Cục diện châu á-Thái Bình Dương (trọng tâm là Đông Bắc á và Đông Nam á) trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI

Héi ®ång lý luËn trung −¬ng

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc

Côc diÖn ch©u ¸-th¸i b×nh d−¬ng

(träng t©m lµ ®«ng b¾c ¸ vµ ®«ng nam ¸)

trong hai thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI

M· sè: KX 08.06

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: gs.ts . d−¬ng phó hiÖp

6449

07/8/2007

Hµ Néi- 2005

1

Lêi nãi ®Çu

CATBD lµ khu vùc ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®Æc biÖt quan t©m, ph©n

tÝch, ®¸nh gi¸ v× ViÖt Nam lµ mét n−íc n»m trong khu vùc, tÝch cùc tham gia

hîp t¸c khu vùc; mäi sù biÕn ®æi cña khu vùc nµy ®Òu t¸c ®éng ®Õn n−íc ta.

Tõ §¹i héi VI (n¨m 1986) ®Õn nay §¶ng ta ®· nhiÒu lÇn nªu lªn nh÷ng nhËn

®Þnh vÒ t×nh h×nh khu vùc nµy vµ thÊy r»ng khu vùc CATBD ®ãng vai trß ngµy

cµng quan träng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, an ninh vµ v¨n ho¸ trªn thÕ giíi.

MÆc dï nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· nªu lªn nh÷ng nhËn

®Þnh kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh khu vùc CATBD, nh−ng ®Ó tiÕp tôc phôc vô cho

®−êng lèi, chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta, ®Ò tµi

KX.08.06 ®Æt ra môc tiªu: Ph¸c th¶o bøc tranh tæng thÓ vÒ côc diÖn CATBD,

träng t©m lµ §«ng B¾c ¸ vµ §«ng Nam ¸; Cung cÊp nh÷ng th«ng tin, luËn cø

khoa häc, dù b¸o t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, an ninh, v¨n ho¸, x· héi vµ c¸c

xu h−íng ph¸t triÓn vµ sù liªn kÕt khu vùc; Ph©n tÝch sù t¸c ®éng cña t×nh h×nh

khu vùc ®èi víi ViÖt Nam. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ ®Ò tµi ph¶i tr¶ lêi hµng

lo¹t vÊn ®Ò nh−: trong gÇn 20 n¨m qua t×nh h×nh khu vùc CATBD cã g× biÕn

®æi; côc diÖn khu vùc nµy hiÖn nay ra sao trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ,

an ninh, v¨n ho¸, x· héi vµ triÓn väng cña t×nh h×nh ®ã sÏ diÔn biÕn nh− thÕ

nµo trong 10, 15 n¨m s¾p tíi; nh÷ng diÔn biÕn Êy t¹o ra thêi c¬, th¸ch thøc g×

®èi víi n−íc ta vµ ph−¬ng h−íng ®èi s¸ch cña chóng ta nªn nh− thÕ nµo.

Côc diÖn CATBD lµ mét ®èi t−îng nghiªn cøu réng lín, diÔn biÕn phøc

t¹p. §Ó nghiªn cøu mét ®èi t−îng nh− thÕ, c¸ch tiÕp cËn thÝch hîp nhÊt vÉn lµ

ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt, trong ®ã ®Æc biÖt ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c

kh¸ch quan: kh«ng xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ quan cña m×nh vÒ ®èi t−îng mµ

ph¶i xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n ®èi t−îng, kh«ng b¾t ®èi t−îng phô thuéc vµo t−

duy mµ ph¶i ®Ó t− duy phô thuéc vµo ®èi t−îng, kh«ng g¸n cho ®èi t−îng

nh÷ng s¬ ®å chñ quan mµ ph¶i rót nh÷ng s¬ ®å Êy tõ ®èi t−îng. ChÝnh nguyªn

t¾c kh¸ch quan ®· bao hµm nguyªn t¾c tÝnh cô thÓ, tøc lµ yªu cÇu ph¶i tÝnh

®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng trong nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö - cô thÓ nhÊt

®Þnh. Cïng víi nguyªn t¾c kh¸ch quan, ®Ò tµi lu«n lu«n tu©n theo nguyªn t¾c

toµn diÖn: nghiªn cøu ®èi t−îng kh«ng t¸ch rêi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i cña nã

vµ c¸c mèi liªn hÖ cña nã. §Ò tµi cßn ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n

2

tÝch vµ tæng hîp, lÞch sö vµ l«gic, v.v... Do CATBD lµ khu vùc réng lín, bao

gåm nhiÒu n−íc nªn ®ßi hái ®Ò tµi ph¶i kÕt hîp nghiªn cøu ®Êt n−íc häc víi

khu vùc häc.

Néi hµm cña kh¸i niÖm CATBD cã ph¹m vi réng hÑp kh¸c nhau tuú theo

quan ®iÓm xem xÐt tõ gãc ®é ®Þa lý tù nhiªn hay ®Þa lý kinh tÕ chÝnh trÞ, ®Þa lý

chiÕn l−îc.

Theo nghÜa réng, CA-TBD bao gåm 81 n−íc vµ l·nh thæ thuéc vïng lßng

ch¶o Th¸i B×nh D−¬ng vµ c¸c n−íc ch©u ¸ kh¸c. Cßn theo nghÜa hÑp, CATBD

bao gåm chñ yÕu c¸c n−íc §«ng ¸. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®· ®−îc

x¸c ®Þnh nh− tªn cña ®Ò tµi: "Côc diÖn CATBD (träng t©m lµ §«ng B¾c ¸ vµ

§«ng Nam ¸) trong hai thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI".

Kh¸i niÖm "côc diÖn khu vùc" ®−îc tr×nh bµy trong ®Ò tµi nµy lµ ®Ó chØ

thùc tr¹ng t×nh h×nh trªn c¸c lÜnh vùc chñ yÕu cña ®êi sèng x· héi, trong ®ã

võa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña khu vùc, võa cã xu thÕ ph¸t triÓn cña khu vùc ë

mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Do ®ã, khi tr×nh bµy côc diÖn kinh tÕ, ®Ò tµi tËp trung

ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña kinh tÕ khu vùc; khi tr×nh bµy

côc diÖn chÝnh trÞ, an ninh, ®Ò tµi h−íng vµo viÖc v¹ch ra mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ

thùc tr¹ng chÝnh trÞ, an ninh cña khu vùc, trªn c¬ së ®ã dù b¸o nh÷ng thuËn

lîi, th¸ch thøc vµ xu h−íng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2020. Cßn lÜnh vùc v¨n ho¸, x·

héi lµ lÜnh vùc rÊt réng lín, nªn khi bµn vÒ lÜnh vùc nµy ®Ò tµi lùa chän mét sè

vÊn ®Ò nh−: v¨n ho¸, d©n téc, t«n gi¸o, d©n sè vµ viÖc lµm, ph©n tÇng x· héi vµ

phóc lîi x· héi ®Ó kh¸i qu¸t côc diÖn v¨n ho¸, x· héi cña khu vùc CATBD.

Côc diÖn khu vùc CATBD h×nh thµnh vµ biÕn ®æi do sù t¸c ®éng cña c¸c

nh©n tè bªn trong vµ bªn ngoµi khu vùc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu vµ nh÷ng

xu thÕ lín cña thÕ giíi ngµy nay lµ nh©n tè quan träng nhÊt quy ®Þnh côc diÖn

khu vùc CATBD. Do ®ã, kh«ng thÓ hiÓu ®−îc côc diÖn khu vùc CATBD nÕu

nghiªn cøu nã t¸ch rêi côc diÖn thÕ giíi. Nh−ng vÒ mÆt ®Þa lý, lÞch sö, d©n sè,

truyÒn thèng v¨n ho¸, quan hÖ gi÷a c¸c n−íc trong khu vùc vµ quan hÖ gi÷a

khu vùc nµy víi c¸c khu vùc kh¸c,.v.v... l¹i t¹o thµnh nh÷ng nÐt riªng biÖt cña

khu vùc CATBD. V× thÕ, côc diÖn khu vùc CATBD võa ph¶n ¸nh nh÷ng nÐt

chung cña côc diÖn thÕ giíi, l¹i võa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña nã.

3

XuÊt ph¸t tõ môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi vµ tõ c¸ch tiÕp cËn võa nªu ë

trªn, kÕt cÊu cña ®Ò tµi 4 ch−¬ng sau ®©y:

1. Côc diÖn kinh tÕ khu vùc CATBD.

2. Côc diÖn chÝnh trÞ, an ninh khu vùc CATBD.

3. Côc diÖn v¨n ho¸, x· héi cña khu vùc CATBD.

4. T¸c ®éng cña côc diÖn khu vùc CATBD ®èi víi ViÖt Nam.

4

Ch−¬ng I

Côc diÖn kinh tÕ khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng trong

20 n¨m ®Çu thÕ kû XXI

§Ò cËp ®Õn côc diÖn kinh tÕ cña mét quèc gia hay mét khu vùc lµ mét

m¶ng ®Ò tµi rÊt réng lín, bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò vµ khÝa c¹nh kh¸c nhau. Côc

diÖn, theo Tõ ®iÓn tiÕng viÖt, lµ t×nh h×nh chung cña cuéc ®Êu tranh, cuéc

tranh chÊp, biÓu hiÖn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh”. Trong tiÕng anh, ch÷

côc diÖn cã hai tõ th−êng ®−îc dïng- Conjuncture vµ Complexion, thÓ hiÖn

t×nh c¶nh, c¶nh ngé vµ ph¶n ¶nh diÖn m¹o chung.VËy côc diÖn kinh tÕ cña

mét khu vùc ph¶i ch¨ng chÝnh lµ diÖn m¹o vµ bè côc (kÕt cÊu) vÒ mÆt kinh tÕ

cña khu vùc Êy trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Nh− vËy ®Ó x¸c ®Þnh côc diÖn

kinh tÕ khu vùc CATBD trong hai n−¬i n¨m ®Çu thÕ kû XXI cÇn ph¶i lµm râ

®−îc c¸c xu h−íng biÕn ®æi chñ yÕu vÒ mÆt lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n

xuÊt, qua ®ã thÓ hiÖn nh÷ng thay ®æi vÒ thÕ vµ lùc cña c¸c nÒn kinh tÕ, c¸c chñ

thÓ kinh tÕ trong khu vùc.

Nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt lùc l−îng s¶n xuÊt cÇn lµm râ lµ: nh÷ng xu h−íng

biÕn ®æi vÒ t¨ng tr−ëng tæng l−îng kinh tÕ, vÒ biÕn ®éng lùc l−îng lao ®éng vµ

t− liÖu s¶n xuÊt (nhÊt lµ vÒ vÊn ®Ò c«ng nghÖ). Nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt quan hÖ

s¶n xuÊt trong ph¹m vi khu vùc cÇn ph¶i ®Ò cËp ®ã lµ sù biÕn ®æi vÒ thÓ chÕ

kinh tÕ, vÒ liªn kÕt héi nhËp gi÷a c¸c thùc thÓ kinh tÕ trong khu vùc

TÊt c¶ nh÷ng sù biÕn ®æi trªn ®Òu chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè bªn trong

khu vùc vµ ngoµi khu vùc. §iÒu ®ã cho thÊy cÇn ph¶i ®Ò cËp ®Õn c¸c yÕu tè

ngoµi kinh tÕ vµ c¸c yÕu tè ngoµi khu vùc t¸c ®éng ®Õn c¸c xu h−íng ph¸t

triÓn kinh tÕ khu vùc. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c xu h−íng biÕn ®æi chóng t«i sÏ

ph¸c ho¹ côc diÖn cña khu vùc trong vßng 15-20 n¨m tíi.

§Ó cã c¬ së thèng nhÊt khi ph©n tÝch nhËn ®Þnh chóng t«i xin giíi h¹n

vÊn ®Ò tr×nh bµy vÒ mÆt thêi gian tõ nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay. Quan niÖm vÒ

ph¹m vi khu vùc CATBD do xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau nh−

®Þa kinh tÕ, ®Þa chÝnh trÞ.. cho nªn còng cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c biÖt. ë ®©y ®Ò

cËp ®Õn khu vùc CATBD ®−îc hiÓu bao gåm c¸c quèc gia thuéc ch©u ¸ n»m

ven bê Th¸i B×nh D−¬ng. §iÒu ®ã còng cã nghÜa vÊn ®Ò ®−îc xem xÐt chñ yÕu

5

liªn quan ®Õn c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ §«ng ¸. §−¬ng nhiªn khi ph©n

tÝch c¸c vÊn ®Ò sÏ cã so s¸nh, më réng khi cÇn thiÕt.

I. C¸c xu h−íng biÕn ®æi kinh tÕ chñ yÕu cña khu vùc

I. CATBD nh×n chung ®ang vµ sÏ tiÕp tôc lµ khu vùc cã tèc ®é t¨ng

tr−ëng kinh tÕ trung b×nh hµng n¨m cao trong nÒn kinh thÕ giíi vµ v× vËy

tiÒm lùc kinh tÕ ngµy cµng m¹nh.

Trong thËp kû 70 vµ 80 cña thÕ kû XX CATBD ®−îc biÕt ®Õn víi t− c¸ch

lµ khu vùc kinh tÕ s«i ®éng. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña khu vùc nµy lu«n ë

møc cao trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Xu h−íng t¨ng tr−ëng ®ã ®· kÐo dµi cho

®Õn khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc 1997-1998. Trªn thùc tÕ

giai ®o¹n 1990-1998 vÉn lµ giai ®o¹n t¨ng tr−ëng kinh tÕ æn ®Þnh cña khu vùc

§«ng ¸ víi møc kho¶ng 8,1%, trong ®ã 4 nÒn c«ng nghiÖp míi NIEs ®¹t møc

t¨ng tõ 8-10%. §©y lµ møc vÉn kh¸ cao so víi møc t¨ng tr−ëng cña c¸c khu

vùc kh¸c trªn thÕ giíi, ch¼ng h¹n trong cïng thêi kú, ch©u Phi chØ ®¹t 2,2%,

Mü la tinh: 3,7 % vµ b¶n th©n Mü còng chØ ®¹t 2,9%1

.

§Ò cËp ®Õn nguyªn nh©n cña sù gia t¨ng nhanh nµy cã rÊt nhiÒu ph©n tÝch

kh¸c nhau, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng ph©n tÝch cña Ng©n hµng thÕ giíi. Trong

cuèn “Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸” Ng©n hµng thÕ giíi ®· nªu 8 lý do c¬

b¶n nh−: M«i tr−êng kinh tÕ vÜ m« çn ®Þnh; Tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cao; Nguån

nh©n lùc cã chÊt l−îng cao; Bé m¸y hµnh chÝnh ®·i ngé theo n¨ng lùc; BÊt b×nh

®¼ng thu nhËp thÊp; §Èy m¹nh xuÊt khÈu; C«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng; §Çu t−

trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ chuyÓn giao nh÷ng bÝ quyÕt c«ng nghÖ cã liªn quan 2

.

Ngoµi ra cßn mét lý do rÊt quan träng song l¹i Ýt ®−îc nh¾c tíi lµ sù gÇn nhau vÒ

mÆt ®Þa lý cña c¸c quèc gia nµy. NÕu chØ ®¬n gi¶n ®−a gi¶i thÝch c¸c nÒn kinh tÕ

®ang ph¸t triÓn nhanh nµy n»m trong cïng mét khu vùc lµ ch−a ®ñ. Chóng ta

ph¶i nhËn thÊy r»ng tèc ®é t¨ng tr−ëng cao cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ lµ cã liªn

quan tíi nhau, vµ chÝnh sù phuéc lÉn nhau n¨ng ®éng nµy ®· hç trî vµo sù t¨ng

tr−ëng cao cña tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc.

1

Verena Blechinger and Jochen legewie: Facing Asia – Japan”s Role in the Political and economic dynamism

of Regional cooperation, Tokyo, 4-2000, tr.158 2

Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸, S¸ch dÞch, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, H. 2001, tr.73

6

Sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÖn tÖ n¨m 1997 c¸c quèc gia trong khu

vùc ®Òu chó träng ®Èy m¹nh c¶i c¸ch, nhÊt lµ c¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh vµ

c«ng ty t¹o c¬ së cho t¨ng tr−ëng. Vµ trªn thùc tÕ c¸c quèc gia khu vùc ®·

nhanh chãng håi phôc lÊy l¹i ®µ t¨ng tr−ëng. N¨m 2001 c¸c n−íc trong khu

vùc ®· cã sù phôc håi m¹nh mÏ vµ khu vùc CATBD ®· ®¹t møc t¨ng tr−ëng

4,1%, c¸c n¨m tiÕp sau tèc ®é t¨ng tr−ëng ®Òu cã c¶i thiÖn. Riªng khu vùc

§«ng ¸ theo dù b¸o ban ®Çu cu¶ Ng©n hµng thÕ giíi n¨m 2004 ®¹t trung b×nh

6%, trong khi ®ã møc chung cña thÕ giíi lµ 4,6%3

.

Khi ®¸nh gi¸ triÓn väng kinh tÕ khu vùc, hÇu hÕt c¸c tæ chøc quèc tÕ nh−

Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t

triÓn kinh tÕ (OECD),... ®Òu ®−a ra nh÷ng dù b¸o kh¸ l¹c quan vÒ triÓn väng

cña khu vùc CATBD trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI. Theo dù b¸o, trong

vßng 10 n¨m tíi, khu vùc CATBD, sÏ ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh

5,1%. Tuy nhiªn, do nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï vÒ mÆt ®Þa lý, kinh tÕ vµ chÝnh

trÞ cña mçi quèc gia kh¸c nhau nªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ còng rÊt kh¸c nhau.

C¸c n−íc ASEAN vÉn duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh 6,4%/n¨m4

,

®©y lµ møc cao nhÊt so víi c¸c khu vùc kh¸c. C¸c n−íc NIE ch©u ¸ sÏ ®¹t

5,5%/n¨m. Trong ®ã, Hµn Quèc sÏ thay thÕ Hång K«ng trë thµnh ®èi thñ trùc

tiÕp cña Singapo trong nhãm c¸c n−íc NIE. Hµn Quèc sÏ ®¹t tèc ®é t¨ng

tr−ëng m¹nh nhÊt trong ®ît phôc håi s¾p tíi nhê nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ mµ

chÝnh phñ Hµn Quèc ®ang thi hµnh. NhÞp ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ sÏ ®¹t kho¶ng

5,2% trong vßng 10 n¨m tíi, mét tèc ®é t¨ng tr−ëng cao ®èi víi mét nÒn kinh

tÕ ph¸t triÓn. Trong khi ®ã, dù b¸o tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Singapo sÏ

®¹t trung b×nh 5,1%. Hång K«ng thÊp h¬n víi nhÞp ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh

chØ ®¹t 3%/n¨m. §èi víi Trung Quèc, nhê cã thÞ tr−êng trong n−íc réng lín

cïng víi viÖc t¨ng c−êng c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i trùc tiÕp vµ më cöa nÒn kinh

tÕ, nªn trong giai ®o¹n nµy, nhÞp ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Trung Quèc sÏ ®¹t

trung b×nh 7,2%/n¨m, (®øng thø hai thÕ giíi). Riªng ViÖt Nam, theo ®¸nh gi¸

cña WB, tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n sÏ ®¹t 7,4%/n¨m, ®©y lµ møc t¨ng

tr−ëng cao nhÊt cña khu vùc CATBD vµ trªn thÕ giíi. C¸c n−íc ë B¾c Mü bao

3

New straits Times, 2/6/2004

4

Kinh tÕ thÕ giíi thÕ kû XX vµ triÓn väng nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI", NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ

néi, 2001, tr. 91

7

gåm Cana®a, Mªhic« vµ Mü chØ ®¹t møc t¨ng tr−ëng 2,5%/n¨m, trong ®ã, Mü

®¹t 2,6%/n¨m, Mªhic« 2,2%/n¨m vµ Cana®a sÏ ®¹t møc t¨ng tr−ëng cao nhÊt

cã thÓ lµ 2,8%/n¨m. Víi n−íc Nga sau mét thêi kú dµi ch×m s©u trong khñng

ho¶ng kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi víi tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ©m trong nhiÒu n¨m

liÒn, kinh tÕ sÏ phôc håi vµ t¨ng tr−ëng trung b×nh kho¶ng 3,3%/n¨m. Nh− vËy

møc t¨ng tr−ëng cña c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ §«ng ¸ vÒ xu h−íng vÉn ë

møc cao trªn thÕ giíi.

Dù b¸o ph¸t triÓn cña mét sè quèc gia vµ vïng l∙nh thæ

Tªn n−íc vµ

l·nh thæ

GDP n¨m 1998(PPP); tû USD GDP n¨m 2010(PPP); tû USD

Singapore

Hongkong

NhËtB¶n

§µi loan

Hµn Quèc

Malaixia

Th¸i Lan

Trung Quèc

ViÖt Nam

Mü

¢n §é

109

153

2863

381

604

237

385

4819

137

8511

1710

277

308

4428

982

1470

630

878

13857

436

15816

4403

Nguån: Asiaweek, 20-27/8/1999

Trong nh÷ng thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI, kinh tÕ khu vùc CATBD sÏ

tiÕp tôc t¨ng tr−ëng víi tèc ®é trung b×nh cao nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi.

C¬ së ®Çu tiªn cña dù b¸o nµy dùa trªn thùc tÕ ph¸t triÓn cña khu vùc trong

thêi gian ®· qua nh− ®· ph©n tÝch ë trªn. §ång thêi nÕu nh×n vÒ triÓn väng

cña m«i tr−êng ph¸t triÓn khu vùc ta cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng c¨n cø b¶o ®¶m

cho kh¶ n¨ng t¨ng tr−ëng cao cña kinh tÕ khu vùc trªn c¸c khÝa c¹nh sau:

Thø nhÊt, Cïng víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, xu h−íng héi nhËp kinh tÕ

trong khu vùc còng ®ang ®−îc thóc ®Èy m¹nh mÏ. C¸c khèi trong khu vùc ®·

®¹t ®−îc nh÷ng tho¶ thuËn vÒ tù do th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Ho¹t ®éng th−¬ng

m¹i vµ ®Çu t− ë khu vùc nµy ®· vµ sÏ trë nªn s«i ®éng h¬n. ChÝnh sù héi nhËp

kinh tÕ t¹o ra c¬ héi bæ sung lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ

8

do ®ã, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ hµng n¨m ë khu vùc CATBD sÏ cã chiÒu

h−íng t¨ng cao.

Thø hai, Dßng vèn ®Çu t− vµo c¸c n−íc trong khu vùc còng sÏ t¨ng lªn,

®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n−íc ë khu vùc §«ng ¸. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y

Trung Quèc næi lªn trë thµnh n−íc thu hót ®Çu t− nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi, n¨m

2003 ®¹t 57,24 tû USD. ASEAN còng ®ang lµ miÒn ®Êt ®−îc c¸c c«ng ty

xuyªn quèc gia ngµy cµng quan t©m do cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ m«i

tr−êng ®Çu t− ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn.

Thø ba, nh÷ng n¨m qua, khu vùc CATBD, ®Æc biÖt lµ §«ng ¸ ®· trë

thµnh thÞ tr−êng bu«n b¸n lín nhÊt thÕ giíi. Kh«ng kÓ NhËt B¶n th× Trung

Quèc, Singapo, Hµn Quèc, §µi Loan vµ Malaixia ®ang ®øng trong danh s¸ch

20 n−íc xuÊt khÈu lín nhÊt thÕ giíi. Tõ n¨m 1994 trë ®i bu«n b¸n cña khu vùc

CATBD ®· v−ît møc bu«n b¸n cña Mü víi EU. Do tû lÖ xuÊt nhËp khÈu hµng

n¨m cao cho nªn tû träng th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc trong khu vùc CATBD sÏ

t¨ng cao, trong ®ã c¸c n−íc thuéc ASEAN vµ Trung Quèc cã møc t¨ng nhanh

nhÊt.

Thø t−, trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸, NhËt

B¶n vµ c¸c n−íc §«ng ¸ lu«n chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ ®µo t¹o nguån

nh©n lùc. Do ®ã, nh÷ng n−íc nµy kh«ng nh÷ng lµm chñ ®−îc c«ng nghÖ hiÖn

®¹i mµ cßn lµ n¬i nghiªn cøu, ph¸t minh ra nh÷ng c«ng nghÖ míi. Trong

t−¬ng lai, kh«ng chØ cã Mü vµ T©y ¢u chiÕm gi÷ vÞ trÝ ®éc t«n trong thÞ tr−êng

c«ng nghÖ mµ NhËt B¶n vµ mét sè n−íc §«ng ¸ còng lµ n¬i chøa ®ùng tiÒm

n¨ng xuÊt khÈu c«ng nghÖ to lín. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc

chÝnh cña sù ph¸t triÓn trong t−¬ng lai.

Thø n¨m, víi xu h−íng t¨ng c−êng hîp t¸c an ninh ®èi tho¹i, khu vùc

CATBD sÏ tiÕp tôc ®−îc duy tr× trong thÕ æn ®Þnh t−¬ng ®èi. Ýt cã kh¶ n¨ng

bïng næ xung ®ét trong khu vùc. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó c¸c

n−íc trong khu vùc cã thÓ tËp trung cho ph¸t triÓn kinh tÕ.

Thø s¸u, Sù c¶i thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nhÊt lµ kinh tÕ Mü sÏ thóc

®Èy sù hîp t¸c ph¸t triÓn liªn khu vùc. Cã thÓ thÊy ®©y lµ yÕu tè cùc kú quan

träng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ §«ng ¸, bëi lÏ hiÖn nay Mü lµ ®èi t¸c kinh

9

tÕ chÝnh cña kh«ng Ýt nÒn kinh tÕ trong khu vùc nh− NhËt B¶n vµ Trung Quèc.

Sau ®ît suy tho¸i do t¸c ®éng cña sù kiÖn 11/9/2001, nÒn kinh tÕ Mü ®· cã sù

phôc håi vµ t¨ng tr−ëng kh¸ vµo n¨m 2003 víi tû lÖ 2,6% vµ n¨m 2004 lµ

4,4%5

. NÕu nÒn kinh tÕ Mü duy tr× ®−îc ®µ t¨ng tr−ëng sÏ lµ mét c¬ héi cho

sù gia t¨ng tiÕp theo cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trong ®ã cã kinh tÕ §«ng ¸.

Tuy nhiªn ®iÒu còng cÇn thÊy r»ng, trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t t¨ng

tr−ëng kinh tÕ cña §«ng ¸ cã thÓ sÏ dÞu ®i mét chót v× Trung Quèc – mét ®Çu

tÇu t¨ng tr−ëng cña khu vùc ®ang cã sù ®iÒu chØnh gi¶m nhiÖt ®èi víi nÒn kinh

tÕ. TÊt nhiªn víi nh÷ng c¶i c¸ch cña c¸c quèc gia trong khu vùc vµ sù phôc

håi kinh tÕ cña NhËt B¶n, §«ng ¸ vÉn ®−îc xem lµ khu vùc cã sù t¨ng tr−ëng

n¨ng ®éng vµ ®−îc xem nh− ®Çu tÇu t¨ng tr−ëng thø hai (kinh tÕ Mü lµ ®Çu tÇu

t¨ng tr−ëng sè 1) cña c¶ nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi.

§iÒu còng cÇn nãi thªm r»ng, kinh tÕ khu vùc cã triÓn väng tèt ®Ñp lµ xu

h−íng næi tréi, song kh«ng ph¶i kh«ng cã kh¶ n¨ng cña sù ®ét biÕn. §iÒu nµy

g¾n liÒn víi biÕn ®éng vÒ gi¸ dÇu má vµ c¬ cÊu t¨ng tr−ëng kinh tÕ khu vùc.

Kinh tÕ khu vùc qu¸ phô thuéc vµo nguån n¨ng l−îng bªn ngoµi nhÊt lµ víi 2

nÒn kinh tÕ khæng lå trong khu vùc lµ Trung Quèc vµ NhËt B¶n. Tr−íc ®©y

Trung Quèc lµ n−íc tù tóc ®−îc nguån n¨ng l−îng nµy, song víi sù më réng

qui m« kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i c¸ch më cöa, hiÖn nay Trung Quèc trë thµnh

n−íc nhËp dÇu víi khèi l−îng lín. N¨m 2003 Trung Quèc ®· v−ît NhËt trë

thµnh n−íc tiªu thô dÇu th« lín thø hai thÕ giíi sau Mü. Theo ®¸nh gi¸ cña c¬

quan n¨ng l−îng quèc tÕ (IEA) ®Õn n¨m 2010, 50% nhu cÇu dÇu cña Trung

Quèc sÏ ph¶i dùa vµo nhËp khÈu vµ ®Õn n¨m 2020 sÏ t¨ng lªn 80%. B¶n th©n

NhËt B¶n phô thuéc ®Õn 90% nhu cÇu n¨ng l−îng tõ bªn ngoµi. HiÖn nay c¶

hai quèc gia ®ang t×m c¸ch ®a d¹ng ho¸ nguån cung cÊp, ngoµi khu vùc Trung

§«ng c¶ hai n−íc ®Òu hy väng vµo nguån dÇu má cña Nga vµ c¸c quèc gia

trong khu vùc §«ng Nam ¸. NÕu kh«ng cã sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu phï hîp ®¶m

b¶o an ninh n¨ng l−îng vµ nguån cung ®Çu vµo nãi chung sÏ rÊt khã ®¶m b¶o

®−îc xu h−íng ph¸t triÓn cao æn ®Þnh.

5

IMF, World Economic Outlook, 9/2003 vµ 11/2004

10

2. C¬ cÊu kinh tÕ trong khu vùc ®ang vµ sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®æi h−íng

vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh g¾n víi nÒn kinh tÕ tri thøc, nhÊt lµ ë c¸c quèc gia

cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao. Còng v× vËy bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ toµn khu vùc

®ang dÇn h×nh thµnh theo mét vÞ thÕ míi.

Cho ®Õn ®Çu thËp kû 90, hÇu hÕt c¸c n−íc trong khu vùc ch©u ¸ vÉn chñ

yÕu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng: më cöa, thu

hót vèn ®Çu t− vµ c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi ®Ó cã ®iÒu kiÖn khai th¸c tèt nh÷ng

lîi thÕ so s¸nh vèn cã cña m×nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Êt ®ai, con ng−êi

®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¹o nªn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp

truyÒn thèng sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Ph−¬ng ph¸p nµy ®· ®em l¹i sù

t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh chãng ë nhiÒu n−íc §«ng ¸ vµ ®−îc thÕ giíi biÕt

®Õn nh− mét “sù thÇn kú” cña nhãm n−íc ®ang ph¸t triÓn.

Cho ®Õn cuèi thËp kû 90 trë l¹i ®©y, m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë khu vùc

ch©u ¸ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ h−íng vÒ xuÊt khÈu trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so

s¸nh. Tuy nhiªn, víi sù ph¸t triÓn nh− vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ, m«

h×nh c«ng nghiÖp ho¸ truyÒn thèng ®· cã nhiÒu thay ®æi. Sù ph¸t triÓn nhanh

chãng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cao ®é cña

lùc l−îng s¶n xuÊt, mµ ®i ®Çu lµ c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− Mü vµ NhËt B¶n.

Ng−êi ta nãi ®Õn nhiÒu vÒ thuËt ng÷ nÒn kinh tÕ tri thøc ®Ó diÔn t¶ mét giai

®o¹n nh¶y vät vÒ tiÕn bé kü thuËt vµ tiÕn bé kinh tÕ, trong ®ã nh©n tè chñ yÕu

t¹o nªn sù tiÕn bé ®ã lµ tri thøc, trÝ tuÖ vµ th«ng tin. C¸c n−íc c«ng nghiÖp

®ang tËp trung ®Çu t− nh©n lùc, vËt lùc ®Ó chÕ t¹o vµ øng dông nh÷ng c«ng

nghÖ míi nhÊt, hiÖn ®¹i nhÊt nh»m t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n, tiÕt

kiÖm thêi gian vµ chi phÝ h¬n, tèn Ýt nguyªn vËt liÖu h¬n cho nÒn kinh tÕ. Cuéc

c¸ch m¹ng vÒ khoa häc c«ng nghÖ, mµ nßng cèt lµ c«ng nghÖ th«ng tin kh«ng

nh÷ng ®ang t¹o ra ngµy cµng nhiÒu lîi Ých kinh tÕ cho nh÷ng n−íc øng dông,

mµ cßn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Èy nhanh qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc

ho¸ vµ l«i cuèn c¸c quèc gia trªn thÕ giíi cïng tham gia.

Cïng víi sù ra ®êi cña nÒn kinh tÕ tri thøc, t− t−ëng c«ng nghiÖp ho¸

“nh¶y vät”, “rót ng¾n” bá qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn truyÒn thèng (tõ n«ng

nghiÖp sang c«ng nghiÖp) ®· trë thµnh nhu cÇu bøc thiÕt ®èi víi nhiÒu n−íc

11

®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®ang chuyÓn dÇn tõ cÊu

tróc c«ng nghiÖp sang cÊu tróc tri thøc ë nhiÒu n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ

lµn sãng nµy ®ang lan dÇn sang c¸c n−íc ch©u ¸. C¸c yÕu tè ®Çu vµo nh− tµi

nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng cÇn cï vµ chi phÝ thÊp... tuy vÉn cßn cã ý nghÜa

®èi víi chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ ë nhiÒu n−íc, nh−ng hiÖn nay ®· kh«ng

cßn lµ ch×a kho¸ cña sù t¨ng nhanh n¨ng suÊt lao ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh

cña quèc gia. NÒn kinh tÕ tri thøc vµ mang tÝnh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay ®ang

®−îc dùa trªn nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo kh¸c nh− : chi tiªu cho Nghiªn cøu vµ

TriÓn khai (R&D), lùc l−îng lao ®éng cã kü n¨ng, ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ

th«ng tin...Nh÷ng yÕu tè nµy ®ang ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn

dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n−íc trong khu vùc vµ ®−îc coi lµ ch×a kho¸ cña

sù t¨ng tr−ëng.

Cã thÓ nhËn thÊy qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang diÔn ra

m¹nh mÏ ë kh¾p c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc CATBD ®Æc biÖt lµ ë NhËt

B¶n, Hµn Quèc, Singapo, Hång K«ng, ... Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ vµ sù

phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c n−íc ngµy cµng gia t¨ng, kinh tÕ tri thøc ®ang lan

m¹nh sang c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin cã

thÓ sÏ gióp c¸c n−íc nµy chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ cÇn nhiÒu vèn sang nÒn kinh tÕ

dùa trªn tri thøc b»ng c¸ch rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸. V×

vËy, c¸c n−íc nh− Trung Quèc, Malaixia, Th¸i Lan... hiÖn nay còng ®· tËp

trung ph¸t triÓn mét sè ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao ®Ó chuÈn bÞ ®ãn nhËn

vµ chuyÓn tiÕp sang nÒn kinh tÕ tri thøc.

Do cã sù ®an xen gi÷a c¸c nh©n tè cña nÒn kinh tÕ cò vµ nh÷ng nh©n tè

cña nÒn kinh tÕ míi nªn trong tiÕn tr×nh qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc,

®· cã sù xuÊt hiÖn kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ gi÷a c¸c nÒn

kinh tÕ trong khu vùc. Trªn thùc tÕ mét sè nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn kinh tÕ tri

thøc ë møc kh¸ cao. Mü lµ n−íc cã c¬ së h¹ tÇng th«ng tin hiÖn ®¹i nhÊt vµ

Mü còng lµ n−íc ®i ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. H¬n 1/3 trong t¨ng

tr−ëng kinh tÕ hµng n¨m cña n−íc nµy lµ do ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin mang

l¹i, cßn c¸c ngµnh liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn c«ng nghÖ th«ng tin

còng chiÕm kho¶ng 80% GDP. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp dùa trªn tri thøc (nh−

c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ th«ng tin, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, dÞch vô

céng ®ång, x· héi vµ ch¨m sãc søc khoÎ...) ë mét sè n−íc ph¸t triÓn kh¸c ®·

12

®ãng gãp trªn 40% GDP. Tû lÖ nµy ë Singapo lµ: 57,3%; NhËt B¶n: 53%; ë

Cana®a: 51% vµ ¤xtr©ylia: 48%. C¸c c¬ së h¹ tÇng th«ng tin (ITC) ®−îc ®Æc

biÖt quan t©m ®Çu t− vµ ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c n−íc nµy. §©y lµ mét trong sè

nh÷ng lÜnh vùc cã møc t¨ng tr−ëng cao.

NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng quèc gia trong khu vùc cã sù chó ý cao ®Õn

qu¸ tr×nh tri thøc ho¸ nÒn kinh tÕ. Theo sè liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi, trong

giai ®o¹n 1987-1997, chi tiªu R&D ë NhËt B¶n chiÕm 2,80% GNP, cao h¬n c¶

Mü ( 2,63%), vµ cao thø nh× trong khu vùc ch©u ¸ sau Hµn Quèc (2,82%),

trong khi Singapo ®¹t 1,13%, Malaixia ®¹t 0,24%, In®«nªxia ®¹t 0,07%,

Philippin ®¹t 0,22%, Th¸i Lan 0,13%, Trung Quèc 0,66%. Sè nhµ khoa häc vµ

kü s− lµm viÖc trong lÜnh vùc R&D ë NhËt B¶n còng ®¹t con sè cao nhÊt 4909

ng−êi, trong khi ë Hµn Quèc lµ 2193 ng−êi, Singapo 2318 ng−êi, Malaixia 93

ng−êi, Th¸i Lan 103 ng−êi, In®«nªxia 182 ng−êi, Philippin 157 ng−êi. NhËt

B¶n còng dÉn ®Çu vÒ sè ng−êi ®−îc nhËn b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, víi

351.487 b»ng, trong khi Hµn Quèc lµ 92.798 b»ng, Singapo 8.188 b»ng,

Malaixia 179 b»ng...§Æc biÖt tõ n¨m 2000, chÝnh phñ NhËt B¶n ®· cã nh÷ng

chÝnh s¸ch cô thÓ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin nh»m ®uæi kÞp Mü

trong thêi gian ng¾n nhÊt, trong ®ã chó träng ®Õn viÖc h×nh thµnh mét m¹ng

b−u chÝnh viÔn th«ng tèc ®é cao, ®Èy nhanh viÖc ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö,

h×nh thµnh chÝnh phñ ®iÖn tö vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc trong lÜnh vùc c«ng

nghÖ th«ng tin. TÝnh ®Õn n¨m 1999, mËt ®é sö dông Internet vµ m¸y tÝnh c¸

nh©n trªn 1000 ng−êi ë NhËt B¶n lµ 163,75 vµ 237,2, trong khi Singapo ®¹t

cao nhÊt 322,3 vµ 458,4, Hµn Quèc 55,53 vµ 156,8, Malaixia 23,53 vµ 58,6,

Philippin 1,29 vµ 15,1...NhiÒu s¶n phÈm mang hµm l−îng tri thøc cao nh−

ng−êi m¸y c«ng nghiÖp vµ ng−êi m¸y phôc vô trong cuéc sèng gia ®×nh cña

NhËt B¶n ®ang cã søc c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. Tuy nhiªn,

xÐt trªn chØ sè c¹nh tranh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin n¨m 2000, NhËt B¶n ®øng

thø 14 trªn thÕ giíi, trong khi Singapo ®øng thø 6 (cao nhÊt ch©u ¸), Hång

K«ng thø 11 vµ §µi Loan thø 13. Tû träng hµng ho¸ øng dông c«ng nghÖ cao

trong tæng xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o cña NhËt B¶n lµ 26% n¨m 1998, trong khi

Singapo lµ 59%, Malaixia 54%, Th¸i Lan 31%. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu

theo h−íng tri thøc ho¸ cña NhËt B¶n cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn, trong ®ã

13

chñ yÕu lµ vÊn ®Ò c¶i c¸ch gi¸o dôc, më réng nh÷ng lÜnh vùc ®µo t¹o c«ng

nghÖ míi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn toµn diÖn ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin. Th¸ng

7/2003 NhËt B¶n ®· x©y dùng chiÕn l−îc c«ng nghÖ th«ng tin giai ®o¹n II

nh»m ®−a NhËt B¶n thµnh mét quèc gia cã c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn nhÊt

trªn thÕ giíi vµo 2005.

Trong sè nh÷ng nÒn kinh tÕ NIEs, Singapo vµ §µi Loan tá ra cã sù

chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h−íng tri thøc ho¸ thuËn lîi h¬n c¶. YÕu tè chñ chèt

dÉn ®Õn thµnh c«ng trong ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ë hai nÒn kinh tÕ nµy

lµ ®· t¹o nªn sù liªn kÕt chÆt chÏ vµ hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia

®ang cã mÆt t¹i ®ã víi c¸c c«ng ty trong n−íc trong lÜnh vùc tiÕp nhËn ®Çu t−

vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ th«ng tin. Lµ mét quèc ®¶o, Singapo lµ ®iÓm dõng

ch©n cña hÇu hÕt c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin

hµng ®Çu thÕ giíi. Nh÷ng chÝnh s¸ch nh− Tinh thÇn kinh doanh c«ng nghÖ

(T21), Quü hîp t¸c ®Çu t− thiªn thÇn, KÕ ho¹ch nh©n lùc 21... ®−îc chÝnh phñ

Singapo thùc hiÖn vµo nöa cuèi thËp kû 90 ®· h×nh thµnh nªn nh÷ng “thung

lòng Silicon” vµ hÖ thèng gi¸o dôc tèt nhÊt ch©u ¸ ®Ó tiÕp cËn nÒn kinh tÕ tri

thøc. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng khu c«ng nghÖ cao, nh÷ng khu chÕ xuÊt cña §µi

Loan còng lµ ®iÓm hÊp dÉn ®èi víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. HiÖn nay, cã

11 c«ng ty cña §µi Loan ®· ®−îc xÕp h¹ng trong sè "100 c«ng ty c«ng nghÖ

th«ng tin" lín nhÊt thÕ giíi. §µi Loan cã tíi 14 s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin

®¹t tû lÖ cao nhÊt trªn thÕ giíi c¶ vÒ khèi l−îng vµ gi¸ trÞ vµo n¨m 2001, bao

gåm: m¸y tÝnh x¸ch tay (49%), ®Çu ®Üa CD-R (83,3%), ®Üa DVD (74,5%) vµ

ADSL modems (59,6%).

Trung Quèc ®· thµnh lËp Quü Khoa häc Tù nhiªn nh»m thóc ®Èy nghiªn

cøu khoa häc c«ng nghÖ, t¨ng c−êng hç trî nghiªn cøu c¬ b¶n vµ më ®−êng

cho hîp t¸c quèc tÕ vµ trao ®æi khoa häc. Quü nµy ®· trë thµnh trô cét trong

lÜnh vùc nghiªn cøu c¬ b¶n cña Trung Quèc. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o tµi chÝnh

mét c¸ch v÷ng ch¾c cho ®éi ngò nghiªn cøu víi h¬n 60.000 nhµ khoa häc mµ

cßn ®µo t¹o ®−îc mét sè l−îng lín c¸c nhµ khoa häc cã tr×nh ®é vµ nh÷ng häc

gi¶ hµng ®Çu cã ®ñ kh¶ n¨ng ®¶m ®−¬ng c«ng t¸c nghiªn cøu trong thÕ kû

XXI. ChÝnh phñ Trung Quèc còng rÊt quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹

tÇng c«ng nghÖ th«ng tin quèc gia. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng tin, viÔn

14

th«ng ®ang ®−îc sù hç trî to lín vÒ tµi chÝnh cña ng©n hµng nhµ n−íc. Trong

suèt thËp kû 80, Trung Quèc ®· ®Çu t− 5,7 tû USD vµo h¹ tÇng c¬ së viÔn

th«ng vµ nã ®· trë thµnh ngµnh cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt Trung Quèc.

HiÖn t¹i, Bé b−u chÝnh viÔn th«ng ®ang cã kÕ ho¹ch sö dông 7 tû USD nguån

vèn FDI ®Ó ®Çu t− vµo hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng trong nh÷ng n¨m tíi.

ë Trung Quèc, c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, ®Æc biÖt lµ ngµnh ®iÖn tö vµ th«ng

tin, ®· n»m trong sè 10 ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu cña n−íc nµy. Trung Quèc

®· h×nh thµnh 53 viÖn c«ng nghÖ cao cÊp quèc gia vµ nhiÒu c«ng viªn c«ng

nghÖ ®Ó thu hót ®Çu t−, ®µo t¹o nh©n tµi trong nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghÖ míi.

C¸c n−íc §«ng Nam ¸ còng ®ang tÝch cùc thùc hiÖn c¸c chiÕn l−îc ph¸t

triÓn khoa häc c«ng nghÖ ®Ó h−íng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc. Tr−íc hÕt ph¶i nãi

®Õn Singapo. Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, ChÝnh phñ Singapo ®· ®−a ra mét

chiÕn l−îc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin quèc gia h−íng vµo thÕ kû XXI.

Môc tiªu cña kÕ ho¹ch nµy lµ biÕn Singapo thµnh mét trung t©m khoa häc

c«ng nghÖ cao vµ trë thµnh hßn ®¶o trÝ tuÖ, n¬i mµ c«ng nghÖ th«ng tin ®−îc

øng dông ë mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Singapo ®· lµ mét trong nh÷ng

n−íc ®Çu tiªn cña thÕ giíi cã m¹ng phæ cËp liªn kÕt ¶o c¸c m¸y tÝnh trong

tõng ng«i nhµ, tr−êng häc vµ v¨n phßng. ChÝnh phñ Singapo ®· ®Ò ra nh÷ng

gi¶i ph¸p cã tÝnh quyÕt ®Þnh t¹o ®µ cho môc tiªu nµy trong thêi gian tíi lµ: Thø

nhÊt, t¨ng c−êng ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho khoa häc c«ng nghÖ. Nguån nh©n

lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®· t¨ng rÊt nhanh tõ 20.000 chuyªn gia n¨m 1995, lªn

®Õn 35.000 chuyªn gia vµo n¨m 2000. Thø hai, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp

vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ coi ®ã lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp quan träng. Thø ba,

khuyÕn khÝch ®Çu t− cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cña khu vùc t− nh©n b»ng c¸ch

dµnh cho hä nh÷ng kho¶n tµi chÝnh, tÝn dông −u ®·i.

§èi víi In®«nªxia, −u tiªn chÝnh trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn lµ khuyÕn

khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao nh»m s¶n xuÊt ra

nh÷ng mÆt hµng cã søc c¹nh tranh cao trong khu vùc vµ trªn thÞ tr−êng thÕ

giíi. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu nµy, cÇn ph¶i cã sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin tiªn

tiÕn. V× vËy, chÝnh phñ In®«nªxia tiÕn hµnh x©y dùng m¹ng IPTEKNET víi

môc tiªu: Thø nhÊt, cho phÐp kÕt nèi víi hÖ thèng th«ng tin toµn cÇu, sö dông vµ

trao ®æi th«ng tin, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ së d÷ liÖu ®iÖn tö ë In®«nªxia.

Thø hai, lµm thay ®æi vµ hiÖn ®¹i ho¸ céng ®ång khoa häc c«ng nghÖ cña