đảng bộ miền nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục ở vùng giải phóng 1961 – 1975

MỞ ĐẦU

1

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam luôn quan tâm đến

xây dựng, phát triển nền giáo dục cách mạng. Sự nghiệp giáo dục cách mạng

dưới sự lãnh đạo của Đảng gắn liền với sự nghiệp gải phóng dân tộc và xây

dựng chủ nghĩa xã hội. Cùng với đấu tranh trên lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn

hóa, ngoại giao, đấu tranh trên lĩnh vực giáo dục là một bộ phận quan trọng

của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Trong cuộc cách mạng giải phóng

dân tộc, Đảng lãnh đạo sự nghiệp giáo dục cách mạng vừa đấu tranh chống

nền giáo dục nô dịch của đế quốc, thực dân vừa duy trì, phát triển truyền

thống giáo dục Việt Nam để xây dựng nền giáo dục cách mạng mang tính dân

tộc, tính nhân dân sâu sắc. Sự nghiệp giáo dục cách mạng của Đảng là một

mặt trận trong cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước, giáo

dục cách mạng từng bước trưởng thành cùng với những thắng lợi của sự

nghiệp giải phóng dân tộc.

2

Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công,

giành được chính quyền về tay nhân dân nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra

đời. Những ngày đầu khó khăn, Đảng đã xác định “chống giặc dốt” là một

trong những nhiệm vụ cấp bách của chính quyền cách mạng lâm thời. Trong

chín năm kháng chiến gian khổ chống thực dân Pháp (1945 – 1954), Đảng

tiến hành lãnh đạo sự nghiệp giáo dục cách mạng trên phạm vi cả nước,

phong trào chống nạn mù chữ thu hút hàng triệu người đi học với nhiều hình

thức tổ chức lớp học sinh động sáng tạo. Hệ thống giáo dục phổ thông được

cải tổ và xây dựng bước đầu nhằm thực hiện mục tiêu của nền giáo dục dân

chủ nhân dân với phưong châm “tôn trọng nhân phẩm,rèn luyện chí khí, phát

triển tài năng để phụng sự đoàn kết và góp phần vào cuộc tiến hóa chung của

nhân loại”[ Phan Ngọc Liên giáo dục và thi cử ,tr.263] đã đào tạo, bồi dưỡng

một lực lượng đông đảo đội ngũ cán bộ trẻ có năng lực chuyên môn; phẩm

chất chính trị và đạo đức tốt phục vụ cho nhu cầu công tác trong kháng chiến

chống Pháp. Những người được đào tạo đã cống hiến cho cho sự nghiệp giáo

dục kháng chiến và anh dũng hy sinh trong chiến đấu.

3

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ (1954 – 1975), Đảng tiếp tục giữ

vững, phát huy sự nghiệp giáo dục cách mạng trong điều kiện chiến tranh,

xem đây là bộ phận quan trọng trong toàn bộ quá trình lãnh đạo sự nghiệp

chống Mỹ cứu nước. Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục cách

mạng bảo vệ, phát huy những thành quả giáo dục kháng chiến Nam Bộ, nhằm

nâng cao trình độ văn hoá cho nhân dân, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, chiến sĩ

bổ sung lực lượng cho cách mạng. Sự nghiệp giáo dục cách mạng tập hợp

được quần chúng nhân dân để đào tạo nâng cao dân trí, giáo dục lòng yêu

nước, tinh thần dân tộc hướng về cách mạng, bảo vệ phát huy truyền thống

văn hoá dân tộc. Dù trong điều kiện chiến tranh gian khổ, ác liệt nhưng nhờ

sự ủng hộ tích cực của các tầng lớp nhân dân, Mặt trận và chính quyền cách

mạng các cấp, sự nghiệp giáo dục cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ

miền Nam ở vùng giải phóng những năm 1961 – 1975 liên tục được giữ vững,

củng cố và phát triển cả về quy mô, chất lượng. Sự nghiệp giáo dục cách

mạng miền Nam không chỉ nâng cao dân trí, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chiến

sĩ mà còn tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân tin theo Đảng, hướng

theo cách mạng; đấu tranh với địch trên mặt trận văn hoá, tư tưởng, góp phần

tích cực vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

4

Sau Hiệp định Giơnevơ (7/1954), Đảng đã bố trí một số cán bộ, giáo

viên ở lại miền Nam tiếp tục sự nghiệp giáo dục, đồng thời đội ngũ giáo viên

ở miền Bắc chi viện thường xuyên ngày càng đông đảo cho vùng giải phóng

miền Nam. Ngoài ra, Đảng bộ miền Nam còn tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng

giáo viên tại chỗ ở các địa phương với sự phát triển hệ thống trường sư phạm

rộng khắp. Thực hiện sự nghiệp giáo dục cách mạng miền Nam trong điều

kiện chiến tranh ác liệt, Đảng bộ miền Nam linh họat bố trí địa điểm tổ chức

lớp học, tìm tòi hình thức, phương pháp, giáo dục thích hợp, xây dựng nội

dung chương trình phù hợp, nhằm từng bước giáo dục nâng cao trình độ cho

cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và nhân dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp

chống Mỹ cứu nước.

Việc nghiên cứu Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục cách

mạng ở vùng giải phóng nhằm rút ra những kinh nghiệm lịch sử, khẳng định

vai trò giáo dục cách mạng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, là một yêu

cầu cấp thiết có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn. Từ những suy

nghĩ trên, tác giả quyết định chọn đề tài: “Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự

nghiệp giáo dục ở vùng giải phóng 1961 – 1975” làm luận văn tốt nghiệp

thạc sĩ, với lòng yêu ngành khoa học Lịch sử Đảng, mong muốn góp phần vào

việc tổng kết lịch sử kháng chiến chống Mỹ.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Thời gian gần đây có nhiều công trình của cá nhân, tập thể nghiên cứu

sự nghiệp giáo dục cách mạng của Đảng ở miền Nam trong kháng chiến

chống Pháp và chống Mỹ. Song những công trình này nghiên cứu sự lãnh đạo

của Đảng nói chung đối với sự nghiệp giáo dục và chỉ đề cập dưới dạng lịch

sử giáo dục, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống, cụ thể

5

Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục ở vùng giải phóng trong

kháng chiến chống Mỹ. Có thể kể một số công trình sau:

Đề tài trọng điểm cấp Bộ (đã in thành sách 2004 ) “Giáo dục cách

mạng ở miền Nam giai đoạn 1954 – 1975 Những kinh nghiệm và bài học lịch

sử”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

Nhiều tác giả (2002),“Giáo dục Nam bộ thời kỳ kháng chiến chống

Pháp 1945 – 1954”, Nxb Trẻ.

Phạm Minh Hạc (1992), “Sơ thảo giáo dục Việt Nam 1945 – 1992),”

Nxb Giáo dục, Hà Nội.

Hội khoa học kinh tế Việt Nam – Trung tâm Thông tin và Tư vấn phát

triển (2005), “Giáo dục Việt Nam 1945 – 2000”, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

Có một số luận văn thạc sĩ Lịch sử Đảng, nghiên cứu về giáo dục và

đào tạo nghiên cứu những giai đoạn khác nhau ở các địa phương Trung Bộ và

Nam Bộ:

Phạm Kim Dung (1998), “Đảng bộ Sa Đéc (Đồng Tháp) thực hiện

chiến lược giáo dục 1975 – 1986”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Trần Văn Dũng (2001), “Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo sự nghiệp

giáo dục đào tạo 1991 – 2000”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Lê Vũ Hùng (2000), “Đảng bộ Đồng Tháp với chiến lược phát triển

giáo dục (1976-1986)”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Lê Văn Nê (2002) “Đảng bộ tỉnh Bến Tre lãnh đạo sự nghiệp phát triển

giáo dục – đào tạo (1986 – 2000)”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí

Minh

Ngoài ra, Lịch sử Đảng bộ các tỉnh miền Nam ít nhiều có đề cập đến

sự nghiệp giáo dục cách mạng thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

6

Những công trình nghiên cứu trên là tài liệu quí giá, bổ ích, có giá trị khoa

học lịch sử mà luận văn đã kế thừa.

Nghiên cứu “Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục ở vùng

giải phóng 1961 – 1975” là vấn đề khá mới mẻ, hạn chế về nguồn tư liệu. Do

vậy, trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ khó có thể trình bày đầy đủ toàn diện.

Thực tế, Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục giáo dục cách mạng

ở vùng giải phóng những năm 1961 – 1975 chắc chắn phong phú hơn nhiều

so với những kết quả luận văn nghiên cứu được.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu luận văn

Đảng lãnh đạo sự nghiệp giáo dục là nội dung rộng lớn. Do vậy, luận

văn chỉ giới hạn nghiên cứu Đảng bộ miền Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục

những năm 1961 – 1975 ở vùng giải phóng, mà không nghiên cứu toàn bộ

quá trình lãnh đạo sự nghiệp giáo dục của Đảng trên phạm vi cả nước, cũng

như cả thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam.

4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

– Mục đích

Thông qua thời gian lịch sử cụ thể 1961 – 1975, luận văn làm rõ những

chủ trương, chính sách của Đảng bộ miền Nam trong việc lãnh đạo sự nghiệp

giáo dục cách mạng. Đặc biệt là quá trình thực hiện duy trì, phát triển giáo

dục cách mạng trong điều kiện kèm kẹp, đánh phá ác liệt của Mỹ-ngụy, đưa

sự nghiệp giáo dục cách mạng miền Nam hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang của

mình.

– Nhiệm vụ

Trình bày sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ miền Nam thực hiện nhiệm

vụ giáo dục cách mạng ở vùng giải phóng trong tổng thể sự lãnh cuộc kháng

7

chiến chống Mỹ cứu nước. Trên cơ sở đó, phân tích làm sáng tỏ những sáng

tạo của Đảng bộ miền Nam trong việc đề ra các chủ trương, giải pháp giáo

dục cách mạng miền Nam. Bước đầu đúc rút những kinh nghiệm của Đảng bộ

miền Nam trong quá trình lãnh đạo công tác giáo dục cách mạng ở vùng giải

phóng 1961 – 1975.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Luận văn được thực hiện trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa Mác –

Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm đường lối của Đảng về

giáo dục- đào tạo, đảm bảo tính đảng, tính khoa học trong quá trình nghiên

cứu; kết hợp chặt chẽ phương pháp luận macxít và hiện thực lịch sử.

Luận văn thuộc khoa học lịch sử chuyên ngành Lịch sử Đảng nên chủ

yếu sử dụng phương pháp lịch sử – lôgíc, ngoài ra còn kết hợp sử dụng

phương pháp phân tích – tổng hợp, so sánh – đối chiếu.

6. Đóng góp mới và ý nghĩa luận văn

Luận văn hệ thống lại những đường lối, chủ trương của Đảng bộ miền

Nam lãnh đạo sự nghiệp giáo dục cách mạng ở vùng giải phóng; làm rõ nội

dung lãnh đạo thông qua tổ chức bộ máy giáo dục, đào tạo đội ngũ giáo viên,

chỉ đạo tổ chức thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm của Đảng bộ miền Nam; phân

tích, đúc rút nhũng kinh nghiêm, làm rõ vai trò sự nghiệp giáo dục cách mạng

trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước và xây dựng phát triển kinh tế – xã hội

hiện nay ở Nam Bộ

Luận văn góp phần tổng kết những kinh nghiệm, phương pháp lãnh đạo

giáo dục cách mạng của Đảng bộ miền Nam trong điều kiện chiến tranh cách

mạng giải phóng dân tộc. Kết quả nghiên cứu của luận văn chỉ là bước đầu

chắc chắn còn nhiều hạn chế thiếu sót, nhưng cũng gợi mở những vấn đề cần

8