Đánh giá kết quả sớm điều trị thiếu máu mạc treo ruột cấp tính theo phác đồ đa mô thức

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÝ HỮU TUẤN

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ SỚM ĐIỀU TRỊ

THIẾU MÁU MẠC TREO RUỘT CẤP TÍNH

THEO PHÁC ĐỒ ĐA MÔ THỨC

CHUYÊN NGÀNH: NGOẠI KHOA

MÃ SỐ: CK 62 72 07 50

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. NGUYỄN ANH DŨNG

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong

luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

LÝ HỮU TUẤN

.

.

i

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...........................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ........................................................................... x

MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.............................................................................. 2

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................... 3

1.1 Đại cương về bệnh lý thiếu máu mạc treo ruột cấp tính.......................... 3

1.2 Chẩn đoán thiếu máu mạc treo ruột cấp tính ......................................... 17

1.3 Điều trị thiếu máu mạc treo ruột cấp tính .............................................. 19

CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............. 25

2.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 25

2.2 Phương pháp nghiên cứu........................................................................ 26

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU....................................................... 32

3.1 Đặc điểm dịch tễ .................................................................................... 32

3.2 Triệu chứng lâm sàng............................................................................. 33

3.3 Yếu tố nguy cơ ....................................................................................... 36

3.4 Xét nghiệm máu ..................................................................................... 37

3.5 Hình ảnh học .......................................................................................... 38

3.6 Kết quả điều trị....................................................................................... 39

.

.

i

3.7 Một số ca lâm sàng nổi bật..................................................................... 46

CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN.............................................................................. 57

4.1 Đặc điểm dịch tễ .................................................................................... 57

4.2 Triệu chứng lâm sàng............................................................................. 61

4.3 Yếu tố nguy cơ ....................................................................................... 64

4.4 Xét nghiệm máu ..................................................................................... 65

4.5 Hình ảnh học .......................................................................................... 67

4.6 Thời gian chẩn đoán & điều trị:............................................................. 70

4.7 Kết quả điều trị....................................................................................... 73

4.8 Phối hợp đa mô thức .............................................................................. 76

KẾT LUẬN ................................................................................................... 79

KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TIẾNG VIỆT

ĐM Động mạch

TM Tĩnh mạch

MTTT Mạc treo tràng trên

MTTD Mạc treo tràng dưới

TTĐMMT Thuyên tắc động mạch mạc treo

HKĐMMT Huyết khối động mạch mạc treo

HKTMMT Huyết khối tĩnh mạch mạc treo

CTĐMMT Co thắt động mạch mạc treo

CLVT Cắt lớp vi tính

TIẾNG ANH

CT scan Cắt lớp vi tính

Angiography Chụp mạch máu

DSA Chụp mạch máu xóa nền bằng kỹ thuật số

SMA Động mạch mạc treo tràng trên

SMV Tĩnh mạch mạc treo tràng trên

IMA Động mạch mạc treo tràng dưới

PV Tĩnh mạch cửa

AMI Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính

EAMI, AMAE Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

động mạch từ nơi khác đến, còn được gọi là

thuyên tắc động mạch mạc treo

.

.

TAMI, AMAT Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

động mạch tại chỗ từ mảng xơ vữa, còn được

gọi là huyết khối động mạch mạc treo

VAMI, MVT Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

tĩnh mạch tại chỗ, còn được gọi là huyết khối

tĩnh mạch mạc treo

NOMI Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính không do

nguyên nhân tắc nghẽn, còn được gọi là co thắt

động mạch mạc treo

ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH-VIỆT

Superior Mesenteric

Artery

Động mạch mạc treo tràng trên

Superior Mesenteric Vein Tĩnh mạch mạc treo tràng trên

Inferior Mesenteric Artery Động mạch mạc treo tràng dưới

Portal Vein Tĩnh mạch cửa

Acute Mesenteric

Ischemia

Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính

Emboli Acute Mesenteric

Ischemia, Acute

Mesenteric Arterial

Embolism

Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

động mạch từ nơi khác đến, còn được gọi là

thuyên tắc động mạch mạc treo

Thrombosis Acute

Mesenteric Ischemia,

Acute Mesenteric Arterial

Thrombosis

Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

động mạch tại chỗ từ mảng xơ vữa, còn được

gọi là huyết khối động mạch mạc treo

.

.

i

Venous Acute Mesenteric

Ischemia, Mesenteric

Venous Thrombosis

Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính do huyết khối

tĩnh mạch tại chỗ, còn được gọi là huyết khối

tĩnh mạch mạc treo

Non-Occlusive Mesenteric

Ischemia

Thiếu máu mạc treo ruột cấp tính không do

nguyên nhân tắc nghẽn, còn được gọi là co thắt

động mạch mạc treo

Revascularization Tái tưới máu

.

.

i

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1 Các yếu tố nguy cơ của từng nhóm nguyên nhân.............................. 9

Bảng 1.2 Triệu chứng lâm sàng của từng nhóm nguyên nhân........................ 10

Bảng 2.1 Biến số trước điều trị ....................................................................... 26

Bảng 2.2 Biến số sau điều trị .......................................................................... 30

Bảng 3.1 So sánh tần số các triệu chứng theo nhóm ...................................... 34

Bảng 3.2 So sánh tính chất đau theo nhóm..................................................... 35

Bảng 3.3 Thống kê các yếu tố nguy cơ theo nhóm......................................... 36

Bảng 3.4 So sánh thời gian điều trị theo nhóm............................................... 42

Bảng 4.1 So sánh đặc điểm dịch tễ của các nghiên cứu ................................. 57

Bảng 4.2 So sánh tần suất triệu chứng cơ năng ở các nghiên cứu.................. 62

Bảng 4.3 So sánh tần suất triệu chứng thực thể ở các nghiên cứu.................. 62

Bảng 4.4 So sánh kết quả xét nghiệm ở các nghiên cứu................................. 66

Bảng 4.5 So sánh tần suất các dấu hiệu trên CLVT ở các nghiên cứu ........... 69

Bảng 4.6 So sánh tỉ lệ tử vong ở các nghiên cứu............................................ 74

.

.

ii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1 Hệ thống động mạch mạc treo tràng trên........................................... 4

Hình 1.2 Hệ thống động mạch mạc treo tràng dưới.......................................... 5

Hình 1.3 Hệ thống tĩnh mạch MTTT, MTTD, TM lách và TM cửa ................ 5

Hình 1.4 Hình ảnh “dấu ấn ngón tay cái” ....................................................... 12

Hình 1.5 Hình ảnh “khí trên thành ruột” và “khí trong tĩnh mạch cửa”......... 13

Hình 1.6 Hình ảnh tắc động mạch mạc treo tràng trên do Emboli ................. 14

Hình 1.7 Hình ảnh “khí trên thành ruột” và “khí trong tĩnh mạch mạc treo, tĩnh

mạch cửa”.............................................................................................. 15

Hình 1.8 Hình ảnh huyết khối tĩnh mạch MTTT và huyết khối TM cửa ....... 15

Hình 1.9 Hình ảnh huyết khối tắc động mạch mạc treo tràng trên................. 16

Hình 1.10 Hình ảnh hẹp động mạch mạc treo tràng trên................................ 17

Hình 1.11 Hình ảnh nối ruột non tận-tận và đưa 2 đầu ruột ra da .................. 21

Hình 1.12 Hình ảnh mở ĐM lấy huyết khối bằng bóng và vuốt dọc ĐM...... 22

Hình 1.13 Hình ảnh làm cầu nối bypass ......................................................... 22

Hình 1.14 Hình ảnh huyết khối động mạch MTTT và sự tái thông tuần hoàn

ruột sau khi can thiệp nội mạch ............................................................ 24

Hình 1.15 Một phác đồ phối hợp phẫu thuật và can thiệp nội mạch điều trị tắc

động mạch MTTT................................................................................. 24

Hình 3.1 Hình ảnh khí trong tĩnh mạch cửa và quai ruột bắt thuốc kém........ 39

Hình 3.2 Hình ảnh chụp mạch máu một BN TTĐMMT trước và sau can thiệp

hút huyết khối........................................................................................ 44

Hình 3.3 Hình ảnh chụp mạch máu một BN TTĐMMT trước và sau can thiệp

hút huyết khối........................................................................................ 45

Hình 3.4 Hình ảnh CLVT dựng hình của một BN HKĐMMT do bóc tách mảng

xơ vữa.................................................................................................... 45

.

.

x

Hình 3.5 Hình ảnh trước và sau đặt stent vào ĐM MTTT.............................. 46

Hình 3.6 Hình ảnh XQ bụng đứng.................................................................. 47

Hình 3.7 Ruột non và ĐT phù nề, không bắt thuốc trên CLVT ..................... 47

Hình 3.8 Hình ảnh huyết khối tắc một phần TM cửa ..................................... 47

Hình 3.9 Hình ảnh huyết khối tắc hoàn toàn TM mạc treo tràng trên............ 48

Hình 3.10 Hình ảnh ruột non hoại tử được cắt bỏ .......................................... 49

Hình 3.11 Hình ảnh huyết khối TM mạc treo................................................ 49

Hình 3.12 Hình ảnh huyết khối tắc hoàn toàn TM mạc treo tràng trên.......... 50

Hình 3.13 Hình ảnh quai ruột non phù nề, bắt thuốc kém và dịch ổ bụng ..... 50

Hình 3.14 Hình ảnh catheter được đưa vào TM cửa qua đường TM gan và chụp

thấy huyết khối nhiều trong TM MTTT .............................................. 51

Hình 3.15 Hình ảnh sử dụng dụng cụ hút huyết khối ..................................... 51

Hình 3.16 Hình ảnh quai ruột thiếu máu......................................................... 52

Hình 3.17 Hình ảnh quai ruột thiếu máu khi mở nhỏ đem ra ngoài ............... 53

Hình 3.18 Hình ảnh huyết khối TM cửa ......................................................... 54

Hình 3.19 Hình ảnh huyết khối TM mạc treo tràng trên ................................ 54

Hình 3.20 Hình ảnh đoạn ruột hoại tử trên CLVT và sau khi được cắt bỏ..... 55

Hình 3.21 Hình ảnh hút huyết khối................................................................. 56

Hình 3.22 Hình ảnh đặt stent TM cửa............................................................. 56

Hình 3.23 Hình ảnh huyết khối được lấy ra.................................................... 56

Hình 4.1 Hình ảnh hoại tử ruột nghĩ do co thắt mạch máu mạc treo.............. 59

Hình 4.2 Sơ đồ diễn tiến của bệnh theo thời gian........................................... 70

Hình 4.3 Cấu trúc nhóm điều trị đa mô thức tại BV Nhân Dân Gia Định ..... 77

.

.