Đặc điểm kháng kháng sinh và cơ chế truyền gen kháng thuốc ở các chủng Salmonella typhi phân lập tại Việt Nam

Nguyễn Đắc Trung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 89(01/2): 157 - 161

157

ĐẶC ĐIỂM KHÁNG KHÁNG SINH VÀ CƠ CHẾ TRUYỀN GEN KHÁNG

THUỐC Ở CÁC CHỦNG SALMONELLA TYPHI PHÂN LẬP TẠI VIỆT NAM

Nguyễn Đắc Trung

Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên

TÓM TẮT

Một nghiên cứu hồi cứu đã được tiến hành với 111 chủng Salmonella typhi phân lập tại Việt Nam.

Kết quả cho thấy 81,1% số chủng đề kháng với một hoặc nhiều kháng sinh; kiểu cách đa đề kháng

(CmApTmSu) xuất hiện phổ biến (75,68%); tất cả các chủng vi khuẩn vẫn còn nhạy cảm với

ceftazidime, ceftriaxone và ciprofloxacin. Thực nghiệm tiếp hợp và phản ứng PCR xác nhận: các

gen mã hóa cho sự đề kháng của S. typhi với chloramphenicol (cat-1), tetracycline (tetA),

ampicillin (blaTEM-1) và trimethoprim (dfr14)/ sulfamethoxazole (sul-2) đều nằm trên một plasmid

23 Kb và chúng có thể được truyền cả cụm sang vi khuẩn nhận E. coli DH5α; plasmid 23 Kb chỉ

được tìm thấy ở các chủng S. typhi đa kháng thuốc.

Từ khóa: Bệnh thương hàn, Salmonella typhi, đa kháng thuốc, R-plasmid, PCR

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Ngày nay bệnh thương hàn do Salmonella

typhi vẫn là một vấn đề y tế quan trọng ở các

nước đang phát triển và kém phát triển-những

nơi mà điều kiện vệ sinh còn kém, thiếu cung

cấp nước sạch, ô nhiễm thực phẩm, việc sử

dụng vacxin còn hạn chế [2], [13]. Dưới áp

lọc chọn lọc của kháng sinh, vi khuẩn S. typhi

đã phát triển nhiều cơ chế kháng thuốc khác

nhau làm xuất hiện và lan truyền rộng rãi các

chủng vi khuẩn kháng đa kháng sinh [4], [7],

[10]. Từ năm 1995, bệnh thương hàn do S.

typhi đa kháng thuốc đã xuất hiện ở nhiều

vùng của Việt Nam, sự đề kháng với các

kháng sinh fluoroquinolone và cephalosporin

thế hệ thứ 3 cũng đã xuất hiện ở vi khuẩn này

[2], [5], [14]. Cơ chế đề kháng và sự lan

truyền gen kháng thuốc qua plasmid ở S. typhi

cũng đã được nhiều tác giả trên thế giới

nghiên cứu [4], [7], [10]. Tại Việt Nam,

plasmid mang gen kháng thuốc cũng đã được

tìm thấy ở một số chủng S. typhi phân lập tại

miền Nam Việt Nam. Tuy nhiên có sự khác

biệt trong cấu trúc và trọng lượng phân tử của

các plasmid mang gen kháng thuốc này [1],

[8], [9], [11], [12], [15]. Phân tích R-plasmid

(plasmid mang gen kháng thuốc) và cơ chế

lan truyền gen kháng thuốc ở vi khuẩn sẽ giúp

xây dựng phương thức ngăn ngừa sự lan

*

truyền các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh

trong cộng đồng.

Xác định đặc điểm kháng kháng sinh, sự tồn

tại và cơ chế lan truyền của gen kháng kháng

sinh ở các chủng S. typhi phân lập tại Việt

Nam chính là nội dung nghiên cứu của đề tài.

VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Chủng vi khuẩn: 111 chủng S. typhi phân

lập từ bệnh nhân thương hàn tại Việt Nam do

Ngân hàng gen vi sinh vật Trường Đại học Y

Hà Nội cung cấp. Trong đó 52 chủng phân lập

tại miền Bắc, 45 chủng phân lập tại miền

Trung và 14 chủng phân lập từ miền Nam.

Chủng E. coli ATCC25922 và S. aureus

ATCC 25923 sử dụng cho kiểm tra hiệu lực

của kháng sinh. Chủng E. coli DH5α sử dụng

cho thực nghiệp tiếp hợp chuyển gen.

Phương pháp nghiên cứu

Tất cả các chủng S. typhi đều được xác định

sự nhạy cảm với 9 kháng sinh, bao gồm:

chloramphenicol (Cm), ampicillin (Ap),

tetracycline (Te), trimethoprim (Tm),

sulfamethoxazole (Su), nalidixic acid (Na),

ceftazidime, ceftriaxone và ciprofloxacin

bằng phương pháp khoanh giấy khuếch tán

Kirby- Bauer; MIC với chloramphenicol,

ampicillin và co-trimoxazole được xác định

bằng phương pháp E-test. DNA plasmid được

tách chiết và tinh sạch theo phương pháp của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn