ cấu nông nghiệp năm 2004 48

4.3. Cơ cấu nông nghiệp năm 2008 48

4.4. Biến động tình sử dụng đất giai đoạn 2000 - 2008. 56

4.5. Cơ cấu các loại đất năm 2008. 57

4.6. LUT chuyên lúa tại xã Lãng Ngâm Error! Bookmark not defined.

4.7. LUT cây ăn quả lâu năm tại xã Đông CứuError! Bookmark not defined.

4.8. LUT chuyên màu tại xã Nhân Thắng Error! Bookmark not defined.

4.9. LUT nuôi trồng thuỷ sản tại xã Xuân LaiError! Bookmark not defined.

4.10. LUT chuyên màu tại xã Thái Bảo Error! Bookmark not defined.

4.11. LUT chuyên màu tại xã Cao Đức Error! Bookmark not defined.

1

1. MỞ ĐẦU

1.1 Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai có vai trò vô cùng quan trọng đối với con người và các sinh vật

trên trái đất, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn to lớn

của đất nước, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế,

văn hoá, xã hội an ninh và quốc phòng. Vì vậy đất đai luôn là vấn đề quan

tâm hàng đầu của mỗi quốc gia, mỗi vùng, mỗi địa phương.

Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất chủ yếu của xã hội,

xã hội loài người muốn tồn tại và phát triển thì không thể thiếu những nhu cầu

thiết yếu như: ăn, mặc và những tư liệu sinh hoạt khác, cái đó do nông nghiệp

cung cấp. Trước đây khi trình độ sản xuất chưa phát triển thì sản xuất nông

nghiệp với những phương thức sản xuất lạc hậu đã là nguồn cung cấp chủ yếu

các nhu cầu cuộc sống. Đến nay khi xã hội phát triển, trình độ sản xuất đã

phát triển ở mức độ cao, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật được áp dụng vào

sản xuất nông nghiệp thì sản phẩm nông nghiệp vẫn là nguồn cung cấp lương

thực, thực phẩm và các nhu cầu khác của xã hội.

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, nông nghiệp nước ta đã đạt

được nhiều thành tựu to lớn và quan trọng, góp phần tích cực vào việc phát

triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với tốc độ tăng trưởng khá cao, liên tục

và khá toàn diện, nông nghiệp nước ta đang chuyển dần từ nền kinh tế tự

cung tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá, hướng mạnh ra thị trường quốc tế

trong xu thế hội nhập. Đặc biệt đã đưa nước ta từ một nước nhập khẩu trở

thành một nước xuất khẩu lương thực đứng thứ hai thế giới. Nhiều vùng đã

trở thành vùng sản xuất hàng hoá lớn như: lúa gạo vùng Đồng bằng sông

Cửu Long, chè ở trung du miền núi phía Bắc, cà phê ở Tây Nguyên; cao su,

tiêu, điều ở Đông Nam Bộ...

2

Tuy nhiên sản xuất nông nghiệp nước ta vẫn còn nhiều tồn tại như: sản

xuất phần lớn còn nhỏ lẻ, lạc hậu, thiếu tập trung, hiệu quả kinh tế còn thấp,

chưa đảm bảo được tính bền vững. Đặc biệt trong những năm gần đây, sản

xuất nông nghiệp phát triển vẫn còn mang tính tự phát, chủ yếu chạy theo số

lượng, ít quan tâm đến chất lượng, giá thành sản xuất lại khá cao dẫn tới sức

cạnh tranh trên thị trường kém. Mặt khác thu nhập người dân trong các vùng

nông thôn vẫn còn thấp, lao động nông thôn dư thừa nhiều, cơ cấu kinh tế

chuyển dịch chậm, cơ sở hạ tầng còn lạc hậu, thị trường tiêu thụ không ổn

định. Đứng trước tình hình đó đòi hỏi phải có định hướng sử dụng đất hợp lý

mang tính chiến lược, vì vậy việc sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản

xuất hàng hoá là vấn đề cần thiết phải được quan tâm nghiên cứu, làm cơ sở

cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên đất, đặc biệt cần khai thác có hiệu quả và

bền vững đất nông nghiệp.

Tại văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X đã đề ra phương hướng

phát triển nông nghiệp như sau: "Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn đề

nông nghiệp, nông dân và nông thôn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng,

phải luôn coi trọng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,

nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng hoá lớn, đa dạng,

phát triển nhanh và bền vững, có năng xuất, chất lượng và khả năng cạnh

tranh cao.[13].

Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá là một

hướng đi đúng đắn trong quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp hiện nay của

nước ta, đồng thời đó cũng là điều kiện để thực hiện tiến trình hội nhập với

kinh tế thế giới.

Nằm trong vùng đồng bằng Bắc Bộ, huyện Gia Bình nằm ở phía Đông

Nam tỉnh Bắc Ninh cách trung tâm tỉnh khoảng 25 km về phía Tây Bắc và

cách thủ đô Hà Nội 35 km về phía Tây Nam, có địa hình tương đối bằng

phẳng, đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hoà, cùng với nguồn lao động rồi rào và hệ