Con đường hình thành sơ đồ nhận thức khái niệm trong dạy học môn toán

C O N DUON G HIN H THAN H S O D O NHA N THU C KHA I NIE M

TRON G DA Y HO C MO N TOA N

O TS. CHU TRONG THANH* - PHAN ANH TAI " - NGUYEN DUG THANH"*

LI thuyet phat sinh nhan thuc (LTPSNT) hay

con goi Id thuyet kien tgo cua J. Piaget ra

ddi vdo giua the ki XX vd dugc van dung

vdo nghien cuu li ludn dgy hgc. Mdt sd md

hinh dgy hgc dua tren ca sd LTPSNT dd ra

ddi. Theo J. Piaget (1), khi nhdn thuc mdt su

vdt, hien tugng, con ngudi tgo ra cdu true

mang tinh hinh thuc, cdu true ndy Id sa do

nhdn thuc. Dgy hgc Id mdt qua trinh kep, gdm

qua trinh dgy vd qua trinh hgc dien ra trong

mdi lien he chat che vdi nhau; gido vien (GV)

can nam dugc con dudng hinh thdnh cdc sa

do nhdn thuc, thiet ke cdc tinh hudng dgy

hgc phu hgp de hgc sinh (HS) hnh hdi tri thuc.

He thdng kien thuc mdn Todn gdm ba dgng

chu yeu: khai niem toan hgc; cac dinh If; cac

phuong phap, quy tac, thuat toan; trong dd,

he thdng kien thuc ve khai niem cd vai trd

quan trgng trong ndi dung dgy hgc mdn

Todn, Id ca sd, nen tdng de xdy dung he thdng

kien thuc todn. Vi vdy, viec hinh thdnh he

thdng khai niem todn hgc cd vi tri then chdt

trong dgy hgc todn.

1. Con dudng quy ngp. Trong dgy hgc

todn, cdc khai niem deu dugc xudt phdt tu

cdc su vdt, hien tugng thuc tien sau mdt sd

thang, bdc truu tugng hda. Quy ngp Id mdt

trong nhung con dudng chu yeu dugc su

dung trong viec hinh thdnh kien thuc todn

hgc cho HS. Con dudng hinh thdnh khai niem

todn hgc thdng qua quy ngp gdm cdc budc

sau: - Quan sat cdc md hinh, hien tugng,

ddi tugng rieng le thudc ve khai niem; - Thuc

hien thao tdc phdn tich tren cdc ddi tugng

rieng le nhdm Idm bdc Id dd'u hieu cua khai

niem; - Dung thao tdc tdng hgp de nhdn ra

ddu hieu chung, chi rd dd'u hieu dgc trung

cua khai niem trong cdc dd'i tugng dd dugc

quan sat; - Phdt bieu dinh nghTa thdng qua

cdc ddu hieu ddc trung; - Lay nhung vi dy

khdc nhau de Idm phong phu them cdc dd'i

tugng thudc khai niem, nen dua ra mdt sd'

dd'i tugng khdng thudc khai niem de phdn

biet vdi khai niem mdi.

Vf dy: De hinh thdnh khai niem day so (xj

cd gidi hgn 1 khi n ddn ra +x bdng con dudng

quy ngp, cd the thuc hien cdc budc nhu sau:

- GV lay mdt so vi dy ve day so cd gidi hgn;

- Cho HS bieu dien cdc sd hgng cua day sd

trong vi dy len true so, quan sat su sdp xep cdc

diem bieu dien cua mdi day so tren true so;

- Ddnh ddu dgc diem: trong moi day so, khi

chi so n cang tang, diem bieu dien cac so hgng

tien Igi gan mot diem xac dinh tren true so;

- Neu tinh chdt cua day sd bdng ngdn ngu

todn hgc vd dua ra khai niem day sd cd gidi

hgn Id 1; - Phdt bieu djnh nghTa day sd cd gidi

hgn 1; - Minh hga khai niem bdi cdc vi dy cy

the, chu y lay cdc phdn vi dy.

Nhu vdy, cdu true nhdn thuc cua day sd cd

gidi hgn bdng 1 dugc hinh thdnh d HS dudi

cdc dgng sau:

lim (xn = 1) a> (I xn -1 I nhd tuy y vdi n du Idn);

lim (xn = 1) <x> (VE > 0, 3n0 e N sao cho

n—

vdi Vn e N (n > nQ) thi lxn - 1 I < s)).

2. Con dudng phdn lap. Viec hinh thdnh

khai niem bdng con dudng phdn lap thudng

dupe thuc hien dudi hai hinh thuc sau:

I) Su dung con dudng phan lap tu sy quan

sat cac ddi tugng rieng le. Cy the, ta thuc hien

cdc budc sau: - Dua ra mdt khai niem dd biet

gdn vdi khdi niem duac djnh nghTa; - Lay cdc

* Trudng Dai hoc Vinh

** Truting flai hoc Sai gbn

*** Tnrong Cao dang ki thuat cong nghiep Viet Nam - Han Quoc

Tap chi Giao due so 260 (ki 2 - 4/2011)