Chế độ tài sản theo thoả thuận của vợ chồng trong pháp luật cộng hoà Pháp và pháp luật Việt Nam

nghiªn cøu - trao ®æi

18 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2009

Ths. Bïi Minh Hång *

1. Những vấn đề cơ bản trong pháp luật

Cộng hòa Pháp về chế độ tài sản theo thoả

thuận của vợ chồng (Les régimes matrimoniaux

conventionnels)

1.1. Nguyên tắc tự do lựa chọn chế độ tài

sản trong hôn nhân

Nguyên tắc này bắt nguồn từ việc thực

hiện nguyên tắc tự do kí kết hợp đồng đã

được thừa nhận ở Pháp từ thế kỉ XVI, khi mà

những quan hệ kinh tế, thương mại phát triển

mạnh. Từ thời kì đó, luật pháp và tập quán

đã thừa nhận những sự thoả thuận của vợ

chồng về chế độ tài sản phù hợp với hoàn

cảnh kinh tế của họ như là quyền tự do cá

nhân. Bộ luật dân sự (BLDS) năm 1804 ra

đời đã kế thừa tinh thần này và duy trì

nguyên tắc không thay đổi những thoả thuận

của vợ chồng về chế độ hôn sản.

(1)

Đạo luật ngày 13/7/1965 về cải cách chế

độ tài sản của vợ chồng đã huỷ bỏ nguyên

tắc này vì cho rằng nó hạn chế quyền quyết

định của vợ chồng về chế độ tài sản. Hiện

nay, nguyên tắc vợ chồng có quyền tự do lựa

chọn chế độ tài sản được khẳng định ngay

trong Phần những quy định chung của BLDS

về các chế độ tài sản của vợ chồng. Điều

1387 quy định: “Luật pháp chỉ điều chỉnh

quan hệ vợ chồng về tài sản khi không có

thoả thuận riêng mà vợ chồng có thể làm vì

cho rằng điều đó là cần thiết, miễn sao

những thoả thuận đó không trái với thuần

phong mĩ tục và những quy định sau đây”...

Thực tế, nhà lập pháp của Pháp đã đưa ra

hệ thống các chế độ tài sản của vợ chồng,

bao gồm chế độ tài sản pháp định và các chế

độ tài sản ước định. Dưới ảnh hưởng của

nguyên tắc tự do lựa chọn chế độ tài sản của

vợ chồng, chế độ tài sản pháp định không có

hiệu lực áp dụng một cách đương nhiên, trái

lại, nó chỉ là chế độ tùy nghi (facultatif).

Những người kết hôn hoàn toàn có quyền tự

do thoả thuận chế độ tài sản cho riêng mình.

Nếu họ không thiết lập những thoả thuận về

vấn đề này, chế độ tài sản pháp định sẽ

đương nhiên được áp dụng. Mặt khác, nguyên

tắc tự do thoả thuận về chế độ tài sản của vợ

chồng còn giữ hiệu lực ngay cả trong những

trường hợp chế độ tài sản đã được xác định,

bằng việc vợ chồng có quyền thoả thuận

thay đổi. Sự thay đổi này có thể được thực

hiện trước khi kết hôn hoặc trong thời kì hôn

nhân. Theo Điều 1394 BLDS, những thoả

thuận về chế độ tài sản của vợ chồng phải

được tiến hành với sự tham gia của công

chứng viên, theo những thể thức nhất định.

* Giảng viên Khoa luật dân sự

Trường Đại học Luật Hà Nội