Đánh giá kết quả điều trị đau khớp cùng chậu sau phẫu thuật làm cứng cột sống thắt lưng cùng bằng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------

DƯ ĐỖ VĂN TRUNG HIẾU

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ

ĐAU KHỚP CÙNG CHẬU

SAU PHẪU THUẬT LÀM CỨNG

CỘT SỐNG THẮT LƯNG – CÙNG

BẰNG PHƯƠNG PHÁP TIÊM THẤM

STEROID KHỚP CÙNG CHẬU

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------

DƯ ĐỖ VĂN TRUNG HIẾU

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ

ĐAU KHỚP CÙNG CHẬU

SAU PHẪU THUẬT LÀM CỨNG

CỘT SỐNG THẮT LƯNG – CÙNG

BẰNG PHƯƠNG PHÁP TIÊM THẤM

STEROID KHỚP CÙNG CHẬU

CHUYÊN NGÀNH: NGOẠI - THẦN KINH VÀ SỌ NÃO

MÃ SỐ: NT 62 72 07 20

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM ANH TUẤN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng

tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn này là hoàn

toàn trung thực, khách quan và chưa từng được công bố trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả

Dư Đỗ Văn Trung Hiếu

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT.........................................i

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH – VIỆT ................................ii

DANH MỤC BẢNG........................................................................................iii

DANH MỤC HÌNH .........................................................................................vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ..................................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................... 3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trên thế giới............................................ 4

1.2. Giải phẫu khớp cùng chậu.......................................................................... 7

1.3. Bệnh lý đau khớp cùng chậu sau phẫu thuật làm cứng cột sống thắt lưng -

cùng ......................................................................................................... 12

1.4. Đặc điểm lâm sàng................................................................................... 14

1.5. Hình ảnh học ............................................................................................ 20

1.6. Điều trị...................................................................................................... 22

1.7. Steroid ...................................................................................................... 24

1.8. Phương pháp tiêm thấm steroid khớp cùng chậu..................................... 29

1.9. Biến chứng của thủ thuật.......................................................................... 34

.

.

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 36

2.1. Thiết kế nghiên cứu.................................................................................. 36

2.2. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 36

2.3. Thu thập số liệu........................................................................................ 37

2.4. Thủ thuật .................................................................................................. 43

2.5. Phân tích dữ liệu....................................................................................... 47

2.6. Vấn đề y đức ............................................................................................ 49

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 51

3.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu .................................................................... 51

3.2. Đặc điểm của phẫu thuật làm cứng cột sống thắt lưng – cùng trước đó.. 53

3.3. Đặc điểm lâm sàng................................................................................... 55

3.4. Kết quả điều trị......................................................................................... 60

3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị đau khớp cùng chậu sau phẫu

thuật làm cứng cột sống thắt lưng – cùng............................................... 64

3.6. Biến chứng của thủ thuật.......................................................................... 75

Chương 4. BÀN LUẬN................................................................................. 76

4.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu .................................................................... 76

4.2. Đặc điểm của phẫu thuật làm cứng cột sống thắt lưng – cùng trước đó.. 79

4.3. Đặc điểm lâm sàng................................................................................... 81

4.4. Kết quả điều trị......................................................................................... 87

4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị đau khớp cùng chậu sau phẫu

thuật làm cứng cột sống thắt lưng – cùng............................................... 93

4.6. Biến chứng của thủ thuật.......................................................................... 98

.

.

KẾT LUẬN.................................................................................................. 100

KIẾN NGHỊ................................................................................................. 102

HẠN CHẾ NGHIÊN CỨU......................................................................... 103

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1

PHỤ LỤC 2

.

.

i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT

CSTLC Cột sống thắt lưng – cùng

ĐKCC Đau khớp cùng chậu

ĐLT Đau lưng thấp

KCC Khớp cùng chậu

PTLC Phẫu thuật làm cứng

.

.

ii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH – VIỆT

BMI Body Mass Index

Chỉ số khối cơ thể

CT scan Computed Tomography scan

Cắt lớp vi tính

MRI Magnetic Resonance Imaging

Cộng hưởng từ

NSAIDs Nonsteroidal Anti – Inflammatory Drugs

Các thuốc kháng viêm không steroid

ODI Oswestry Disability Index

Thang điểm đánh giá khiếm khuyết vận động Oswestry

SIJ Sacroiliac Joint

Khớp cùng chậu

SIJP Sacroiliac Joint Pain

Đau khớp cùng chậu

SPECT Single Photon Emission Computed Tomography

Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon

VAS Visual Analogue Scale

Thang điểm đau nhìn

.

.

iii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Sự phân bố thần kinh của KCC...................................................... 12

Bảng 1.2. Tỉ lệ hiện hành, độ nhạy, độ đặc hiệu, các giá trị tiên đoán và chỉ số

khả dĩ của các nghiệm pháp thăm khám KCC ...................................... 17

Bảng 1.3. Độ nhạy, độ đặc hiệu, các giá trị tiên đoán và chỉ số khả dĩ của các

nghiệm pháp thăm khám KCC dương tính ........................................... 18

Bảng 1.4. Độ nhạy và độ đặc hiệu của các triệu chứng và dấu hiệu............... 19

Bảng 1.5. Liều tương đương và tỉ lệ kích thước hạt lớn hơn hồng cầu của các

loại steroid ............................................................................................. 26

Bảng 2.1.Thang điểm Oswestry đánh giá chức năng cột sống....................... 39

Bảng 3.1. Tỉ lệ các nhóm tuổi của bệnh nhân ĐKCC sau PTLC CSTLC...... 51

Bảng 3.2. Tỉ lệ các nhóm nghề nghiệp của bệnh nhân PTLC CSTLC........... 52

Bảng 3.3. Chẩn đoán của PTLC CSTLC trước đó.......................................... 53

Bảng 3.4. Tỉ lệ số tầng được làm cứng ........................................................... 53

Bảng 3.5. Tỉ lệ làm cứng đến xương cùng...................................................... 54

Bảng 3.6. Thời gian không đau....................................................................... 56

Bảng 3.7. Thời gian khởi phát triệu chứng ĐLT trước khi can thiệp............. 56

Bảng 3.8. Thời gian điều trị nội khoa trước can thiệp .................................... 57

Bảng 3.9. Tiền căn bệnh lý nội khoa............................................................... 57

Bảng 3.10. Tỉ lệ dương tính của các nghiệm pháp thăm khám....................... 58

Bảng 3.11. Điểm VAS trước can thiệp ........................................................... 58

Bảng 3.12. Chỉ số ODI trước can thiệp........................................................... 59

Bảng 3.13. Tỉ lệ hình ảnh thoái hóa KCC trên phim X – quang..................... 59

Bảng 3.14. Sự thay đổi điểm VAS trước và sau can thiệp tại thời điểm xuất

viện, 1 tháng và 3 tháng......................................................................... 60

Bảng 3.15. Số bệnh nhân đáp ứng điều trị dựa trên thang điểm VAS............ 60

.

.

iv

Bảng 3.16. Sự thay đổi tỉ lệ mức độ nặng lâm sàng theo chỉ số ODI trước can

thiệp và sau can thiệp 1 tháng, 3 tháng ................................................. 61

Bảng 3.17. Sự thay đổi chỉ số ODI tại thời điểm trước can thiệp và sau can thiệp

1 tháng, 3 tháng ..................................................................................... 62

Bảng 3.18. Số bệnh nhân đáp ứng điều trị theo chỉ số ODI tại thời điểm 1 tháng,

3 tháng sau can thiệp ............................................................................. 63

Bảng 3.19. Liên quan giữa nhóm tuổi với đáp ứng điều trị theo thang điểm VAS

............................................................................................................... 64

Bảng 3.20. Liên quan giữa giới tính với đáp ứng điều trị theo thang điểm VAS

............................................................................................................... 65

Bảng 3.21. Liên quan giữa nghề nghiệp với đáp ứng điều trị theo thang điểm

VAS ....................................................................................................... 66

Bảng 3.22. Liên quan giữa thời gian không đau với đáp ứng điều trị theo thang

điểm VAS .............................................................................................. 67

Bảng 3.23. Liên quan giữa thời gian khởi phát bệnh với đáp ứng điều trị theo

thang điểm VAS .................................................................................... 68

Bảng 3.24. Liên quan giữa thời gian điều trị nội khoa với đáp ứng điều trị theo

thang điểm VAS .................................................................................... 69

Bảng 3.25. Liên quan giữa số tầng được làm cứng với đáp ứng điều trị theo

thang điểm VAS .................................................................................... 70

Bảng 3.26. Liên quan giữa có hay không làm cứng xương cùng với đáp ứng

điều trị theo thang điểm VAS................................................................ 72

Bảng 3.27. Liên quan giữa tình trạng bệnh lý nội khoa với đáp ứng điều trị theo

thang điểm VAS .................................................................................... 73

Bảng 3.28. Liên quan giữa điểm VAS trước can thiệp với đáp ứng điều trị.. 74

Bảng 3.29. Biến chứng của thủ thuật tiêm thấm steroid KCC........................ 75

Bảng 4.1. Tuổi trung bình của các nghiên cứu ............................................... 77

.

.

v

Bảng 4.2. Tỉ lệ nam, nữ của các nghiên cứu................................................... 77

Bảng 4.3. Thời gian không đau của các nghiên cứu....................................... 83

Bảng 4.4. Độ nhạy của nghiệm pháp kích thích KCC.................................... 86

Bảng 4.5. Sự thay đổi điểm VAS trước và sau tiêm thấm KCC trong một số

nghiên cứu ............................................................................................. 88

Bảng 4.6. Sự thay đổi chỉ số ODI trước và sau can thiệp............................... 91

.

.

vi

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Giải phẫu xương chậu, xương cùng và diện KCC............................ 8

Hình 1.2. Hình ảnh khớp sợi và khớp hoạt dịch của KCC ............................... 9

Hình 1.3. Các dây chằng của KCC phía trước................................................ 11

Hình 1.4. Các dây chằng của KCC phía sau ................................................... 11

Hình 1.5. Mô hình đau quy chiếu điển hình của KCC.................................... 15

Hình 1.6. Kĩ thuật tiêm thấm steroid KCC dưới hướng dẫn huỳnh quang..... 33

Hình 2.1. Thang điểm VAS............................................................................. 38

Hình 2.2. Sắp xếp thiết bị và dụng cụ tại phòng mổ....................................... 44

Hình 2.3. Hình ảnh đường KCC trên màn huỳnh quang khi chụp C-arm theo

hướng trước – sau.................................................................................. 45

Hình 2.4. Hình ảnh đường KCC trên màn huỳnh quang khi chụp C-arm theo

hướng chếch........................................................................................... 45

Hình 2.5. Hình ảnh KCC trước và sau khi bơm thuốc cản quang .................. 46

Hình 4.1. Tỷ trọng của các vùng đau nguồn gốc từ KCC............................... 82

.

.

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Tỉ lệ nam, nữ trong nghiên cứu .................................................. 52

Biểu đồ 3.2. Thống kê các tầng được làm cứng trên 28 bệnh nhân................ 54

Biểu đồ 3.3. Tỉ lệ lý do vào viện..................................................................... 55

Biểu đồ 3.4. Tỉ lệ đáp ứng điều trị theo thang điểm VAS tại thời điểm xuất viện,

1 tháng và 3 tháng.................................................................................. 61

Biểu đồ 3.5. Tỉ lệ đáp ứng điều trị theo chỉ số chức năng lâm sàng ODI tại thời

điểm 1 tháng, 3 tháng sau can thiệp ...................................................... 63

Biểu đồ 3.6. Tỉ lệ đáp ứng với điều trị của các tầng được làm cứng theo thang

điểm VAS tại thời điểm xuất viện, 1 tháng và 3 tháng ......................... 71

Biểu đồ 3.7. Tỉ lệ đáp ứng với điều trị của hai nhóm có và không làm cứng

xương cùng theo thang điểm VAS tại thời điểm xuất viện, 1 tháng và 3

tháng ...................................................................................................... 72

Biểu đồ 3.8. Tỉ lệ đáp ứng điều trị của các mức điểm VAS trước can thiệp tại

thời điểm xuất viện, 1 tháng và 3 tháng ................................................ 75

Biểu đồ 4.1. Điểm VAS tại thời điểm trước can thiệp, sau can thiệp tại thời

điểm xuất viện, 1 tháng và 3 tháng........................................................ 87

Biểu đồ 4.2. Tỉ lệ bệnh nhân theo mức ODI trước can thiệp, sau can thiệp 1

tháng, 3 tháng ........................................................................................ 90

.

.