Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam

Chân lạp thời kỳ đầu (550-790)
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
CHAN LAP TH6| KY OAU (550 - 790)
NGO VAN DOANH*
L DIA BAN KHOl THUY CUA CHAN LAP
Theo cac nha nghien cflu, cai ten Chela
ldn dau tien xiua't hien trong lich sif khi
ma bd sach Tuy thU thdi nha Tfly (589-
618) cua Trung Qudc cho biet rdng, vao
nam 616 hoac 617, nu'dc: nay cd gfli sfl bg
den trieu dinh Trung Qudc. Khi dd, nUdc
Chan Lap do vua Isanavarman (I Xa Na
Tien) cai tri. Cung chinh bg Tfly thfl cua
Trung Qudc da cd nhflng ghi chep kha ky
ve dat nflde Chan Laj). Tfly thit (Quyen
82. Liet truyen 47) viet: "Nudc Chdn Lgp
dphia tdy nam Ldm Ap. Vdn Id mdt thudc
qudc cua Phii Nam. Cdch qudn Nhdt Nam
60 ngdy di thuy in. Phia nam gidp nUdc
Xa Cd, phia tdy gidp nUdc Chdu Giang.
Vua nUdc dd hgc Id Sdt Ldi (Kshatryaddng ca'ii chieii bmh), ten Id Chdt Da Tii
A''a(Sitrasena)"*". Cho den nay, cac nha
khoa hgc vdn chua tim ra nghia cua cai
ten Chan Lap (ca trong tieng Phan va
tieng Chan Lap, khdng cd mdt thua t ngfl
nao tfldng flng) ma ngifdi Trung Qud'c
dflng de ggi mdt diit nu'dc ma theo nha
nghien cflu ndi tieng Pelliot, Chan Lap
(Chenla) ma Tfly thfl ndi tdi chfnh la
Cambodia sau nay; cdn Cha't Da Tu Na,
ngfldi tan cong va kiem tfnh Phfl Nam
chinh la Sitrasena''-'. Khi sfl bd cua Chan
Lap dUdc nhae tdi vao nam 616 hoac 617,
thi nUdc Chan Lap da tdn tai dUdc gan hai
the ky.
Qua nhflng ghi chep cua sfl lieu cflng
nhfl qua nhflng da'u tfch khao cd hgc, cac
nha khoa hgc cho rang, dia ban gdc ban
dau cua nude Chan Lap la vflng Basak
(nay la Champasak d Hii Lao), ben bd
sdng Me Cdng. Trong nhflng tha]i nien
cudi the ky XX, cac nha khoa hgc da phat
hicn nhieu da'u tich kien trflc va hien vat
cua mdt khu vfle cfl trfl ldn gan Vat Phu.
Rat cd the, day la da'u tfch cdn lai cua dd
thanh Sreshthapura, thu phu dau tien
cua nflde Chan Lap ma cac tai heu cd
thfldng nhae tdi. Roi thi, cung tai khu vfle
Vat Phu, cd mgt khoi da tren dinh nui
(nfli Phu Kau - nfli Bui Tdc) cd ten tieng
Trung Qud'c (nfli Ling-kia-po-po) va tieng
chau Au (de chi cac ngdi chfla) la Ling
(Lanh), ma cac nha nghien cflu cho la ten
ggi cua Lingaparvata (Linga vT dai). Cdn
vi than ma sif sach Trung Qud'c ghi la Poto-li thi cac nha nghien cflu cho la
Bhadresvara (tflc Siva), vi than dflde thd d
Vat Phu.
P u a cac ghi chep ciia sif lieu Trung
Qudc va cac da'u tfch vat chat, cac nha
khoa hgc cho rang, cai ndi cua nha nflde
* PGS.TS Ngo Van Doanh, Vien Nghien cflu Dong Nam A