Chuyển biến kinh tế, xã hội huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh từ năm 1999 đến năm 2013

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRỊNH VĂN THẮNG

CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI HUYỆN TIÊN DU,

TỈNH BẮC NINH TỪ NĂM 1999 ĐẾN NĂM 2013

Chuyên ngành: Lịch sử việt Nam

Mã số: 60.22.03.13

LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Xuân Minh

Thái Nguyên - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTn http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, kết quả

nghiên cứu trong luận văn là trung thực, chưa được công bố.

Người thực hiện

Trịnh Văn Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTn http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tác giả Luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn

Xuân Minh đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tác giả trong quá trình tìm

hiểu, nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô giáo trong Khoa

Lịch Sử Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã chỉ bảo tận

tình, động viên khích lệ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành

Luận văn này.

Trong thời gian thực hiện Luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ tận tình

của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bắc Ninh, Huyện ủy, UBND huyện Tiên Du, cùng các

phòng, ban, đoàn thể trong tỉnh Bắc Ninh đã cung cấp tư liệu để tác giả hoàn thành

luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn những nhận xét, đánh giá, góp ý quý báu của

Hội đồng khoa học đánh giá luận văn.

Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn thành

Luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 3 năm 2015

Tác giả

Trịnh Văn Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Trang

Lời cam đoan............................................................................................................ i

Lời cảm ơn .............................................................................................................. ii

Mục lục .................................................................................................................. iii

Danh mục các bảng, biểu đồ................................................................................... iv

Danh mục các kí hiệu, chữ viết tắt. .......................................................................... v

MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1

Chương 1 TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI HUYỆN TIÊN DU TRƯỚC NĂM

1999 .......................................................................................................................10

1.1 Khái quát về huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh .................................................10

1.1.1 Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên.............................................................10

1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên chính .............................................................14

1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội.............................................................................18

1.2.1. Đặc điểm kinh tế ................................................................................18

1.2.2. Đặc điểm xã hội .................................................................................19

1.3. Tình hình kinh tế, xã hội huyện Tiên Du trước năm 1999...........................23

1.3.1. Tình hình kinh tế................................................................................23

1.3.2. Tình hình xã hội.................................................................................29

Tiểu kết chương 1........................................................................................34

Chương 2 CHUYỂN BIẾN KINH TẾ HUYỆN TIÊN DU TỈNH BẮC NINH

TỪ NĂM 1999 ĐẾN NĂM 2013 ..........................................................................36

2.1. Bối cảnh lịch sử và chủ trương của Đảng bộ địa phương ...........................36

2.1.1. Bối cảnh lịch sử .................................................................................36

2.1.2. Chủ trương phát triển kinh tế, xã hội của huyện Tiên Du....................38

2.2. Chuyển biến về kinh tế của huyện Tiên Du từ năm 1999 đến năm 2013 ...............40

2.2.1. Trong cơ cấu kinh tế ..........................................................................40

2.2.2. Trong công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp ..........................................47

2.2.3. Trong thương mại, dịch vụ và du lịch.................................................53

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv

2.2.4. Trong nông - lâm nghiệp - thủy sản....................................................58

2.2.5. Trong xây dựng cơ sở hạ tầng ............................................................66

Tiểu kết chương 2........................................................................................70

Chương 3 CHUYỂN BIẾN VỀ XÃ HỘI HUYỆN TIÊN DU TỪ NĂM 1999

ĐẾN NĂM 2013....................................................................................................71

3.1. Về dân số - lao động - việc làm ..................................................................71

3.2. Về thu nhập và đời sống.............................................................................75

3.3. Về văn hóa - giáo dục.................................................................................77

3.3.1. Về giáo dục........................................................................................77

3.3.2. về văn hóa..........................................................................................81

3.4. Về công tác y tế và bảo vệ môi trường.......................................................84

3.4.1. Y tế ....................................................................................................84

3.4.2. Về bảo vệ môi trường.........................................................................86

3.5. Về chính sách xã hội ..................................................................................88

3.6. Về an ninh, quốc phòng..............................................................................90

Tiểu kết chương 3........................................................................................94

KẾT LUẬN...........................................................................................................95

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................102

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 2.1-Tăng trưởng và cơ cấu kinh tế huyện Tiên Du giai đoạn 2005-

2013...............................................................................................................45

Bảng 2.2- Giá trị sản xuất công nghiệp huyện Tiên Dugiai đoạn 2005 - 2013.........51

Bảng 2.3- Số cơ sở, lao động, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ￾thương mại - du lịch huyện Tiên Du giai đoạn 2005 - 2013 ............................57

Bảng 2.4- GTSX nông - lâm nghiệp - thủy sản huyện Tiên Du giai đoạn 2005 -

2013...............................................................................................................64

Bảng 3.1- Biến động dân số huyện Tiên Du 2000 - 2006........................................72

Bảng 3.2-Thu nhập bình quân đầu người huyện Tiên Du giai đoạn 2005 - 2013.....76

Bảng 3.3- Số trường, số lớp, số học sinh huyện Tiên Du năm 2013 ........................79

Bảng 3.4- Một số chỉ tiêu về y tế huyện Tiên Du từ năm 2000 đến năm 2007.........86

Biểu đồ 2.1- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Tiên Du, từ năm 2000 - 2013........47

Biểu đồ 2.2- Cơ cấu (%) giá trị sản xuất công nghiệp huyện Tiên Du, giai đoạn

2005 - 2013 ....................................................................................................53

Biểu đồ 2.3- Giá trị lưu chuyển hàng hóa và doanh thu dịch vụ huyện Tiên Du, từ

năm 2000 - 2013.............................................................................................58

Biểu đồ 2.4- Cơ cấu giá trị sản xuất nông - lâm - hủy sản huyện Tiên Du, từ năm

2000 - 2013 ....................................................................................................66

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

KÍ HIỆU NỘI DUNG

BCH Ban Chấp hành

CCN Cụm công nghiệp

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CN -TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp

CNXH Chủ nghĩa xã hội

HĐND Hội đồng Nhân dân

KCN Khu công nghiệp

KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình

KHKT Khoa học - kĩ thuật

KHKT Khoa học - kĩ thuật

NXB Nhà xuất bản

TDTT Thể dục thể thao

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

TW Trung ương

UBND Ủy ban Nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn

BẢN ĐỒ HÀNH CHÍNH HUYỆN TIÊN DU - TỈNH BẮC NINH.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Kinh tế - xã hội có mối quan hệ biện chứng trong sự vận động và phát

triển của lịch sử mỗi quốc gia, dân tộc. Sự phát triển kinh tế, xã hội là thước đo

trình độ phát triển của bất cứ một quốc gia hay một chế độ chính trị, xã hội nào. Vì

vậy, tất cả các quốc gia, dân tộc đều tìm cho mình một con đường phù hợp để phát

triển đi lên cùng thời đại.

Đại thắng mùa Xuân 1975 với đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử

đã giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Cách mạng nước ta

chuyển sang thời kì mới - thời kì độc lập, thống nhất và đi lên CNXH. Trong 10

năm đầu (1976 - 1986) cả nước đi lên CNXH, nhân dân ta đã phải đối mặt với

muôn vàn khó khăn, thách thức: Các thế lực thù địch tiến hành bao vây cấm vận

một nước Việt Nam còn mang đầy mình vết thương chiến tranh, lại phải gồng

mình gánh chịu vết thương mới do hai cuộc chiến tranh biên giới gây ra. Trong

khi đó, cả nước thực hiện nhiệm vụ chiến lược xây dựng CNXH với một xuất phát

điểm thấp, trình độ tổ chức, quản lí kinh tế, xã hội còn nhiều hạn chế. Việc thực

hiện 2 kế hoạch Nhà nước 5 năm do Đại hội IV (12/1976) và Đại hội V (3/1982)

của Đảng đề ra, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, song khó khăn

gặp phải cũng không nhỏ, chủ yếu do yếu kém, sai lầm trong chủ trương, chính

sách lớn và việc chỉ đạo thực hiện, dẫn đến tình trạng đất nước lâm vào khủng

hoảng nghiêm trọng, nhất là về kinh tế - xã hội. Để thoát khỏi tình trạng đó, Việt

Nam cần phải có những bước đi mang tính đột phá.

Từ ngày 15 đến 18/12/1986, Đại hội Đảng toàn quốc lần VI được tổ chức tại

Hà Nội. Đại hội đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, chủ trương phát

triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần; trong đó kinh tế quốc doanh giữ vai trò

chủ đạo: “Nhiệm vụ cải tạo XHCN đặ ra cho chặng đường đầu tiên là kinh tế

XHCN với khu vực quốc doanh làm nòng cốt, phải giành được vai trò quyết định

trong nền kinh tế quốc dân” [12, tr. 59]. Kinh tế địa phương được ví như tế bào

sống của nền kinh tế quốc gia. Do vậy, việc đầu tư phát triển kinh tế địa phương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2

được Đảng xác định là nhiệm vụ hàng đầu, thường xuyên, mang tính lâu dài và tất

yếu trên bước đường xây dựng, phát triển đất nước.

Đường lối đổi mới do Đảng ta đề ra đã tác động mạnh mẽ và sâu rộng tới tất

cả mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, các địa phương trong cả nước. Sau

gần 30 năm (1986 - 2013) tiến hành công cuộc đổi mới, đất nước đã từng bước

vượt qua khủng hoảng kinh tế - xã hội, ổn định, phát triển và dần bắt kịp được

tốc độ phát triển của các nước trong khu vực cũng như trên thế giới. Thực tiễn

cách mạng nước ta đã chỉ ra rằng, không thành công trên lĩnh vực kinh tế thì

không giữ được con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Để làm được điều đó,

chúng ta cần xác định rõ bước đi cho quá trình phát triển. Việc nghiên cứu tình

hình kinh tế, xã hội trong giai đoạn vừa qua là việc làm cần thiết.

Huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh là một vùng quê có truyền thống lịch sử và văn

hoá lâu đời. Trải suốt chiều dài lịch sử, những truyền thống tốt đẹp ngày càng được

bồi đắp và phát huy. Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhân dân Tiên Du

một lòng theo Đảng cùng với cả nước làm cuộc Cách mạng tháng Tám thành công,

tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ thắng lợi.

Sau khi đất nước thống nhất (năm 1975), nhân dân Tiên Du cùng cả nước

bước vào thời kì xây dựng CNXH. Trong 10 năm đầu (1976 - 1986), mặc dù đã đạt

được một số thành tựu quan trọng trong công cuộc xây dựng CNXH, nhưng Tiên

Du vẫn là một địa phương chậm phát triển về kinh tế, xã hội; đến đầu những năm 80

thì rơi vào khủng hoảng cùng với cả nước. Bước vào thời kì đổi mới, Đảng bộ và

nhân dân huyện Tiên Du đã vận dụng sáng tạo đường lối, chủ trương của Đảng vào

hoàn cảnh thực tế của địa phương.

Sau gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, nhất là từ khi tái lập huyện

(năm 1999), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Tiên Du từng bước khai thác,

phát huy tiềm năng, thế mạnh kinh tế của địa phương. Nhờ đó, kinh tế Tiên Du từng

bước thoát khỏi khủng hoảng và phát triển mạnh mẽ; sự nghiệp CNH, HĐH đạt

được nhiều thành tựu; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực. Bộ mặt kinh

tế, xã hội ở huyện Tiên Du từng bước đổi thay, đời sống vật chất và tinh thần của

nhân dân ngày càng được nâng cao.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3

Bên cạnh những thành tích, ưu điểm, công cuộc xây dựng và phát triển kinh

tế - xã hội ở huyện Tiên Du trong thời kì sau ngày tái lập vẫn còn bộc lộ những hạn

chế, yếu kém, bất cập cần được tổng kết rút kinh nghiệm để có những giải pháp

đúng đắn, phù hợp nhằm đưa huyện phát triển bền vững trong giai đoạn tiếp theo.

Nghiên cứu sự chuyển biến kinh tế, xã hội huyện Tiên Du từ năm 1999 đến

năm 2013 chính là nhằm làm rõ những thành tựu, hạn chế trong quá trình vận dụng

đường lối đổi mới của Đảng; thấy được sự vận dụng đúng đắn, sáng tạo của Đảng

bộ và chính quyền địa phương. Mặt khác, là một giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch

sử, tôi nhận rõ trách nhiệm tìm hiểu và giáo dục cho các thế hệ học trò của mình

niềm tự hào về quê hương, đất nước. Thông qua việc nghiên cứu đề tài, tôi mạnh

dạn nêu lên một số giải pháp phát triển kinh tế, xã hội. Đây có thể là những gợi ý để

các cấp chính quyền địa phương bổ sung, hoàn thiện kế hoạch phát triển kinh tế, xã

hội trong tương lai.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi quyết định chọn vấn đề “Sự chuyển biến

kinh tế, xã hội huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh từ năm 1999 đến năm 2013” làm đề

tài Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lịch sử.

Đề tài sẽ là một nguồn tư liệu quan trọng góp phần vào việc nghiên cứu,

biên soạn và giảng dạy lịch sử địa phương vì đề tài đã đi sâu nghiên cứu những

chuyển biến trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của huyện, làm nổi bật

truyền thống lịch sử, văn hóa của nhân dân Tiên Du trong quá khứ và hiện tại.

Đề tài góp phần tập hợp tự liệu, cung cấp cho một nguồn tư liệu cần thiết,

xác đáng về huyện để các nhà khoa học, các nhà chính trị, kinh tế, văn

hóa….nghiên cứu so sánh, đối chiếu và mở rộng phạm vi nghiên cứu.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Vấn đề kinh tế, xã hội đất nước nói chung và các địa phương nói riêng là một

trong những đề tài thu hút sự quan tâm của các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các

nhà khoa học dưới các góc độ khác nhau.

Trong các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III (1960) đến Đại hội

Đảng toàn quốc lần thứ XI (2010), vấn đề kinh tế, xã hội đã được nêu lên thành

đường lối chung mang tính định hướng cho sự phát triển. Đăc biệt, Đại hội Đảng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4

toàn quốc lần thứ IX đã thông qua 2 văn kiện quan trọng là “Chiến lược phát triển

kinh tế - xã hội 5 năm 2001- 2005’’ và “Chiến lược ổn định sự phát triển kinh tế -

xã hội đến năm 2010’’.

Trong tác phẩm Nắm vững đường lối cách mạng XHCN tiến lên xây dựng

kinh tế địa phương vững mạnh (Nxb Sự thật - Hà Nội 1968), Tổng Bí thư Đảng Lê

Duẩn đã đề cập đến vai trò, vị trí của kinh tế địa phương đối với sự phát triển của

nền kinh tế quốc dân, đồng thời nêu rõ vai trò lãnh đạo của Đảng trong công cuộc

xây dựng và phát triển đất nước. Tác phẩm Đổi mới là đòi hỏi bức thiết của đất

nước và thời đại (Nxb Sự thật - Hà Nội 1987) của đồng chí Trường Chinh đã phân

tích chủ trương của Đảng đề ra trong Nghị quyết Đại hội IV, V, khẳng định tính

đúng đắn và ý nghĩa của những thành tựu đạt được; đồng thời cũng chỉ ra những

sai lầm, khuyết điểm; từ đó nêu lên sự cần thiết phải tiến hành đổi mới toàn

diện đất nước, trọng tâm là đổi mới về kinh tế.

Trong cuốn Có một Việt Nam như thế - đổi mới và phát triển (Nxb Chính trị

Quốc gia - Hà Nội 1987) do Trần Nhâm chủ biên, các tác giả đã phân tích sự phát

triển của Việt Nam trong công cuộc đổi mới, coi đổi mới là đòi hỏi bức thiết của

chính sách dân tộc và sự phát triển của đất nước; những thành tựu bước đầu của

công cuộc đổi mới, những bài học và triển vọng; nguồn lực con người - yếu tố quyết

định đối với việc thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân

chủ, văn minh, củng cố quốc phòng bảo vệ Tổ quốc XHCN…

Trong tập giáo trình Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến nay (Nxb Đại học Quốc

gia Hà Nội - 2000) và Lịch sử Việt Nam từ 1975 đến nay - Những vấn đề lí luận và

thực tiễn của CNXH ở Việt Nam (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội - 1998), PGS.TS

Trần Bá Đệ đã nêu bật bối cảnh đất nước, nền tảng kinh tế-xã hội Việt Nam khi tiến

hành công cuộc xây dựng CNXH, chủ trương, quan điểm, đường lối đổi mới của

Đảng Cộng sản Việt Nam về kinh tế, chính trị, xã hội; coi đổi mới là đòi hỏi cấp

thiết có ý nghĩa sống còn đối với CNXH của nước ta; những thành tựu và hạn chế

trong bước đầu tiến hành công cuộc đổi mới đất nước.

Bộ kỉ yếu Việt Nam trong thế kỉ XX do Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội ấn

hành, gồm nhiều công trình nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước đã làm