chiến lược đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các công ty xuyên quốc gia trung quốc và bài

B浦 GIÁO D影C VÀ AÀO T萎O

TR姶云NG A萎I H窺C NGO萎I TH姶愛NG

---------o0o---------

Công trình tham d詠 Cu瓜c thi

Sinh viên nghiên c泳u khoa h丑c Tr逢運ng A衣i h丑c Ngo衣i th逢挨ng 2013

Tên công trình

CHI蔭N L姶営C A井U T姶 TR衛C TI蔭P RA N姶閏C

NGOÀI C曳A CÁC CÔNG TY XUYÊN QU渦C GIA

TRUNG QU渦C VÀ BÀI H窺C KINH NGHI烏M CHO

VI烏T NAM

Nhóm ngành: KD2

Hà N瓜i, tháng 5 n<m 2013

i

DANH M影C B謂NG CH頴 CÁI VI蔭T T溢T

TNC : Công ty xuyên qu嘘c gia

UNCTAD : H瓜i ngh鵜 LHQ v隠 th逢挨ng m衣i và phát tri吋n

OECD: T鰻 ch泳c h嬰p tác kinh t院 và phát tri吋n

WIR : Báo cáo đ亥u t逢 th院 gi噂i

SAFE: C映c qu違n lí Nhà n逢噂c v隠 ngo衣i h嘘i Trung Qu嘘c

OFDI: A亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài

MOFCOM: B瓜 th逢挨ng m衣i Trung Qu嘘c

WTO :T鰻 ch泳c Th逢挨ng m衣i Th院 gi噂i

IMF: Qu悦 Ti隠n t羽 Qu嘘c t院

NDRC: 曳y ban Phát tri吋n và C違i cách Trung Qu嘘c

CNPC: T鰻ng công ty d亥u khí qu嘘c gia Trung Qu嘘c

CNOOC: T鰻ng công ty D亥u khí Ngoài kh挨i Qu嘘c gia Trung Qu嘘c

ECLAC : 曳y ban Liên h嬰p qu嘘c v隠 kinh t院 khu v詠c M悦 Latinh và Caribê

FTAs: Hi羽p đ鵜nh th逢挨ng m衣i t詠 do

CSCEC: T壱p đoàn K┄ Thu壱t và Xây d詠ng Nhà n逢噂c Trung Qu嘘c

R&D : Nghiên c泳u và phát tri吋n

M&A: Mua l衣i và sáp nh壱p

SMEs: Doanh nghi羽p v瑛a và nh臼

PVN: T鰻ng công ty D亥u khí Vi羽t Nam

EVN: T壱p đoàn Ai羽n l詠c Vi羽t Nam

NHNNVN: Ngân hàng Nhà n逢噂c Vi羽t Nam

ii

DANH M影C B謂NG

B違ng 1. A亥u t逢 trong l┄nh v詠c nông nghi羽p c栄a Trung Qu嘘c vào châu Phi .......... 27

B違ng 2. Trung Qu嘘c h厩 tr嬰 các trung tâm công ngh羽 nông nghi羽p 荏 châu Phi ..... 29

B違ng 3. L逢嬰ng v嘘n đ亥u t逢 FDI c栄a Trung Qu嘘c vào th鵜 tr逢運ng Châu Phi t瑛 n<m

2004 - 2010 (A挨n v鵜: tri羽u USD) .............................................................................. 30

B違ng 4. Top các qu嘘c gia, vùng lãnh th鰻 thu瓜c Châu Phi nh壱n đ亥u t逢 nhi隠u nh医t t瑛

Trung Qu嘘c trong giai đo衣n 2003-2008 (A¬n vお: USD) ........................................... 31

B違ng 5. Giá tr鵜 háng hóa xu医t kh育u sang Châu Phi c栄a Trung Qu嘘c t瑛 n<m

2004 – 2009 (A¬n vお: triうu USD) .......................................................................... 33

B違ng 6. Danh sách các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c ho衣t đ瓜ng trong l┄nh

v詠c d亥u khí có m員t trong b違ng x院p h衣ng “Fortune Global 500” n<m 2009 ............. 39

B違ng 7. Danh sách các công tuy xuyên qu嘘c gia ho衣t đ瓜ng trong l┄nh v詠c

khai khoáng có m員t trong danh sách “Fortune Global 500” n<m 2009 (Billion

of dollars) ..................................................................................................... 41

B違ng 8. M瓜t s嘘 d詠 án đ亥u t逢 c挨 s荏 h衣 t亥ng t衣i M悦 La-tinh và vùng Caribê c栄a các

công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c n<m 2009-2010 ............................................... 44

B違ng 9. M瓜t s嘘 d詠 án đ亥u t逢 l┄nh v詠c s違n xu医t t衣i M悦 La-tinh và vùng Caribê c栄a

các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c t瑛 n<m n<m 1998 - 2011 .......................... 46

B違ng 10. L逢嬰ng v嘘n đ亥u t逢 FDI c栄a Trung Qu嘘c t衣i khu v詠c M悦 La-tinh theo

t瑛ng n<m và t雨 l羽 so v噂i t鰻ng l逢嬰ng FDI c栄a Trung Qu嘘c đ亥u t逢 ra th院 gi噂i t瑛 n<m

2004-2009. ............................................................................................................... 50

B違ng 11. L逢嬰ng v嘘n đ亥u t逢 vào các ngành công nghi羽p n<ng l逢嬰ng, khai khoáng

và luy羽n kim c栄a TNCs Trung Qu嘘c t衣i nh英ng qu嘘c gia M悦 La-tinh n鰻i b壱t t瑛 n<m

2005-2012 (A挨n v鵜: t雨 USD) ..................................................................................... 52

B違ng 12. Th逢挨ng m衣i xu医t nh壱p kh育u gi英a M悦 La-tinh và Trung Qu嘘c t瑛 n<m

2001-2010 (A挨n v鵜: t雨 USD) .................................................................................... 53

iii

DANH M影C HÌNH

Hình 1. A亥u t逢 c栄a Trung Qu嘘c trong ngành d亥u khí 荏 Châu Phi t瑛 n<m 2000 đ院n

2009 ................................................................................................................... 22

Hình 2. Các m員t hàng ch栄 y院u Châu Phi nh壱p kh育u t瑛 Trung Qu嘘c (c医p đ瓜 HS4)

1995-2008.................................................................................................................. 24

Hình 3. Các m員t hàng ch栄 y院u Châu Phi xu医t kh育u sang Trung Qu嘘c ( c医p đ瓜

HS4) 1995-2008 ........................................................................................................ 24

Hình 4. T鰻ng l逢嬰ng v嘘n h厩 tr嬰 c栄a chính ph栄 Trung Qu嘘c cho s詠 phát tri吋n c挨 s荏

h衣 t亥ng t衣i Châu Phi t瑛 n<m 2007-2010 (A¬n vお: tえ USD) ........................................ 34

Hình 5. T雨 l羽 hàng hóa xu医t kh育u t瑛 Trung Qu嘘c sang M悦 La-tinh n<m 2009 ...... 53

Hình 6. Phân b嘘 đ亥u t逢 c栄a Trung Qu嘘c ra th院 gi噂i .............................................. 59

iv

M影C L影C

L云I M雲 A井U ............................................................................................................ 1

CH姶愛NG I: KHÁI QUÁT V陰 CÁC CÔNG TY XUYÊN QU渦C GIA VÀ VAI

TRÒ C曳A CHI蔭N L姶営C A井U T姶 A渦I V閏I HO萎T A浦NG A井U T姶 TR衛C

TI蔭P N姶閏C NGOÀI C曳A TRUNG QU渦C .......................................................... 5

1.1.Khái quát v隠 các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c .................................... 5

1.1.1.Khái ni羽m công ty xuyên qu嘘c gia (TNCs) ................................................... 5

1.1.2.K院t c医u c栄a công ty xuyên qu嘘c gia .............................................................. 6

1.2.Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 vƠ vai trò c栄a chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 đ嘘i v噂i ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢

tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c .................. 7

1.2.1.Khái ni羽m “chi院n l逢嬰c” và “chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 tr詠c ti院p n逢噂c ngoài” ........... 7

1.2.2.Vai trò chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 đ嘘i v噂i ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 ra n逢噂c ngoài c栄a các

công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c ....................................................................... 9

CH姶愛NG II. CHI蔭N L姶営C A井U T姶 TR衛C TI蔭P N姶閏C NGOÀI T萎I

M浦T S渦 TH卯 TR姶云NG M閏I N蔚I C曳A CÁC CÔNG TY XUYÊN QU渦C

GIA TRUNG QU渦C ............................................................................................... 11

2.1.Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 ch栄 y院u c栄a các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c và

các chính sách c栄a chính ph栄 đ嘘i v噂i ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c ti院p n逢噂c ngoài .. 11

2.1.1.Các chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 ch栄 y院u c栄a các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c11

2.1.2.Nh英ng chính sách c栄a chính ph栄 Trung Qu嘘c đ嘘i v噂i ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c

ti院p n逢噂c ngoài ...................................................................................................... 13

2.1.2.1.Xây d詠ng các c挨 quan ho衣ch đ鵜nh và ban hành chính sách phát

tri吋n OFDI ........................................................................................................ 13

2.1.2.2.Các chính sách h厩 tr嬰 đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a Trung Qu嘘c 15

2.2. Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 FDI c栄a TNCs Trung Qu嘘c t衣i các th鵜 tr逢運ng tiêu bi吋u17

2.2.1. Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 c栄a TNCs Trung Qu嘘c t衣i th鵜 tr逢運ng Châu Phi ............ 17

2.2.1.1. Môi tr逢運ng đ亥u t逢 t衣i Châu Phi ........................................................... 17

2.2.1.2. Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 c栄a TNCs Trung Qu嘘c t衣i Châu Phi ...................... 20

v

2.2.2 . Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 c栄a TNCs Trung Qu嘘c t衣i th鵜 tr逢運ng M┄ La Tinh và

vùng Caribbean ..................................................................................................... 36

2.2.2.1. Môi tr逢運ng đ亥u t逢 t衣i M┄ La Tinh và vùng Caribbean ........................ 36

2.2.2.3. Aánh giá k院t qu違 chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 c栄a các TNCs Trung Qu嘘c t衣i M┄

La Tinh và vùng Caribbean ............................................................................... 50

2.3. M瓜t s嘘 bài h丑c kinh nghi羽m rút ra t瑛 ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 FDI c栄a các TNCs

Trung Qu嘘c .............................................................................................................. 56

2.3.1. Bài h丑c thành công c栄a các TNCs Trung Qu嘘c .......................................... 56

2.3.1.1.S詠 k院t h嬰p ch員t ch胤 gi英a chính ph栄 và các TNCs Trung Qu嘘c ............ 57

2.3.1.2.S詠 rõ ràng trong đ瓜ng c挨 đ亥u t逢 FDI c栄a các TNCs ............................ 59

2.3.2.Bài h丑c ch逢a thành công c栄a các TNCs Trung Qu嘘c .................................. 60

2.3.2.1.H衣n ch院 trong các v医n đ隠 đi隠u hành c栄a các c挨 quan nhà n逢噂c ........... 60

2.3.2.2.H衣n ch院 trong kh違 n<ng đi隠u hành, qu違n lí c栄a các TNCs Trung Qu嘘c

đ吋 có th吋 phát huy t嘘i đa hi羽u qu違 chi院n l逢嬰c ................................................... 61

CH姶愛NG III: M浦T S渦 KI蔭N NGH卯 A渦I V閏I VI烏C XÂY D衛NG CHI蔭N

L姶営C THÚC A域Y A井U T姶 TR衛C TI蔭P N姶閏C NGOÀI C曳A VI烏T NAM

TRÊN C愛 S雲 NGHIÊN C永U CÁC KINH NGHI烏M T洩 TRUNG QU渦C .... 63

3.1. Tình hình chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các doanh nghi羽p

Vi羽t Nam đ院n nay .................................................................................................... 63

3.1.1. Th詠c tr衣ng chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 ra n逢噂c ngoài c栄a các doanh nghi羽p Vi羽t

Nam ....................................................................................................................... 63

3.1.1.1.Tìm ki院m tài nguyên: ............................................................................ 64

3.1.1.2.Tìm ki院m th鵜 tr逢運ng: ............................................................................. 66

3.1.1.3.Tìm ki院m hi羽u qu違: ............................................................................... 67

3.1.2. Aánh giá tình hình chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các doanh

nghi羽p Vi羽t Nam hi羽n nay ..................................................................................... 67

3.1.2.1.Tích c詠c ................................................................................................. 68

3.1.2.2.H衣n ch院 .................................................................................................. 69

3.2.M瓜t s嘘 ki院n ngh鵜 đ嘘i v噂i vi羽c xây d詠ng chi院n l逢嬰c thúc đ育y đ亥u t逢 tr詠c ti院p

n逢噂c ngoài c栄a Vi羽t Nam ....................................................................................... 70

vi

3.2.1. A隠 xu医t chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 cho các doanh nghi羽p Vi羽t Nam t衣i hai th鵜

tr逢運ng Châu Phi, M┄ La Tinh và vùng Caribbean ................................................ 70

3.2.1.1. L詠a ch丑n chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 ................................................................. 70

3.2.1.2. L詠a ch丑n th鵜 tr逢運ng đ亥u t逢 .................................................................. 71

3.2.1.3. L詠a ch丑n l┄nh v詠c đ亥u t逢 ch栄 l詠c có kh違 n<ng c衣nh tranh .................. 71

3.2.1.4. L詠a ch丑n hình th泳c đ亥u t逢 ................................................................... 74

3.2.1.5. Nghiên c泳u th鵜 tr逢運ng .......................................................................... 74

3.2.1.6. Lên k院 ho衣ch, tri吋n khai và qu違n lí d詠 án ............................................ 74

3.2.2. Ki院n ngh鵜 đ嘘i v噂i chính ph栄 nh茨m m映c đích thúc đ育y ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c

ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a Vi羽t Nam .......................................................................... 75

3.2.2.1. Ki院n ngh鵜 Chính ph栄 gia t<ng vi羽c qu違n lí chi院n l逢嬰c OFDI .............. 75

3.2.2.2. Ki院n ngh鵜 nh茨m hoàn thi羽n lu壱t pháp v隠 đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài77

3.2.2.3. Ki院n ngh鵜 v隠 chính sách h厩 tr嬰, 逢u đưi c栄a Nhà n逢噂c ......................... 78

3.2.2.4. Các chi院n l逢嬰c h厩 tr嬰 dài h衣n .............................................................. 80

K蔭T LU一N .............................................................................................................. 82

vii

TÓM T溢T A陰 TÀI

A隠 tài: “Chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các công ty xuyên

qu嘘c gia Trung Qu嘘c và bài h丑c kinh nghi羽m cho Vi羽t Nam” g欝m 3 ch逢挨ng:

Trong Ch逢挨ng I, ph亥n đ亥u, đ隠 tài đ逢a ra m瓜t s嘘 nh英ng khái ni羽m, đ員c đi吋m

c挨 b違n v隠 công ty xuyên qu嘘c gia – nh英ng ch栄 th吋 tr詠c ti院p th詠c hi羽n quá trình đ亥u

t逢 ra n逢噂c ngoài. Ti院p đó, chú tr丑ng làm rõ t亥m quan tr丑ng c栄a các chi院n l逢嬰c đ亥u

t逢 đ嘘i v噂i ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 ra n逢噂c ngoài c栄a các công ty xuyên qu嘘c gia, đ員c bi羽t

là các công ty xuyên Trung Qu嘘c.

Trong Ch逢挨ng II, đ隠 tài t壱p trung nghiên c泳u vi羽c áp d映ng các chi院n l逢嬰c

đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các công ty xuyên qu嘘c gia Trung Qu嘘c t衣i hai

th鵜 tr逢運ng Châu Phi và M悦 La-tinh. Thông qua vi羽c đánh giá nh英ng k院t qu違 đ亥u t逢

đư đ衣t đ逢嬰c, đ隠 tài nh医n m衣nh vi羽c tìm ra nh英ng bài h丑c thành công và ch逢a thành

công trong vi羽c áp d映ng các chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 医y. Nh英ng bài h丑c thành công và

ch逢a thành công đóng vai trò quan tr丑ng nh逢 nh英ng kinh nghi羽m quí báu giúp ích

thúc đ育y ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các doanh nghi羽p Vi羽t Nam.

Trong Ch逢挨ng III, v噂i m映c đích ki院n ngh鵜 nh英ng gi違i pháp thúc đ育y ho衣t

đ瓜ng đ亥u t逢 ra n逢噂c ngoài c栄a Vi羽t Nam, ph亥n đ亥u đ隠 tài t壱p trung ch雨 ra đ逢嬰c tình

hình đ亥u t逢 c┡ng nh逢 các chi院n l逢嬰c đang đ逢嬰c các doanh nghi羽p Vi羽t Nam áp

d映ng trong vi羽c thúc đ育y ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 ra n逢噂c ngoài hi羽n nay. Sau đó, qua quá

trình đánh giá các chi院n l逢嬰c đ亥u t逢, nhóm nghiên c泳u ch雨 ra nh英ng m瓜t s嘘 nh英ng

m員t h衣n ch院 còn t欝n t衣i trong vi羽c áp d映ng các chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 医y. Cu嘘i cùng, đ隠

xu医t các ki院n ngh鵜, gi違i pháp thúc đ育y ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a

các doanh nghi羽p Vi羽t Nam trong t逢挨ng lai d詠a trên vi羽c h丑c h臼i nh英ng bài h丑c

thành công và ch逢a thành công trong quá trình đ亥u t逢 c栄a các TNCs Trung Qu嘘c.

1

L云I M雲 A井U

1. Tính c医p thi院t c栄a đ隠 tài

T詠 do hóa đ亥u t逢 tr詠c ti院p n逢噂c ngoài đang là xu th院 phát tri吋n m衣nh m胤

trong b嘘i c違nh toàn c亥u hóa hi羽n nay và thu hút đ逢嬰c s詠 tham gia c栄a nhi隠u các

qu嘘c gia và công ty xuyên qu嘘c gia (TNCs) trên th院 gi噂i. M員c dù, các TNCs có

ngu欝n g嘘c t瑛 các n逢噂c phát tri吋n.Tuy nhiên ngày nay, 荏 các n逢噂c đang phát tri吋n

c┡ng đư xu医t hi羽n nhi隠uTNCs, v噂i s詠 phát tri吋n ngày càng m衣nh m胤 và tr荏 thành

các ch栄 th吋 quan tr丑ng trong n隠n kinh t院 th院 gi噂i. N鰻i b壱t trong nh英ng n<m g亥n đây

là s詠 l噂n m衣nh các TNCs Trung Qu嘘c. Aây là các TNCs đ逢嬰c x院p h衣ng m瓜t trong

50 TNCs n鰻i ti院ng trên toàn c亥u. A吋 đ衣t đ逢嬰c k院t qu違 nh逢 v壱y, nhà n逢噂c Trung

Qu嘘c và các TNCs Trung Qu嘘c và các TNCs Trung Qu嘘c đư có nh英ng chính sách,

chi院n l逢嬰c phát tri吋n r医t đúng đ逸n.

Trong nh英ng n<m qua, cùng v噂i vi羽c t<ng c逢運ng thu hút FDI t瑛 bên ngoài,

các doanh nghi羽p Vi羽t Nam đư t瑛ng b逢噂c đ育y m衣nh ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 kinh doanh ra

th鵜 tr逢運ng th院 gi噂i.Tuy nhiên, so v噂i Trung Qu嘘c, khái ni羽m công ty xuyên qu嘘c

gia (TNCs) 荏 Vi羽t Nam còn khá m噂i m飲 và hi羽u qu違 ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra

n逢噂c ngoài c栄a các doanh nghi羽p Vi羽t Nam còn ch逢a cao.Sau khi là thành viên

chính th泳c c栄a t鰻 ch泳c th逢挨ng m衣i th院 gi噂i WTO vào n<m 2007, bên c衣nh nh英ng

thu壱n l嬰i đ衣t đ逢嬰c, chúng ta c┡ng ph違i đ嘘i m員t v噂i nhi隠u nh英ng thách th泳c, khó

kh<n m噂i khi tham gia vào th鵜 tr逢運ng qu嘘c t院. A吋 ho衣t đ瓜ng đ亥u t逢 kinh doanh ra

th鵜 tr逢運ng n逢噂c ngoài có đ逢嬰c nh英ng k院t qu違 thành công,chính ph栄 và doanh

nghi羽p Vi羽t Nam c亥n có nh英ng h丑c h臼i t瑛 th院 gi噂i, đ員c bi羽t là Trung Qu嘘c- m瓜t đ医t

n逢噂c có r医t nhi隠u nh英ng đ員c đi吋m t逢挨ng đ欝ng v噂i Vi羽t Nam v隠 kinh t院, chính tr鵜 và

v<n hóa…Vì v壱y,nghiên chi院n l逢嬰c đ亥u t逢 tr詠c ti院p ra n逢噂c ngoài c栄a các TNCs

Trung Qu嘘c là m瓜t đi隠u r医t c亥n thi院t đ吋 Vi羽t Nam có th吋 rút ra nh英ng bài h丑c kinh

nghi羽m quí báu khi các doanh nghi羽p Vi羽t Nam tham gia và th鵜 tr逢運ng th院 gi噂i.

T瑛 nh英ng phân tích trên, nhóm nghiên c泳u quy院t đ鵜nh ch丑n đ隠 tài: “CHI蔭N

L姶営C A井U T姶 TR衛C TI蔭P RA N姶閏C NGOÀI C曳A CÁC CÔNG TY

XUYÊN QU渦C GIA TRUNG QU渦C VÀ BÀI H窺C KINH NGHI烏M DÀNH

CHO VI烏T NAM”cho công trình nghiên c泳u c栄a nhóm.