Đa dạng thành phần loài bò sát ếch nhái ở khu bảo tồn thiên nhiên xuân nha, tỉnh sơn la

54

32(4): 54-61 T¹p chÝ Sinh häc 12-2010

§A D¹NG VÒ THµNH PHÇN LOµI Bß S¸T Vµ ÕCH NH¸I

ë KHU B¶O TåN THI£N NHI£N XU¢N NHA, TØNH S¥N LA

NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Xu©n §Æng,

NguyÔn Qu¶ng Tr−êng

ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt

MÆc dï ® cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp tõ n¨m

1986, nh−ng thµnh phÇn loµi ®éng vËt hoang d

nãi chung vµ bß s¸t, Õch nh¸i (BSEN) nãi riªng

cña Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Nha huyÖn

Méc Ch©u tØnh S¬n La cßn rÊt Ýt ®−îc nghiªn

cøu. N¨m 1991, Chi côc KiÓm l©m S¬n La phèi

hîp víi ViÖn §iÒu tra, Quy ho¹ch rõng tiÕn

hµnh ®iÒu tra kh¶o s¸t x©y dùng LuËn chøng

kinh tÕ - kü thuËt cho KBTTN Xu©n Nha, ®

thèng kª ®−îc 69 loµi BSEN. N¨m 2003, Tr−êng

§¹i häc L©m nghiÖp phèi hîp víi ViÖn Sinh th¸i

vµ Tµi nguyªn sinh vËt tiÕn hµnh ®iÒu tra kh¶o

s¸t ®iÒu chØnh Dù ¸n ®Çu t− x©y dùng KBTTN

Xu©n Nha, ® thèng kª ®−îc 66 loµi BSEN (43

loµi bß s¸t vµ 23 loµi Õch nh¸i). Do thêi gian

kh¶o s¸t ng¾n nªn c¸c ghi nhËn nµy cßn rÊt s¬

bé vµ chñ yÕu dùa vµo th«ng tin pháng vÊn d©n

®Þa ph−¬ng.

Nh»m cËp nhËt danh s¸ch thµnh phÇn loµi

BSEN cña KBTTN Xu©n Nha phôc vô qu¶n lý

b¶o tån t¹i chç vµ thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt

cho biªn so¹n §éng vËt chÝ ViÖt Nam, trong c¸c

n¨m tõ 2006-2010 chóng t«i ® tiÕn hµnh nhiÒu

®ît kh¶o s¸t trªn ph¹m vi vïng lâi cña KBTTN

Xu©n Nha vµ trong c¸c d¹ng sinh c¶nh chÝnh

cña khu b¶o tån. Bµi viÕt nµy nh»m ®¸nh gi¸ sù

®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi vµ th¶o luËn vÒ ®Æc

®iÓm ph©n bè còng nh− gi¸ trÞ b¶o tån cña khu

hÖ BSEN ë KBTTN Xu©n Nha.

I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU

1. Thêi gian vµ khu vùc nghiªn cøu

Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh trong 4 n¨m víi

7 ®ît kh¶o s¸t (6/2006, 10/2006, 4/2007,

5/2008, 7/2008, 3/2010 vµ 9/2010); mçi ®ît tõ

10-20 ngµy thùc tÕ kh¶o s¸t. Kh¶o s¸t ®−îc tiÕn

hµnh t¹i ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt vµ ph©n

khu phôc håi sinh th¸i cña KBTTN Xu©n Nha,

thuéc ®Þa phËn c¸c x Xu©n Nha (c¸c b¶n Suèi

Quanh, Nµ Sµn, T−n, ChiÒng Hin, ChiÒng N−a,

Nµ HiÒng, T©y Tµ Lµo, §«ng Tµ Lµo), ChiÒng

Xu©n (c¸c b¶n Dóp L¾c KÐn, L¸y, Khß Hång),

T©n Xu©n (c¸c b¶n Bón, Ngµ, B−íp, Cét Mèc, A

L¨ng, Sa Lai), ChiÒng S¬n (c¸c b¶n Nµ TÐn, Co

Ph−¬ng, Suèi ThÝn, ChiÒng VÌ) vµ Lãng SËp

(b¶n Ph¸t). Lùc l−îng kh¶o s¸t, ngoµi 3 chuyªn

gia cña ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt,

cßn cã sù tham gia cña Lª Nguyªn NgËt

(Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi) vµ mét sè

sinh viªn, häc viªn cao häc cña Tr−êng ®¹i häc

L©m nghiÖp vµ tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi.

2. TuyÕn kh¶o s¸t vµ thu mÉu vËt

C¸c tuyÕn kh¶o s¸t ®−îc chän xuyªn qua

c¸c sinh c¶nh kh¸c nhau cña KBTTN Xu©n Nha

®Ó quan s¸t vµ thu mÉu c¸c loµi BSEN. Kh¶o s¸t

®−îc tiÕn hµnh c¶ ban ngµy vµ ban ®ªm. Thu

mÉu BSEN chñ yÕu b»ng tay hoÆc dïng gËy b¾t

r¾n. MÉu vËt sèng thu ®−îc sau khi chôp ¶nh,

x¸c ®Þnh tªn loµi vµ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt (h×nh

th¸i, sinh c¶nh sèng,...) ®−îc th¶ trë l¹i tù nhiªn.

Mét sè mÉu bÞ th−¬ng, chÕt hoÆc mÉu khã ®Þnh

danh ®−îc gi÷ l¹i lµm tiªu b¶n nghiªn cøu. MÉu

lµm tiªu b¶n ®−îc cè ®Þnh b»ng phãc-ma-lin

10% vµ b¶o qu¶n trong cån 70%. TÊt c¶ cã 22

tuyÕn kh¶o s¸t, víi chiÒu dµi mçi tuyÕn tõ 4 - 8

km; tæng chiÒu dµi tÊt c¶ c¸c tuyÕn kho¶ng 110

km vµ mçi tuyÕn ®−îc kh¶o s¸t lËp l¹i tõ 2-4

lÇn; tæng chiÒu dµi tuyÕn thùc tÕ kh¶o s¸t

kho¶ng 350 km.

3. §iÒu tra pháng vÊn

Ph−¬ng ph¸p pháng vÊn ng−êi d©n ®Þa

ph−¬ng vµ c¸n bé KBTTN Xu©n Nha ®−îc ¸p

dông ®Ó ghi nhËn mét sè loµi cã kÝch th−íc lín,

dÔ nhËn d¹ng. Trong pháng vÊn cã sö dông ¶nh

mµu cña c¸c loµi vµ xem xÐt c¸c bé phËn ®éng

vËt (mai rïa, r¾n ng©m r−îu,...) cßn l−u gi÷