Đánh giá nguồn lợi sinh vật biển và hiện trạng môi trường vùng biển quần đảo Trường Sa - Kết quả nghiên cứu chất lượng môi trường vùng biển quần đảo Trường Sa

Bé Thuû s¶n

ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n

Dù ¸n “®¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt biÓn vµ

hiÖn tr¹ng m«i tr−êng vïng biÓn quÇn ®¶o tr−êng sa”

Chñ nhiÖm dù ¸n: TSKH. NguyÔn TiÕn C¶nh

B¸o C¸o chuyªn ®Ò

KÕt qu¶ nghiªn cøu chÊt l−îng m«i tr−êng

vïng biÓn quÇn ®¶o tr−êng sa

(2001 - 2003)

Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn:

CN. TrÇn L−u Khanh

CN. NguyÔn C«ng Thµnh

Phßng Nghiªn cøu M«i tr−êng BiÓn

6651-4

09/11/2007

H¶i Phßng, 10 - 2003

Môc lôc

Trang

I. Më ®Çu 3

II. Tµi liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4

II. 1. Ph¹m vi nghiªn cøu 4

II. 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ nguån sè liÖu 4

III. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 7

III. 1. Hµm l−îng oxy hoµ tan vµ chØ sè pH 7

III. 1.1. Hµm l−îng oxy hoµ tan 7

III. 1.2. ChØ sè pH 7

III. 2. §Æc ®iÓm ph©n bè hµm l−îng muèi dinh d−ìng trong n−íc biÓn 8

III. 2. 1. Hµm l−îng muèi Photph¸t (PO4) 8

III. 2. 2. Hµm l−îng muèi Silic¸t (SiO3) 9

III. 2. 3. Hµm l−îng muèi Amon (NH4) 11

III. 2. 4. Hµm l−îng muèi Nitrit (NO2) 12

III. 2. 5. Hµm l−îng muèi Nitrat (NO3) 14

III. 3. §Æc ®iÓm ph©n bè hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong n−íc biÓn 15

III. 3. 1. Hµm l−îng KÏm (Zn) 16

III. 3. 2. Hµm l−îng §ång (Cu) 17

III. 3. 3. Hµm l−îng Ch× (Pb) 18

III. 3. 4. Hµm l−îng A sen (As) 19

III. 3. 5. Hµm l−îng Thuû ng©n (Hg) 20

III. 3. 6. Hµm l−îng Cadmi (Cd) 21

III. 4. §Æc ®iÓm ph©n bè hµm l−îng dÇu 23

IV. KÕt luËn 25

V. Tµi liÖu tham kh¶o 27

VI. Phô lôc 28-60

I. Më ®Çu

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng t¸c nghiªn cøu biÓn phôc vô sù nghiÖp ph¸t triÓn

kinh tÕ – x· héi ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn quan träng. Riªng lÜnh vùc nghiªn cøu, ®iÒu tra

nguån lîi h¶i s¶n vµ tµi nguyªn sinh vËt biÓn phôc vô ph¸t triÓn nghÒ c¸ xa bê ®· ®−îc

triÓn khai th«ng qua rÊt nhiÒu ®Ò tµi, dù ¸n trong n−íc vµ hîp t¸c Quèc tÕ. Tuy nhiªn,

víi mét vïng biÓn kh¬i nh− vïng biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa vµ phô cËn do c¸c ®iÒu kiÖn

kinh tÕ – kü thuËt cßn h¹n chÕ nªn nh÷ng nghiªn cøu khoa häc cßn ch−a ®−îc th−êng

xuyªn vµ liªn tôc. Giai ®o¹n 1993 – 1997, lÇn ®Çu tiªn ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n ®·

thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu “§iÒu tra tæng hîp nguån lîi sinh vËt biÓn quÇn ®¶o

Tr−êng Sa”. Nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc cña ®Ò tµi vÒ ®iÒu kiÖn khÝ t−îng – thuû v¨n, tµi

nguyªn sinh vËt vµ chÊt l−îng m«i tr−êng... dï chØ lµ b−íc ®Çu nh−ng cã ý nghÜa rÊt

quan träng ®èi víi khoa häc còng nh− thùc tiÔn.

Trong 3 n¨m (2001 – 2003), dù ¸n “§¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt biÓn vµ hiÖn

tr¹ng m«i tr−êng vïng biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa” do viÖn nghiªn cøu H¶i s¶n chñ tr×,

®· tËp trung vµo nh÷ng néi dung nghiªn cøu quan träng nh−: nghiªn cøu nguån lîi vµ

kh¶ n¨ng khai th¸c c¸ næi (chñ yÐu lµ c¸ ngõ ®¹i d−¬ng), ®iÒu tra nguån lîi sinh vËt

biÓn quanh mét sè ®¶o... ; mét néi dung nghiªn cøu kh¸c còng ®−îc tiÕn hµnh trong

hÇu hÕt c¸c chuyÕn ®iÒu tra lµ ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng chÊt l−îng m«i tr−êng biÓn th«ng

qua sù ph©n bè biÕn ®éng hµm l−îng mét sè yÕu ho¸ häc cña n−íc biÓn. B¸o c¸o

chuyªn ®Ò kÕt qu¶ nghiªn cøu hiÖn tr¹ng m«i tr−êng vïng biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa lµ

tËp hîp sè liÖu quan tr¾c vµ ph©n tÝch tõ 3 chuyÕn ®iÒu tra (th¸ng 3 - 4 vµ 8 – 9/2002,

th¸ng 3-4 n¨m 2003). Qua ®ã, nh÷ng thµnh phÇn c¬ b¶n cña chÕ ®é dinh d−ìng vµ chÊt

l−îng m«i tr−êng n−íc biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa ®· ®−îc nghiªn cøu. Cïng víi mét sè

tr−êng H¶i d−¬ng häc c¬ b¶n (nh− : T, S), nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n bè, biÕn ®éng hµm

l−îng c¸c yÕu tè ho¸ häc (gåm : c¸c muèi dinh d−ìng kho¸ng, kim lo¹i nÆng, dÇu

mì...) lµ c¬ së quan träng ®èi víi c«ng t¸c nghiªn cøu dù b¸o nguån lîi, ®ång thêi gãp

phÇn c¶nh b¸o chÊt l−îng m«i tr−êng biÓn phôc vô ph¸t triÓn nghÒ c¸ xa bê vµ c¸c

ngµnh kinh tÕ kh¸c.

II. tµi liÖu vµ ph−¬ng ph¸p

II.1. Ph¹m vi nghiªn cøu

Vïng biÓn nghiªn cøu giíi h¹n trong ph¹m vi tõ 70

30-110

30N vµ 1110

00-

1140

30E, lµ vïng biÓn xa bê, cã ®é s©u t−¬ng ®èi lín, n¬i s©u nhÊt ®¹t tíi h¬n 4000m

(phÝa t©y ®¶o Song Tö T©y). Thêi gian ®iÒu tra kh¶o s¸t ®−îc tiÕn hµnh tõ n¨m 2001

®Õn n¨m 2003 víi 4 chuyÕn vµo c¸c th¸ng 9 - 10 n¨m 2001, 3 - 4 vµ 8 - 9 n¨m 2002,

th¸ng 3 - 4 n¨m 2003. HÖ thèng tr¹m ngnhiªn cøu m«i tr−êng vµ nguån lîi gåm 32

tr¹m cè ®Þnh do dù ¸n x¸c lËp cho tÊt c¶ c¸c chuyÕn kh¶o s¸t (h×nh 1). Khu vùc nghiªn

cøu ®−îc chia thµnh vïng I vµ vïng II, ë mçi vïng cã hai tµu cïng tiÕn hµnh ®iÒu tra

nguån lîi (mét tµu sö dông c©u vµng vµ mét tµu sö dông l−íi rª). C«ng t¸c quan tr¾c

c¸c ®iÒu kiÖn khÝ t−îng – thuû v¨n, thu thËp mÉu m«i tr−êng ®−îc thùc hiÖn trªn tµu

c©u (t¹i mçi tr¹m cè ®Þnh) tr−íc khi vËn hµnh hÖ thèng vµng c©u.

II. 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ nguån sè liÖu

2. 2. 1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t, quan tr¾c vµ thu mÉu m«i tr−êng tiÕn hµnh theo “Quy

ph¹m ®iÒu tra tæng hîp biÓn” cña Uû ban Khoa häc Kü thuËt Nhµ n−íc, n¨m 1981.

Ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng m«i tr−êng theo “Quy ®Þnh

t¹m thêi vÒ ph−¬ng ph¸p quan tr¾c, ph©n tÝch m«i tr−êng vµ qu¶n lý sè liÖu” cña Côc

M«i tr−êng - Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, n¨m 1997.

T¹i mçi tr¹m nghiªn cøu m«i tr−êng ®· quan tr¾c c¸c yÕu tè khÝ t−îng - thñy

v¨n vµ thu mÉu thñy ho¸ ë tr¹ng th¸i tµu dõng (th¶ tr«i). MÉu n−íc thu ë c¸c tÇng n−íc

tiªu chuÈn 0 - 50 - 100m b»ng Batomet kiÓu Nansen ®Ó ph©n tÝch c¸c muèi dinh d−ìng

(Si -SiO3, P - PO4, N - NO3, N - NO2, N - NH4) vµ c¸c kim lo¹i nÆng (Cu, Pb, Zn, Cd,

As, Hg); riªng mÉu dÇu chØ thu ë tÇng mÆt vµ cè ®Þnh b»ng axÝt H2SO4 (2ml/lit mÉu).

MÉu kim lo¹i Cu, Pb, Zn, Cd ®ùng trong chai nhùa polyetylen, b¶o qu¶n b»ng axÝt

H2SO4 (2ml/lit mÉu), mÉu Hg, As ®ùng trong chai thñy tinh mÇu n©u, cè ®Þnh b»ng axÝt

HNO3 (2ml/lit mÉu).

H×nh 1. VÞ trÝ tr¹m nghiªn cøu chÊt l−îng m«i tr−êng

vïng biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa (2001 – 2003)

MÉu muèi dinh d−ìng ®−îc ph©n tÝch ngay trªn tµu b»ng ph−¬ng ph¸p quang

phæ, sö dông thiÕt bÞ ®o DRELL 2010. Ph©n tÝch kim lo¹i nÆng b»ng ph−¬ng ph¸p

quang phæ hÊp thô nguyªn tö (Atomic Absorption Spectrometer), thiÕt bÞ Spectr AA

220 ®èi víi nguyªn tè Hg vµ As; sö dông ph−¬ng ph¸p Cùc phæ (Polarographic) theo

nguyªn t¾c Vol - Ampe hoµ tan anot ph©n tÝch c¸c nguyªn tè Cu, Pb, Zn, Cd, t¹i phßng

thÝ nghiÖm M«i tr−êng - viÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n. Hµm l−îng dÇu tæng sè ®−îc ph©n

tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p huúnh quang cùc tÝm, trªn m¸y Shimazu R.S. 1501, t¹i phßng

thÝ nghiÖm Trung t©m An toµn vµ M«i tr−êng dÇu khÝ.

Sè liÖu kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n thèng kª.

sö dông c¸c phÇn mÒm Excel; xö lý sè liÖu vµ biÓu diÔn c¸c d¹ng ph©n bè hµm l−îng

c¸c yÕu tè theo kh«ng gian vµ thêi gian b»ng c¸c ch−¬ng tr×nh chuyªn dông nh−:

Surfer32, Mapinfor 6.0 -Vertical 2.0.

2. 2. 2. Nguån sè liÖu.

Nguån sè liÖu c¬ b¶n sö dông trong b¸o c¸o ®−îc tËp hîp tõ c¸c chuyÕn kh¶o

s¸t th¸ng 3 – 4/2002, th¸ng 9 – 10/2002 vµ th¸ng 3 – 4/2003. T¹i mçi tr¹m nghiªn cøu,

mÉu muèi dinh d−ìng vµ kim lo¹i nÆng ®−îc thu ®Çy ®ñ ë c¸c tÇng n−íc mÆt (0m),

50m vµ 100m; riªng hµm l−îng dÇu chØ thu vµ ph©n tÝch mÉu t¹i tÇng mÆt trong chuyÕn

th¸ng 3 – 4/2003. Do vËy, tæng sè mÉu ph©n tÝch c¸c yÕu tè thuû ho¸ trong c¸c ®ît

®iÒu tra lµ:

+ MÉu ph©n tÝch hµm l−îng muèi dinh d−ìng (5 yÕu tè) : 288 mÉu

+ MÉu ph©n tÝch hµm l−îng KLN (6 yÕu tè) : 288 mÉu

+ MÉu ph©n tÝch hµm l−îng dÇu : 32 mÉu.

Ngoµi ra, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp vïng biÓn quÇn ®¶o Tr−êng Sa trong

giai ®o¹n 1993 – 1997 cña ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n vµ ch−¬ng tr×nh hîp t¸c nghiªn

cøu cña Trung t©m ph¸t triÓn nghÒ c¸ §«ng Nam ¸ (SEAFDEC) vïng biÓn phÝa T©y

Philippine (1998) vµ phÝa §«ng ViÖt Nam (1999) còng ®−îc sö dông lµm tµi liÖu tham

kh¶o chÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ xu thÕ biÕn ®éng chÊt l−îng m«i tr−êng cña vïng biÓn nghiªn

cøu.

III. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn