cơ cấu thị trường xuất khẩu hàng hoá của việt nam. thực trạng và xu hướng chuyển dịch cơ cấu thị

Lêi më ®Çu.

Trong xu híng héi nhËp toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, thÕ giíi ®ang cã nh÷ng sù

thay ®æi lín lao vÒ nhiÒu mÆt, th¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét bé phËn quan träng, g¾n

liÒn víi tiÕn tr×nh héi nhËp ®ã.Nã cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn lîi thÕ cña mét quèc

gia trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy viÖc giao lu th¬ng m¹i nãi chung vµ

xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô nãi riªng lµ mét môc tiªu kinh tÕ hµng ®Çu kh«ng

n»m trong ph¹m vi cña mét quèc gia nµo c¶.Vµ ViÖt Nam còng kh«ng lµ mét

ngo¹i lÖ.

Níc ta lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ ®ang bíc ®Çu ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt kü

thuËt cßn thÊp kÐm, d©n sè ph¸t triÓn víi tØ lÖ cao, c¸n c©n th¬ng m¹i bÞ th©m hôt,

møc dù tr÷ ngo¹i tÖ cßn nhá bÐ nªn viÖc xuÊt khÈu ®Ó thu ngo¹i tÖ,n©ng cao c¬ së

vËt chÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp thÕ giíi lµ mét ®ßi hái

tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn tiÒm lùc kinh tÕ cña ®Êt níc.ChÝnh v× vËy,®Ó hiÓu râ h¬n vÒ

vÊn ®Ò nµy, em ®· chän ®Ò tµi “C¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt

Nam. Thùc tr¹ng vµ xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ trêng.”Nghiªn cøu ®Ò tµi

nµy, em mong ngêi ®äc mét phÇn nµo cã thÓ biÕt thªm ®îc vÒ thÞ trêng xuÊt khÈu

cña ViÖt Nam trong thêi më cöa.MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng nhng do ®Ò ¸n m«n häc cã

h¹n vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, do ®ã bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái sai sãt.RÊt mong

nhËn ®îc sù ®ãng gãp cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.Em xin

ch©n thµnh c¸m ¬n !

PhÇn néi dung.

Ch¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÞ trêng

xuÊt khÈu hµng ho¸.

1

I. B¶n chÊt vµ vai trß cña thÞ trêng xuÊt khÈu hµng

ho¸.

1. C¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸.

1.1. Hµng ho¸ xuÊt khÈu.

Hµng ho¸ xuÊt khÈu ®îc hiÓu g¾n víi kh¸i niÖm th¬ng m¹i hµng ho¸ ( ph©n

biÖt víi xuÊt khÈu dÞch vô g¾n víi kh¸i niÖm th¬ng m¹i dÞch vô) theo quy

íc cña liªn hiÖp quèc vµ cña WTO lµ nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ h÷u h×nh ®ù¬c

s¶n xuÊt vµ gia c«ng t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng vµ c¸c khu chÕ xuÊt víi môc

®Ých ®Ó tiªu thô t¹i thÞ trêng ngoµi níc ( xuÊt khÈu) ®i qua h¶i quan. Hµng t¹m

nhËp t¸i xuÊt còng ®îc coi lµ hµng ho¸ xuÊt khÈu. Hµng ho¸ qu¸ c¶nh kh«ng

thuéc diÖn cña hµng ho¸ xuÊt khÈu.

Hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ hµng ho¸ kh¸c biÖt so víi hµng ho¸ tiªu dïng ë trong

níc. Nh÷ng hµng ho¸ xuÊt khÈu ph¶i ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngêi tiªu

dïng ë níc nhËp khÈu. ChÊt lîng cña hµng ho¸ ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c th«ng sè vÒ

tiªu dïng,kÜ thuËt vµ m«i trêng vµ ®¹t ®îc tÝnh c¹nh tranh cao ë níc ngêi nhËp

khÈu.VÝ dô,s¶n xuÊt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu vµ khèi EU hay mü ph¶i ®¹t c¸c tiªu

chuÈn trong hÖ thèng HACCP. VÊn ®Ò nh·n m¸c hµng ho¸ g¾n liÒn víi uy tÝn cña

doanh nghiÖp vµ rÊt ®îc c¸c níc c«ng nghiÖp quan t©m. VÝ dô hµng ho¸ cña Trung

Quèc mang th¬ng hiÖu Made in China, hµng cña NhËt B¶n mang th¬ng hiÖu Made

in Japan, trong khi ®ã ViÖt Nam l¹i cha chó ý ®óng møc®Ó ph¸t triÓn hµng ho¸

xuÊt khÈu mang th¬ng hiÖu Made in ViÖt Nam bëi hµng ho¸ cña ta chÊt lîng kÐm,

sè lîng Ýt, khèi lîng nhá.

1.2. ThÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸.

1.2.1. Kh¸i niÖm.

ThÞ trêng xuÊt khÈu lµ tËp hîp ngêi mua vµ ngêi b¸n cã quèc tÞch kh¸c nhau

t¸c ®éng víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶, sè lîng hµng hãa mua b¸n, chÊt lîng hµng

ho¸ vµ c¸c ®iÒu kiÖn mau b¸n kh¸c theo hîp ®ång, thanh to¸n chñ yÕu b»ng ngo¹i

tÖ m¹nh vµ ph¶i lµm thñ tôc h¶i quan qua biªn giíi.

ThÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ bao hµm c¶ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ trùc

tiÕp (níc tiªu thô cuèi cïng) vµ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ gi¸n tiÕp (xuÊt khÈu

qua trung gian) . Ch¼ng h¹n, mét níc nµo ®ã t¹m nhËp t¸i xuÊt hµng ho¸ cña ViÖt

2

Nam hoÆc nhËp hµng ho¸ cña ViÖt Nam råi mang ra xuÊt khÈu sang thÞ trêng kh¸c

còng ®îc coi lµ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ cua ViÖt Nam.

CÇn nhÊn m¹nh r»ng thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ kh«ng chØ giíi h¹n ë

nh÷ng thÞ trêng níc ngoµi. ThÞ trêng trong níc trong nhiÒu trêng hîp lµ thÞ trêng

xuÊt khÈu hµng ho¸ t¹i chç (nhÊt lµ ®èi víi c¸c nghµnh xuÊt khÈu dÞch vô: Du

lÞch, tµi chÝnh-ng©n hµng,b¶o hiÓm…). §èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ c¸c khu chÕ

xuÊt cña ViÖt Nam vµo chÝnh thÞ trêng ViÖt Nam th× khi ®ã thÞ trêng néi ®Þa cã thÓ

coi lµ mét thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c khu chÕ xuÊt.

1.2.2. Ph©n lo¹i thÞ trêng hµng ho¸ xuÊt khÈu.

Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n chia thÞ trêng xuÊt khÈu díi ®©y lµ mét sè lo¹i thÞ tr￾êng xuÊt khÈu ®îc ph©n chia theo mét sè tiªu thøc ®ã lµ:

- C¨n cø vµo lÞch sö quan hÖ ngo¹i th¬ng:

* ThÞ trêng truyÒn thèng: §©y lµ thÞ trêng xuÊt khÈu mµ tõ l©u ®· xuÊt khÈu

sang thÞ trêng ®Êy vµ xuÊt khÈu thêng xuyªn cho ®Õn b©y giê. §©y lµ thÞ trêng kh¸

quan träng ®èi víi níc ta. Khu vùc thÞ trêng c¸c níc ASEAN lµ thÞ trêng truyÒn

thèng cña ViÖt Nam vµ mét sè thÞ trêng kh¸c n÷a

* ThÞ trêng hiÖn cã: Lµ thÞ trêng xuÊt khÈu mµ hiªn t¹i b©y giê lµ níc nhËp

khÈu cña níc xuÊt khÈu ®ã. ThÞ trêng hiÖn cã lµ thÞ trêng quan träng quyÕt ®Þnh

rÊt lín ®Õn vÊn ®Ò xuÊt khÈu cña níc xuÊt khÈu trong thêi gian hiÖn t¹i. Vµ tõ thÞ

trêng hiÖn cã nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò xuÊt khÈu trong níc trong t¬ng

lai. Cã thÓ nãi thÞ trêng hiÖn cã bao gåm thÞ trêng truyÒn thèng vµ thÞ trêng míi.ë

ViÖt Nam hiÖn nay cã rÊt nhiÒu thÞ trêng nhËp khÈu hµng ho¸ nh: Khu vùc §«ng

Nam ¸, Mü, c¸c níc EU...

* ThÞ trêng míi: Kh«ng ph¶i lµ thÞ trêng xuÊt khÈu tõ l©u mµ míi xuÊt hiÖn,

tøc lµ chØ xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ trêng nµy cha ®îc nhiÒu lÇn. Víi nh÷ng thÞ

trêng míi cÇn nghiªn cøu xem xÐt kü tÝnh chÊt còng nh v¨n hãa cña thÞ trêng nµy

®Ó tõ ®ã cung cÊp hµng ho¸ theo ®óng nhu cÇu vµ phï hîp nhÊt

* ThÞ trêng tiÒm n¨ng. Lµ thÞ trêng mµ tõ ®ã níc xuÊt khÈu cã thÓ x©m nhËp

thÞ trêng vµ tõ ®ã cã thÓ ph¸t triÓn viÖc xuÊt khÈu sang thÞ trêng nµy.ThÞ trêng

tiÒm n¨ng cã thÓ lµ thÞ trêng mµ níc xuÊt khÈu ®· tõng xuÊt khÈu sang hoÆc chuÈn

bÞ xuÊt khÈu sang ®ã.Tuú theo mÆt hµng xuÊt khÈu cã thÓ cho chóng ta biÕt ®îc

3

thÞ trêng nµo lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng vÒ mÆt hµng ®ã. VÝ dô, thÞ trêng Trung §«ng

còng lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam.

- C¨n cø møc ®é quan t©m vµ tÝnh u tiªn trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ trêng

cña níc xuÊt khÈu ®èi víi c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu:

* ThÞ trêng xuÊt khÈu träng ®iÓm hay thÞ trêng chÝnh. §èi víi lo¹i thÞ trêng

nµy, trong quan hÖ ngo¹i th¬ng níc xuÊt khÈu cã thÓ ph¶i chÊp nhËn mét sè thiÖt

thßi vÒ l¬Þ Ých tríc m¾t ®Ó thu ®îc lîi Ých l©u dµi (nhÊtlµ trong ®µm ph¸n kÝ kÕt c¸c

hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i cÊp chÝnh phñ) . §©y lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng mµ mét n￾íc sÏ nh»m vµo khai th¸c chÝnh vµ trong mét t¬ng lai l©u dµi.

* ThÞ trêng xuÊt khÈu t¬ng hç. §èi víi lo¹i thÞ trêng nµy, níc xuÊt khÈu duy

tr× quan hÖ giao th¬ng theo nguyªn t¾c t¬ng hç-tøc lµ hai níc cã quan hÖ ngo¹i th-

¬ng dµnh cho nhau nh÷ng u ®·I vµ nh©n nhîng t¬ng xøng nhau, nhÊt lµ trong viÖc

më réng thÞ trêng.

- C¨n cø vµo møc ®é më cöa cña thÞ trêng møc, ®é b¶o hé, tÝnh chÆt chÏ vµ

kh¶ n¨ng x©m nhËp thÞ trêng.

* ThÞ trêng ‘’khã tÝnh’’. Lµ thÞ trêng rÊt khã x©m nhËp, thÞ trêng nµy cã tÝnh

b¶o hé cao vµ rÊt chÆt chÏ trong mäi vÊn ®Ò. Víi thÞ trêng nµy kh«ng ph¶i lóc nµo

còng th©m nhËp ®îc kh«ng ph¶i níc nµo còng th©m nhËp ®îc, nªn ph¶I nghiªn

cøu kü thÞ trêng nµy tríc khi muèn th©m nhËp. NhËt B¶n lµ mét vÝ dô cña mét thÞ

trêng xuÊt khÈu rÊt khã tÝnh .

* ThÞ trêng “dÔ tÝnh”. Tr¸i ngîc víi thÞ trêng khã tÝnh th× thÞ trêng nµy rÊt dÔ

th©m nhËp kh«ng cã ®ßi hái cao hay nhiÒu g× trong xuÊt khÈu, chÕ ®é b¶o hé

kh«ng cao. ThÞ trêng Nga ®îc coi lµ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ kh¸ dÔ tÝnh

- C¨n cø vµ lo¹i h×nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng:

* ThÞ trêng ®éc quyÒn: Lµ thÞ trêng duy nhÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña níc

xuÊt khÈu, dÉn ®Õn thµnh viªn nµy cã søc m¹nh thÞ trêng vµ lµ ngêi ®Æt gi¸. Trong

trêng hîp nµy níc xuÊt khÈu dÔ bÞ r¬i vµo thÕ bÞ ®éng hay bÞ Ðp gi¸ .

* ThÞ trêng ®éc quyÒn nhãm: Tøc lµ mét nhãm c¸c thÞ trêng liªn kÕt víi

nhau t¹o thµnh ®éc quyÒn nhãm. Trong nhãm ®ã thµnh viªn nµo t¨ng gi¸ th× c¸c

thµnh viªn kh¸c còng t¨ng theo vµ cã nghÜa lµ hä còng lµ ngêi cã kh¶ n¨ng Ðp gi¸.

4

* ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o;

* ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: mét d¹ng cña lo¹i h×nh nµy ®· ®îc

nhiÒu níc øng dông thµnh c«ng khi t×m kiÕm thÞ trêng lµ thÞ trêng ng¸ch. ThÞ tr￾êng ng¸ch ®îc xem nh mét lo¹i h×nh thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. ThÞ tr￾êng nµy ®ãng mét vai trß rÊt quan träng cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn theo chiÕn l￾îc híng vÒ xuÊt khÈu, nh÷ng níc mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn kÐm so víi hµng

ho¸ hiÖn cã trªn thÞ trêng quèc tÕ.

1.2.3. Ph¸t triÓn thÞ trêng hµng ho¸ xuÊt khÈu.

Kh¸i qu¸t vÒ thÞ trêng ®· chØ ra r»ng: Ph¸t triÓn thÞ trêng cã thÓ thùc hiÖn vÒ

khÝa c¹nh mÆt hµng, theo chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Khi ®Þnh híng cho ph¸t triÓn

thÞ trêng hµng ho¸ xuÊt khÈu, mét níc cã thÓ ph¸t triÓn theo chiÒu réng hay chiÒu

s©u hoÆc cïng mét lóc ph¸t triÓn theo c¶ hai híng nµy.

Ph¸t triÓn vÒ mÆt hµng cã thÓ thùc hiÖn vÒ lîng vµ vÒ chÊt. Thø nhÊt viÖc ®a

ra ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm dùa trªn nhu cÇu ®a d¹ng,mong muèc tho¶ m·n vµ

kh¶ n¨ng thanh to¸n cña con ngêi trong mét x· héi ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña

khoa häc kü thuËtvµ c«ng nghÖ ®· cho phÐp c¸c doanh nghiÖp øng dông vµo s¶n

xuÊt nh÷ng s¶n phÈm ®a d¹ng trªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña con ngêi. §©y lµ viÖc

ph¸t triÓn mÆt hµng th«ng qua t¨ng cêng chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ trêng ®Ó

phôc vô nhiÒu lo¹i nhu cÇu cña kh¸ch hµng. BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo hay

mét ®Êt níc nµo ph¸t hiÖn, kh¬I gîi, n¾m b¾t nhu cÇu vµ tho¶ m·n nhu cÇu ®ã víi

chÊt lîng cao th× sÏ chiÕn th¾ng trªn thÞ trêng. Thø hai, viÖc ph¸t triÓn c¸c mÆt

hµng hiÖn thêi, ®ã lµ qu¸ tr×nh kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¶i tiÕn chÊt lîng s¶n

phÈm, dÞch vô vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng ®ang ®îc cung cÊp trªn thÞ

trêng. H×nh thøc ph¸t triÓn nµy lµ h×nh thøc ph¸t triÓn vÒ chÊt cña hµng ho¸ nh»m

®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng ®ßi hái cao h¬n cña con ngêi.

Ph¸t triÓn theo chiÒu réng lµ viÖc thÓ hiÖn ph¸t triÓn vÒ sè lîng kh¸ch hµng

cã cïng lo¹i nhu cÇu ®Ó b¸n nhiÒu h¬n mét lo¹i s¶n phÈm hay dÞch vô nµo ®ã.

§ång thêi viÖc ph¸t triÓn theo chiÒu réng cßn bao gåm c¶ viÖc ph¸t triÓn c¶ vÒ

mÆt kh«ng gian vµ ph¹m vi ®Þa lý. §ã lµ viÖc ®ßi hái kh«ng ngõng nghiªn cøu xu

thÕ biÕn ®éng cña thÕ giíi, c¸c thÞ trêng níc ngoµi ®Ó tiÕn hµnh th©m nhËp vµo c¸c

thÞ trêng ®ã.

5