Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc: cơ hội và thách thức cho nền kinh tế Việt Nam

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

KHOA KINH DOANH QUỐC TẾ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Tên đề tài:

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc: cơ hội và

thách thức cho nền kinh tế Việt Nam

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Minh Ngọc

Lớp: K20KDQTE

Khóa học: 2017-2021

Mã sinh viên: 20A4050257

Giảng viên hướng dẫn: ThS. Đinh Thị Thanh Long

Hà Nội, tháng 05 năm 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đề tài: “Chiến tranh thương mại: cơ hội và thách thức cho nền

kinh tế Việt Nam” là một công trình nghiên cứu độc lập dưới sự hướng dẫn của

giảng viên hướng dẫn: ThS, Đinh Thị Thanh Long. Các kết quả trình bày trong báo

cáo là hoàn toàn trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự

cam đoan này.

Hà Nội, ngày tháng năm 2021

Tác giả

Nguyễn Thị Minh Ngọc

ii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới cô - ThS Đinh Thị Thanh

Long, cô đã tận tình hướng dẫn em trong quá trình học tập cũng như trong việc

hoàn thành luận văn.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô Khoa Kinh doanh quốc tế - Học viện

Ngân hàng đã tận tình giảng dạy em trong suốt thời gian học tập.

Do còn nhiều giới hạn về kiến thức và khả năng lý luận vẫn còn nhiều thiếu

sót, em mong nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp của các thầy cô để bài luận văn của

em được hoàn thiện hơn.

Cuối cùng, em xin kính chúc quý thầy, cô có thật nhiều sức khỏe và đạt được

nhiều thành công hơn nữa trong sự nghiệp trồng người.

Em xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Minh Ngọc

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH................................. vii

LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................2

5. Tổng quan nghiên cứu.............................................................................................3

6. Kết cấu của khóa luận .............................................................................................7

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN MỘT VÀI NÉT VỀ CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI

MỸ -TRUNG QUỐC..................................................................................................8

1.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CHIẾN TRANH...................................................15

1.1.1. Lý thuyết về chiến tranh...........................................................................15

1.1.2. Lý thuyết về chiến tranh thương mại .......................................................13

1.2. NGUYÊN NHÂN DẪN TỚI CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ -

TRUNG QUỐC .....................................................................................................15

1.2.1. Nguyên nhân sâu xa .................................................................................15

1.2.2. Nguyên nhân cụ thể..................................................................................15

1.3. DIỄN BIẾN CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG QUỐC ........18

1.3.1. Tóm tắt những mốc sự kiện chính trong chiến tranh thương mại Mỹ -

Trung Quốc.........................................................................................................35

1.3.2. Nhìn lại thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung Quốc giai đoạn 1 ...............39

1.4. PHẢN ỨNG CỦA CÁC BÊN TRONG CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI

MỸ - TRUNG QUỐC...............................................................................................35

1.4.1. Phản ứng của Mỹ……..……...……...……...……...……...……... ……35

1.4.2. Phản ứng của Trung Quốc………………………………………………39

iv

CHƯƠNG 2: CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG QUỐC: CƠ HỘI

VÀ THÁCH THỨC CHO NỀN KINH TẾ VIỆT NAM..........................................48

2.1. MỘT VÀI NÉT VỀ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2018 - 2020.......48

2.1.1. Tình hình xuất khẩu..................................................................................48

2.1.2. Tình hình thu hút FDI...............................................................................51

2.2. CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ-TRUNG QUỐC: CƠ HỘI CHO NỀN

KINH TẾ VIỆT NAM...........................................................................................55

2.2.1. Cơ hội cho hoạt động thương mại............................................................55

2.2.2. Cơ hội cho thu hút FDI.............................................................................61

2.3. CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ-TRUNG QUỐC: THÁCH THỨC

CHO NỀN KINH TẾ VIỆT NAM ........................................................................63

2.3.1. Thách thức khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc chưa có dấu

hiệu được cải thiện .............................................................................................63

2.3.2. Thách thức khi các doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng

toàn cầu...............................................................................................................70

CHƯƠNG 3: CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI MỸ-TRUNG QUỐC VÀ PHẢN

ỨNG CHÍNH SÁCH CỦA VIỆT NAM...................................................................72

3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM THỜI GIAN

TỚI.........................................................................................................................72

3.1.1. Thực hiện mục tiêu kép: vừa chống dịch hiệu quả; vừa phục hồi, phát

triển kinh tế.........................................................................................................72

3.1.2. Đặt mục tiêu nâng cấp và dịch chuyển lên vị trí cao hơn của chuỗi giá trị

toàn cầu...............................................................................................................72

3.1.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa..73

3.2. PHẢN ỨNG CHÍNH SÁCH CỦA VIỆT NAM ............................................73

3.2.1. Phản ứng chính sách hỗ trợ kinh tế: gói cứu trợ các doanh nghiệp Việt

Nam trong đại dịch .............................................................................................73

3.2.2. Phản ứng chính sách khuyến khích xuất khẩu sang thị trường Mỹ .........74

3.2.3. Phản ứng chính sách giúp tiếp nhận và quản lý FDI vào Việt Nam ........74

3.2.4. Phản ứng chính sách giúp gia tăng giá trị hàng hóa của Việt Nam trong

chuỗi cung ứng toàn cầu.....................................................................................74

v

3.2.5. Phản ứng chính sách giúp tăng khả năng cạnh tranh cho hàng hóa xuất

khẩu Việt Nam....................................................................................................74

KẾT LUẬN...............................................................................................................76

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................77

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ

GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product)

PPP Sức mua tương đương (Purchasing Power Parity)

FTA Khu vực mậu dịch tự do (Free Trade Area)

EU Liên minh châu Âu (European Union)

WTO Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organzation)

M&A Sáp nhập và mua lại (Mergers and Acquisitions)

IPO

Chào bán chứng khoán lần đầu tiên ra công chúng (Initial

Public Offering)

USTR Cơ quan đại diện Thương mại Hoa Kỳ

EVFTA Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu- Việt Nam

ASEAN

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of Southeast

Asian Nation)

RCEP

Hiệp định Đối Tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (Regional

Comprehensive Economic Partnership)

GVC Chuỗi giá trị toàn cầu (Global Value Chain)

DOC Bộ Thương mại Hoa Kì

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH

STT Tên Trang

Bảng 1.1

Chính sách thuế quan của Mỹ đối với Trung Quốc giai đoạn

2018-2020

35

Bảng 1.2

Biện pháp “tấn công công nghệ” Mỹ áp dụng với Trung

Quốc giai đoạn 2018 - 2020

38

Bảng 1.3

Chính sách thuế quan của Trung Quốc đối với Mỹ giai đoạn

2018 - 2020

40

Bảng 1.4

Các biện pháp “phi thuế quan” của Trung Quốc đối với Mỹ

giai đoạn 2018 - 2020

41

Bảng 2.1

Kim ngạch xuất khẩu qua các năm giai đoạn 2018

- 2020 của Việt Nam (tỷ USD)

48

Bảng 2.2

Số lượng vốn và dự án FDI vào Việt Nam giai đoạn 2018-

2020

52

Bảng 2.3

Top 3 ngành, lĩnh vực ở Việt Nam được các nhà đầu tư nước

ngoài đầu tư nhiều nhất giai đoạn 2018 - 2020

53

Bảng 2.4

Bảng 2.4: Top 3 quốc gia dẫn đầu về số vốn FDI

đầu tư vào Việt Nam giai đoạn 2018 - 2020

54

Bảng 2.5

Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực của Việt

Nam vào Mỹ giai đoạn 2018 - 2020 (tỷ USD)

56

Bảng 2.6

Tăng trưởng kinh tế Mỹ và kim ngạch xuất khẩu hàng hóa

Việt Nam vào Mỹ giai đoạn 2018 đến quý I/2021

58

Bảng 2.7

Kinh tế Việt Nam khi tham gia CPTPP trong trường hợp

không có Mỹ và khi có Mỹ

60

Bảng 2.8

Chi phí hoạt động sản xuất tại Việt Nam và Trung Quốc

(năm 2020)

63

Bảng 2.9

Số lượng lao động từ 15 tuổi trở lên tại Việt Nam có

bằng/chứng chỉ giai đoạn 2018 - 2020

64

Bảng 2.10 Nhu cầu tuyển lao động trình độ tại Việt Nam quý IV/2020 64

Bảng 2.11 Mức thuế Mỹ áp lên một số mặt hàng đến từ Trung Quốc và 66

viii

Việt Nam giai đoạn 2018 - 2020

Bảng 2.12

Phương thức Mỹ áp dụng trừng phạt lên một số quốc gia và

khu vực kinh tế giai đoạn 2018 - 2020

67

Bảng 2.13

Kim ngạch và cơ cấu hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc

của Việt Nam giai đoạn 2018 - 2020

69