Cộng đồng an ninh ASEAN

X©y dùng Céng ®ång ASEAN theo HiÕn ch−¬ng

t¹p chÝ luËt häc sè 9/2008 17

TS. Lª Mai Anh *

rong lịch sử hợp tác của mình, ASEAN

đã sử dụng khá nhiều công cụ như

Tuyên bố về khu vực hoà bình, tự do và

trung lập (ZOPFAN), Hiệp ước về Đông

Nam Á không có vũ khí hạt nhân

(SEANWFZ), Diễn đàn khu vực ASEAN

(ARF) để xây dựng và phát triển quan hệ

hợp tác về an ninh. Nhưng các công cụ này

không mang tính ràng buộc của thể chế pháp

lí nên hiệu quả điều chỉnh còn bị hạn chế ở

nhiều mặt. Từ thực tế này, trong điều kiện

quan hệ quốc tế mới ở khu vực, các thành

viên ASEAN phải tính đến sự có mặt của cơ

chế hợp tác an ninh theo hướng xây dựng

Cộng đồng an ninh ASEAN (ASEAN Security

Community - ASC). Với môi trường hợp tác

của ASEAN, ASC giữ vị trí của một trong

ba trụ cột chính của Cộng đồng ASEAN là

mô hình hợp tác được các nhà lãnh đạo của

mọi thành viên ASEAN chấp thuận tại Hội

nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 9 họp ở Bali,

Indonesia vào tháng 11/2003. Sáng kiến về

thành lập ASC do Indonesia đưa ra với mục

đích thúc đẩy sự hợp tác về chính trị và an

ninh toàn khối ASEAN. Các thành viên

ASEAN muốn xây dựng ASC theo hướng

không phải là liên minh quân sự, hiệp ước

phòng thủ hay một chính sách ngoại giao

chung mà là một trong những trụ cột hợp tác

chính của Cộng đồng ASEAN, trong đó các

thành viên có sự gắn kết chặt chẽ với nhau

về chính trị-an ninh, dựa trên nền tảng của

liên kết về kinh tế, cùng chia sẻ trách nhiệm

xã hội, các mục tiêu và vận mệnh chung. Cơ

sở pháp lí quan trọng để xây dựng và phát

triển ASC là Hiệp ước thân thiện và hợp tác

Đông Nam Á năm 1976 (TAC) cùng hai

nghị định thư bổ sung và Hiến chương Hiệp

hội các quốc gia Đông Nam Á (Hiến chương

ASEAN). Tại lời nói đầu của Hiến chương,

các thành viên ASEAN đã cam kết: “Đẩy

mạnh việc xây dựng cộng đồng thông qua

tăng cường hợp tác và liên kết khu vực, đặc

biệt thông qua việc hình thành Cộng đồng

ASEAN bao gồm Cộng đồng an ninh

ASEAN, Cộng đồng kinh tế ASEAN và Cộng

đồng văn hoá-xã hội ASEAN”. Các văn kiện

pháp lí quốc tế này đã có sự thể chế hoá sâu

sắc nhu cầu tất yếu của việc hình thành và

phát triển Cộng đồng an ninh trong mô hình

cộng đồng phát triển của ASEAN.

1. Bối cảnh hình thành ASC

Trong lăng kính hội nhập quốc tế,

ASEAN đang là một trong số những liên kết

khu vực được đánh giá là khá thành công

trên cả hai phương diện là hiệu quả hợp tác

và tiến trình phát triển mô hình thể chế.

Không chỉ có vậy, sự trưởng thành của

ASEAN trong bốn thập kỉ tồn tại và phát

triển còn khẳng định được vị thế của một

thực thể chính trị-kinh tế quan trọng ở châu

Á-Thái Bình Dương và là đối tác không thể

T

* Giảng viên chính Khoa đào tạo thẩm phán

Học viện tư pháp