Chính sách giảm nghèo bền vững ở huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

LÊ THỊ PHẰNG

CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

Ở HUYỆN VÂN CANH, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8310110

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. TRẦN THỊ BÍCH HẠNH

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện Luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp

đỡ quý báu của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trƣờng.

Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm

khoa Đào tạo sau Đại học cùng các thầy, cô giáo trƣờng Đại học Quy Nhơn

đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo TS.Trần Thị Bích Hạnh￾Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh-Học viện Chính trị khu vực III, Đà

Nẵng, ngƣời đã tận tình trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi trong thời gian

thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Huyện ủy; HĐND -

UBND huyện Vân Canh; các phòng, ban chuyên môn, các cơ quan, đơn vị có

liên quan đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập

thông tin để thực hiện luận văn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của ngƣời

thân, gia đình và đồng nghiệp trong suốt thời gian qua.

Một lần nữa xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Lê Thị Phằng

LỜI CAM ĐOAN

- Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và

chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các tài liệu tham khảo có nguồn

gốc trích dẫn rõ ràng.

- Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, chủ

yếu từ các báo cáo, các văn bản của tỉnh Bình Định; số liệu của các phòng,

ban chuyên môn của huyện Vân Canh - tỉnh Bình Định; các thông tin này đã

đƣợc chỉ rõ nguồn gốc, có một số thông tin thu thập từ điều tra thực tế ở địa

phƣơng, số liệu đã đƣợc tổng hợp và xử lý.

Tác giả luận văn

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài........................................................................ 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ................................... 5

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 6

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................. 6

6. Những đóng góp khoa học của luận văn................................................. 7

7. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn................................................................ 8

8. Kết cấu của luận văn ............................................................................... 8

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO.................... 9

BỀN VỮNG ....................................................................................................... 9

1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN LIÊN QUAN ĐẾN CHÍNH

SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ......................................................... 9

1.1.1. Khái niệm nghèo, chuẩn nghèo .................................................... 9

1.1.2. Khái niệm chính sách giảm nghèo và các tiêu chí đánh giá giảm

nghèo ..................................................................................................... 15

1.2. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHÍNH SÁCH GIẢM

NGHÈO BỀN VỮNG............................................................................... 18

1.2.1. Xu thế vận động của thế giới về phát triển con ngƣời và bảo

đảm các quyền tự do dân chủ, công bằng............................................. 18

1.2.2. Định hƣớng, chủ trƣơng của Đảng về công tác giảm nghèo ...... 18

1.2.3. Hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc ........................... 20

1.2.4. Sự hạn chế về năng lực tổ chức, quản lý của bộ máy nhà nƣớc

các cấp ................................................................................................... 21

1.2.5. Thực trạng cán bộ làm công tác giảm nghèo ở địa phƣơng ....... 23

1.3. HỆ THỐNG CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM

NGHÈO BỀN VỮNG............................................................................... 24

1.3.1. Chính sách đất đai cho hộ nghèo ................................................ 24

1.3.2. Chính sách đầu tƣ cơ sở hạ tầng thiết yếu .................................. 25

1.3.3. Chính sách tín dụng ƣu đãi cho hộ nghèo .................................. 25

1.3.4. Chính sách hỗ trợ về giáo dục cho ngƣời nghèo ........................ 26

1.3.5. Chính sách hỗ trợ về y tế cho ngƣời nghèo ................................ 27

1.3.6. Chính sách hỗ trợ về nƣớc sạch, vệ sinh và nhà ở cho hộ nghèo27

1.3.7.Chính sách hỗ trợ ngƣời nghèo tiếp cận các dịch vụ trợ giúp

pháp lý................................................................................................... 27

1.4. KINH NGHIỆM VỀ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

TẠI MỘT SỐ HUYỆN NGHÈO VÀ BÀI HỌC RÚT RA...................... 27

1.4.1. Kinh nghiệm của một số huyện nghèo ....................................... 27

1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra ......................................................... 31

Tiểu kết chƣơng 1 ..................................................................................... 32

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO

BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN CANH,TỈNH BÌNH ĐỊNH .... 33

2.1. KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA

HUYỆN VÂN CANH............................................................................... 33

2.1.1. Điều kiện tự nhiên....................................................................... 33

2.1.2. Điều kiện kinh tế......................................................................... 37

2.1.3 Điều kiện xã hội........................................................................... 39

2.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN VÂN

CANH TRONG THỜI GIAN QUA ........................................................ 41

2.2.1 Thực trạng phát triển một số ngành và lĩnh vực chủ yếu .......... 41

2.2.2 Thực trạng kết cấu hạ tầng của Huyện ................................ 43

2.2.3 Thực trạng phát triển các lĩnh vực xã hội.................................... 44

2.3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN CANH............................................................. 45

2.3.1. Thực trạng nghèo của huyện Vân Canh ..................................... 45

2.3.2. Kết quả giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Vân Canh

trong thời gian qua ................................................................................ 47

2.3.3. Kết quả thực hiện các chính sách giảm nghèo đặc thù theo

Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ....................................... 51

2.3.4. Những hạn chế trong việc thực hiện các chính sách giảm

nghèo bền vững trên địa bàn huyện Vân Canh..................................... 63

2.3.5. Nguyên nhân của những hạn chế trong việc thực hiện các

chính sách giảm nghèo bền vững của huyện Vân Canh ....................... 65

Tiểu kết chƣơng 2 ..................................................................................... 67

Chƣơng 3. PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC CHÍNH

SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀNHUYỆN VÂN

CANH, TỈNH BÌNH ĐỊNH................................................................................... 69

3.1. QUAN ĐIỂM, PHƢƠNG HƢỚNG TIẾP TỤC ĐẨY MẠNH CÔNG

TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN

CANH........................................................................................................ 69

3.1.1. Quan điểm về giảm nghèo bền vững ......................................... 69

3.1.2. Phƣơng hƣớng đẩy mạnh công tác giảm nghèo bền vững trên

địa bàn huyện Vân Canh....................................................................... 73

3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM

NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN CANH............. 78

3.2.1. Nhóm giải pháp trong hoạch định chính sách giảm nghèo ........ 79

3.2. 2. Nhóm giải pháp trong thực thi chính sách giảm nghèo bền

vững của huyện Vân Canh.................................................................... 88

3.3. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ NHẰM BẢO ĐẢM CHO CÁC

GIẢI PHÁP CÓ TÍNH KHẢ THI CAO................................................... 98

Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................... 100

KẾT LUẬN........................................................................................................... 102

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ 105

QUYẾT ĐỊNH GIAO TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO)

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

KT-XH Kinh tế -xã hội

UBND Ủy ban nhân dân

DTTS Dân tộc thiểu số

NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội

NSNN Ngân sách nhà nƣớc

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

LĐTB&XH Lao động thƣơng binh & xã hội

BHYT Bảo hiểm y tế

BTXH Bảo trợ xã hội

XKLĐ Xuất khẩu lao động

MTTQ Mặt trận tổ quốc việt nam

CT TNHH Công ty trách nhiệm hữu hạn

CN-TTCN Công nghiệp- tiểu thủ công nghiệp

BVMT Bảo vệ môi trƣờng

CCN Cụm công nghiệp

TCDN Tổ chức doanh nghiệp

KH Khoa học

TTg Thủ tƣớng

GNBV Giảm nghèo bền vững

UBND Ủy ban nhân dân

XHCN Xã hội chủ nghĩa

QP-AN Quốc phòng- an ninh

MDG Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên Hợp quốc

NTM Nông thôn mới

UNDP Chƣơng trình phát triển Liên hợp quốc

HDI Chỉ số phát triển con ngƣời

WB Ngân hàng thế giới

MTQG GNBV Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững

ĐBKK Đặc biệt khó khăn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đói nghèo là một vấn đề mang tính toàn cầu. Nếu vấn đề đói nghèo

không giải quyết đƣợc thì tất cả các vấn đề khác nhƣ an ninh chính trị, trật tự

an toàn xã hội đều bị ảnh hƣởng. Chính vì vậyGiảm nghèo bền vững là một

trong những chủ trƣơng lớn của Đảng và Nhà nƣớc và là sự nghiệp của toàn

dân ta nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho ngƣời nghèo, thu hẹp

khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, địa bàn và giữa các dân tộc,

nhóm dân cƣ. Thành tựu giảm nghèo trong những năm qua đã góp phần tăng

trƣởng kinh tế bền vững và thực hiện công bằng xã hội. Tuy nhiên, kết quả

giảm nghèo chƣa vững chắc, chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm

dân cƣ chƣa đƣợc thu hẹp, đặc biệt là ở những huyện có tỷ lệ hộ nghèo cao.

Công cuộc giảm nghèo bền vững đối với các huyện nghèo là nhiệm vụ

chính trị trọng tâm hàng đầu, đặt dƣới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy Đảng,

sự chỉ đạo sâu sát, cụ thể và đồng bộ của các cấp chính quyền, sự phối hợp

tích cực của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân; đồng thời, phải phát

huy vai trò làm chủ của ngƣời dân từ khâu xây dựng kế hoạch, đến tổ chức

thực hiện, giám sát, đánh giá hiệu quả của Chƣơng trình.

Giảm nghèo bền vững luôn là một chủ trƣơng nhất quán của Đảng và là

chính sách quan trọng của nhà nƣớc trong mọi giai đoạn phát triển của đất

nƣớc tại Đại hội lần thứ XI Đảng ta khẳng định: Đẩy mạnh xoá đói giảm

nghèo bằng cách đa dạng hoá các nguồn lực và phƣơng thức thực hiện xoá đói

giảm nghèo theo hƣớng phát huy cao độ nội lực và kết hợp với sử dụng có

hiệu quả sự trợ giúp của quốc tế. Nhà nƣớc tập trung đầu tƣ xây dựng kết cấu

hạ tầng kinh tế, xã hội và trợ giúp về điều kiện sản xuất, nâng cao kiến thức

2

để ngƣời nghèo, hộ nghèo tự vƣơn lên thoát nghèo và cải thiện mức sống một

cách bền vững.

Chính sách giảm nghèo bền vững đã và đang đƣợc thực hiện trên địa

bàn huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định. Trong những năm qua các cấp các

ngành đã đầu tƣ để nâng cao năng lực cộng đồng, cải thiện cơ sở vật chất kỹ

thuật phục vụ sản xuất và dân sinh nhằm đẩy mạnh mục tiêu giảm nghèo bền

vững, nhƣng tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao, chênh lệch về mức sống của nhân

dân vùng thấp và các xã vùng cao có xu hƣớng ngày càng gia tăng. Tình hình

đó đã ảnh hƣởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của đất nƣớc nói chung

và đối với huyện Vân Canh nói riêng, nghèo đã ảnh hƣởng trực tiếp đến tình

hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn huyện. Hiện nay tỷ lệ

hộ nghèo vẫn còn cao chiếm 28,3%đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số sống

ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa của huyện (Canh Liên, Canh Hiệp); trình độ

phát triển kinh tế - xã hội thấp hơn so với các huyện khác trong tỉnh Bình

Định và trong khu vực, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, còn nhiều

khó khăn. Chính vì vậy, việc nghiên cứu lý luận về chính sách giảm nghèo

bền vững, đánh giá thực trạng vấn đề này trên địa bàn huyện Vân Canh để

trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp đẩy mạnh công cuộc giảm nghèo bền vững

trên địa bàn huyện Vân Canh là một vấn đề hết sức quan trọng và mang tính

cấp thiết. Đó cũng là lý do học viên lựa chọn vấn đề “Chính sách giảm

nghèo bền vững ở huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định” làm đề tài luận văn

thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý kinh tế. Luận văn nghiên cứu thực tế tại huyện

Vân Canh là một trong những huyện nghèo trong cả nƣớc đƣợc Chính phủ

quyết định hỗ trợ đầu tƣ để giảm nghèo bền vững tại Nghị Quyết

30a/2008/NQ-CP.

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài

Giảm nghèo là mục tiêu thiên niên kỷ, là vấn đề các quốc gia đều quan