Chính sách tỷ giá hối đoái của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Quang Trường

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

------------------------------------

NGUYỄN QUANG TRƯỜNG

CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CỦA VIỆT

NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng

Mã số: 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học: PGS., TS. NGÔ HƯỚNG

TP. Hồ Chí Minh – Tháng 06 năm 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là : Nguyễn Quang Trường

Sinh ngày 30 tháng 09 năm 1977 Tại TP Hồ Chí Minh

Quê quán: Kim Sơn, Ninh Bình

Hiện công tác tại: NH TMCP Á Châu – Chi nhánh Lê Ngô Cát, địa chỉ: 7 Lê Ngô

Cát, Quận 3, TP.HCM.

Là học viên cao học khóa 11, lớp B1, của Trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí

Minh. Mã số học viên: 020 111 090 132

Cam đoan đề tài: “Chính sách tỷ giá hối đoái của Việt Nam trong giai đoạn hiện

nay”.

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng.

Mã số chuyên ngành 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học: PGS., TS. Ngô Hướng.

Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM.

Đề tài này là công trình nghiên cứu riêng của tôi, các kết quả nghiên cứu có tính

độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn bộ nội

dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích

nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP.HCM, ngày 12 tháng 06 năm 2013

Nguyễn Quang Trường

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt

NHNN

NHTM

NHTW

ADB

WB

IMF

CPI

GDP

FDI

FPI

NER

NEER

REER

IS

LM

BP

CA

CCTM

Asian Development Bank

World Bank

International Monetary Fund

Consumer price index

Gross Domestic Product

Foreign direct investment

Foreign Portfolio Investment

Nominal Exchange Rate

Nominal Effective Exchange Rate

Real Effective Exchange Rate

Investment và Saving

Liquidity Preference và Money Supply

Balance payment

Current account

Ngân hàng Nhà nước

Ngân hàng thương mại

Ngân hàng trung ương

Ngân hàng phát triển Châu Á

Ngân hàng Thế giới

Quỹ tiền tệ quốc tế

Chỉ số giá tiêu dùng

Tổng sản phẩm quốc nội

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài

Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài

Tỷ giá danh nghĩa

Tỷ giá danh nghĩa đa phương

Tỷ giá thực đa phương

Đường đầu tư và tiết kiệm

Đường thanh khoản và cung tiền

Cán cân thanh toán

Cán cân vãng lai

Cán cân thương mại

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ Nội dung Trang

Biểu đồ 1.1 Mô hình IS-LM của Mundell-Fleming

với tỷ giá cố định

19

Biểu đồ 1.2 Mô hình IS-LM của Mundell-Fleming

với tỷ giá linh hoạt

22

Biểu đồ 3.1 Kim ngạch xuất nhập khẩu, CCTM và

REER giai đoạn 2000 – 2006

31

Biểu đồ 3.2 Biên độ giao dịch tỷ giá hối đoái từ

03/1989 – 03/2009

33

Biểu đồ 3.3 Diễn biến tỷ giá VND/USD từ 01/2003 -

04/2006

35

Biểu đồ 3.4 Kim ngạch xuất nhập khẩu, CCTM và

REER giai đoạn 2006 – 2011

39

Biểu đồ 3.5 Diễn biến tỷ giá VND/USD giai đoạn

02/2008 - 02/2011

41

Biểu đồ 3.6 Tỷ giá VND giai đoạn 2000 -2012 48

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ............................................ 1

1.1. KHÁI NIỆM TỶ GIÁ ............................................................................................... 1

1.1.1. Khái niệm tỷ giá hối đoái .................................................................................. 1

1.1.2. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa song phương (NER) ............................................. 1

1.1.3. Tỷ giá danh nghĩa đa phương (NEER) ............................................................. 2

1.1.4. Tỷ giá hối đoái thực ........................................................................................... 2

1.1.4.1. Tỷ giá thực song phương ở trạng thái tĩnh................................................ 3

1.1.4.2. Tỷ giá thực song phương ở trạng thái động .............................................. 3

1.1.5. Tỷ giá thực đa phương (REER) ........................................................................ 4

1.2. KHÁI NIỆM CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ VÀ CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ ................................ 5

1.2.1. Chính sách tỷ giá................................................................................................ 5

1.2.2. Chế độ tỷ giá ...................................................................................................... 6

1.2.3. Phân loại chế độ tỷ giá....................................................................................... 6

1.2.3.1. Chế độ tỷ giá hối đoái cố định ................................................................... 6

1.2.3.2. Chế độ tỷ giá thả nổi có quản lý ................................................................ 8

1.2.3.3. Chế độ thả nổi tỷ giá hoàn toàn ................................................................. 9

1.3. CÁC CÔNG CỤ CỦA CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ .................................................... 11

1.3.1. Nhóm công cụ trực tiếp tác động chính sách tỷ giá ....................................... 11

1.3.1.1. Các nghiệp vụ của thị trường hối đoái .................................................... 11

1.3.1.2. Công cụ hành chính .................................................................................. 12

1.3.2. Nhóm công cụ tác động gián tiếp lên tỷ giá ................................................... 13

1.4. NỘI DUNG CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ ..................................................................... 16

1.5. VAI TRÒ CỦA CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ TRONG MÔ HÌNH MUNDELL￾FLEMMING ................................................................................................................... 17

1.5.1. Chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá cố định .......... 18

1.5.2. Chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá linh hoạt ........ 21

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 23

CHƯƠNG 2 KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH MUNDELL-FLEMMING TRONG NỀN

KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000 -2011 ......................................................... 24

2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .............................................................................................. 24

2.1.1. Phương trình quan hệ giữa các yếu tố kinh tế vĩ mô theo mô hình Mundell￾Flemming .................................................................................................................... 24

2.1.2. Mô hình định lượng ......................................................................................... 26

2.2. KẾT QUẢ HỒI QUY .............................................................................................. 27

2.2.1. Mô hình hồi quy Log(X/M) = α + βlog(REER) ............................................ 27

2.2.2. Mô hình hồi quy Log(CPI) = λ + γlog(M2) ................................................... 28

2.2.3. Mô hình hồi quy Log(CPI) = η + δlog(G)...................................................... 28

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 29

CHƯƠNG 3 CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ CỦA VIỆT NAM TỪ KHI VIỆT NAM GIA

NHẬP WTO ĐẾN NAY .................................................................................................. 30

3.1. GIAI ĐOẠN TRƯỚC KHI VIỆT NAM GIA NHẬP WTO (1999-2006) ........... 30

3.2. GIAI ĐOẠN SAU KHI VIỆT NAM GIA NHẬP WTO (2007-2012) ................. 38

3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA TỶ GIÁ THỰC ĐA PHƯƠNG REER VÀ CÁN CÂN

THANH TOÁN .............................................................................................................. 47

3.4. NHỮNG TỒN TẠI CỦA CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .. 49

3.4.1. Việc xác định tỷ giá VND/USD còn mang tính cứng nhắc .......................... 49

3.4.2. Thị trường ngoại tệ chưa phát triển, sự can thiệp của NHNN chưa hiệu quả

..................................................................................................................................... 50

3.4.3. Thị trường ngoại tệ không chính thức và hiện tượng đô la hóa vẫn còn trầm

trọng ............................................................................................................................ 51

3.5. NGUYÊN NHÂN TỒN TẠI CỦA CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM HIỆN

NAY ................................................................................................................................ 52

3.5.1. Chính sách tỷ giá còn kém độc lập, chưa phối hợp hiệu quả với chính sách

tài khóa và chính sách tiền tệ ..................................................................................... 52

3.5.2. Chưa thống nhất đầu mối quản lý nguồn ngoại tệ ......................................... 55

3.5.3. Chưa quản lý tốt hoạt động vay nợ nước ngoài và vay nợ bằng ngoại tệ

trong nước ................................................................................................................... 57

3.6. NHỮNG THÁCH THỨC CỦA KINH TẾ VIỆT NAM SAU 5 NĂM GIA NHẬP

WTO ............................................................................................................................... 57

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................ 61

CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ

TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ................................................................................ 62

4.1. ĐIỀU HÀNH TỶ GIÁ TRÊN CƠ SỞ THAM KHẢO TỶ GIÁ THỰC REER ... 62

4.2. PHỐI HỢP ĐỒNG BỘ CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ

ĐỂ ỔN ĐỊNH TỶ GIÁ THỰC ...................................................................................... 64

4.3. PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG NGOẠI TỆ LIÊN NGÂN HÀNG ....................... 66

4.4. HƯỚNG TỚI VIỆC CHỐNG ĐÔ LA HÓA NHẰM GIẢM BỚT CĂNG THẲNG

NGOẠI TỆ ..................................................................................................................... 67

4.5. THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI HIỆU QUẢ, HỢP LÝ ..................... 69

4.6. TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NỀN KINH TẾ VIỆT NAM

......................................................................................................................................... 70

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ................................................................................................ 72

KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 73

DANH MỤC TÀI TIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài, ý nghĩa lý luận, thực tiễn chọn đề tài

Đồng tiền ổn định và tỷ giá hối đoái có vai trò quan trọng trong chính sách tiền tệ,

nó là mục tiêu của chính sách tiền tệ mà mọi quốc gia đều hướng tới. Đồng tiền ổn

định và tỷ giá hối đoái hợp lý sẽ tạo điều kiện cho việc duy trì, mở rộng và phát triển

các mối quan hệ kinh tế trong nước và quốc tế, giúp cho nền kinh tế trong nước có điều

kiện hội nhập khu vực và thế giới ngày càng mạnh mẽ hơn. Với mong muốn nhìn nhận

một cách khách quan chính sách điều hành tỷ giá của NHNN hiện nay và cải thiện hơn

nữa cơ chế tỷ giá linh hoạt nhằm thúc đẩy quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Đó là mục tiêu khi tác giả chọn đề tài “Chính sách tỷ giá hối đoái của Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay”.

2. Tổng quan các công trình nghiên cứu

Trong những năm qua đã xuất hiện nhiều nỗ lực nghiên cứu về chính sách tỷ giá

của Việt Nam. Đáng kể nhất trong số đó là các nghiên cứu của Trần Ngọc Thơ (2006),

“Phương pháp tiếp cận cơ chế điều hành tỷ giá ở Việt Nam”, Hạ Thị Thiều Dao

(2011) “Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán”, Nguyễn Thị Thu

Hằng (2012) “Tỷ giá hối đoái giai đoạn 2000 – 2011 các nhân tố quyết định, mức độ

sai lệnh và tác động đối với xuất khẩu”,

Nhìn chung, các nghiên cứu này đều chỉ ra rằng cơ chế tỷ giá của Việt Nam một

mặt cần được duy trì ổn định, nhưng mặt khác nên linh hoạt hơn nữa theo tín hiệu thị

trường. Trần Ngọc Thơ và các đồng tác giả (2000) đề xuất xác định ngang giá trung

tâm bằng cách điều chỉnh tỷ giá theo ngang giá sức mua đồng thời gắn VND vào một

rổ tiền bao gồm EUR, JPY và USD với biên độ điều chỉnh dần. Nghiên cứu của