Cạnh tranh đa thị trường tác động đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHẠM ĐĂNG THANH BÌNH

CẠNH TRANH ĐA THỊ TRƯỜNG TÁC ĐỘNG ĐẾN

HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

………………………………

PHẠM ĐĂNG THANH BÌNH

CẠNH TRANH ĐA THỊ TRƯỜNG TÁC ĐỘNG ĐẾN

HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số chuyên ngành: 60.34.02.01

LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học: TS TRẦN THẾ SAO

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2019

LỜI CAM ĐOAN

***

Tôi xin cam đoan tất cả các nội dung của luận văn này hoàn toàn được hình

thành và phát triển từ những quan điểm của chính cá nhân tôi, dưới sự hướng dẫn

khoa học của TS. Trần Thế Sao. Các số liệu và kết quả có được trong luận văn là

hoàn toàn trung thực.

TP. Hồ Chí Minh, năm 2019

LỜI CẢM ƠN

***

Trước tiên, tôi xin gửi lời chân thành cám ơn sự hướng dẫn tận tình của TS

Trần Thế Sao trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Trong quá trình học

cũng như nghiên cứu luận văn, Thầy đã chỉ dạy cho tôi rất nhiều về kiến thức cũng

như kinh nghiệm trong thực tế. Cùng với sự gợi ý đề tài của Thầy cũng như những

hướng dẫn tận tình trong quá trình làm nghiên cứu, luận văn không thể hoàn thành

nếu thiếu sự tận tâm của Thầy.

Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Sau Đại Học – Trường Đại Học

Mở Thành Phố Hồ Chí Minh đã truyền dạy cho tôi những kiến thức chuyên môn quý

báu trong suốt hai năm học tại trường, xin cám ơn Chị Trần Thị Việt Hà - chủ nhiệm

lớp ….. đã giúp tôi rất nhiều trong việc hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Sau cùng tôi cũng xin gửi lời cám ơn đến tất cả những người thân trong gia

đình, đã tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình đi học và hoàn thành luận

văn tốt nghiệp.

TP. Hồ Chí Minh, năm 2019

Phạm Đăng Thanh Bình

TÓM TẮT

***

Nghiên cứu nhằm mục đích xem xét cạnh tranh đa thị trường tác động đến

hiệu quả hoạt động của 28 ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam trong giai

đoạn 2008 – 2017. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên

của các NHTM, Ngân hàng Nhà nước và các chỉ số kinh tế vĩ mô thu thập từ World

Bank và Thomson Reuters. Nghiên cứu sử dụng các phương pháp hồi quy sử dụng

cho dữ liệu bảng gồm OLS, FEM, REM và System GMM .

Kết quả nghiên cứu cho thấy các biến Cạnh tranh đa thị trường (MMC), tỷ lệ

dư nợ cho vay trên tài sản (LOANASS), chi phí hoạt động trên tổng tài sản (Costass),

tỷ lệ sở hữu nước ngoài (FB) và lạm phát (INF) có tác động ngược chiều đến hiệu

quả hoạt động (ROA) của các NHTM. Bên cạnh đó, nghiên cứu còn cho thấy hiệu

quả hoạt động của kỳ trước (L1.ROA) và tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tài sản (CAPASS)

có tác động cùng chiều với hiệu quả hoạt động (ROA) kỳ hiện tại. Đối với các biến

vĩ mô, tăng trưởng GDP (GDPGR) có tác động cùng chiều đến hiệu quả hoạt động,

trong khi lạm phát có tác động ngược chiều lên hiệu quả ngân hàng. Từ kết quả nghiên

cứu thu được, tác giả đã đề xuất một số khuyến nghị đối với các NHTM và các cơ

quan quản lý có liên quan nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTM và đảm

bảo hoạt động cạnh tranh lành mạnh.

MỤC LỤC

Danh mục các từ viết tắt....................................................................................................

Danh mục các bảng ..........................................................................................................

Danh mục sơ đồ - biểu đồ..................................................................................................

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1 Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1

1.2 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 4

1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 4

1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 5

1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 5

1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 5

1.3.2 Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 5

1.4 Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................... 5

1.5 Ý nghĩa đề tài nghiên cứu ........................................................................................ 6

1.6 Kết cấu nghiên cứu ................................................................................................... 7

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 8

CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN

QUAN

2.1 Các khái niệm .................................................................................................. 9

2.1.1 Ngân hàng và Ngân hàng thương mại ................................................... 9

2.1.2 Hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại................................... 10

2.1.3 Cạnh tranh và cạnh tranh đa thị trường .............................................. 11

2.2 Các lý thuyết liên quan.................................................................................... 14

2.2.1 Giả thuyết cấu trúc - hành vi - hiệu quả (SCP) ....................................... 15

2.2.2 Lý thuyết cấu trúc - hiệu quả................................................................... 16

2.2.3 Giả thuyết “nhượng bộ lẫn nhau” (mutual forbearance) .......................... 16

2.3 Các nghiên cứu liên quan................................................................................ 17

2.3.1 Các nghiên cứu sử dụng thước đo truyền thống về cạnh tranh ................ 17

2.3.2 Các nghiên cứu sử dụng thước đo về cạnh cạnh tranh đa thị trường........ 19

2.4 Khoảng trống nghiên cứu ............................................................................... 24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................... 27

CHƯƠNG 3 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1 Mô hình nghiên cứu ........................................................................................ 28

3.2 Xác định các biến nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .................................. 31

3.3 Quy trình phân tích số liệu và các kiểm định của mô hình nghiên cứu............. 36

3.3.1 Phương pháp ước lượng ......................................................................... 36

3.3.2 Phương pháp GMM (Generalised Method of Moments) ......................... 38

3.3.3 Phân tích số liệu và các kiểm định liên quan .......................................... 39

3.3.4. Dữ liệu nghiên

cứu………………………………………………………....43

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................... 43

CHƯƠNG 4 : PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

4.1 Thống kê mô tả ............................................................................................. 45

4.2 Phân tích tương quan ...................................................................................... 46

4.3 Kết quả nghiên cứu ......................................................................................... 47

4.3.1 Kiểm định đa cộng tuyến .......................................................................... 47

4.3.2 Kết quả hồi Kết quả hồi quy bằng 3 phương pháp OLS, FEM và REM. .... 47

4.3.3 Kết quả hồi quy bằng phương pháp System GMM .................................... 55

4.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu ........................................................................ 60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .................................................................................... 66

CHƯƠNG 5 : KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

5.1 Tóm tắt kết quả nghiên cứu............................................................................. 67

5.2 Các khuyến nghị ............................................................................................. 68

5.2.1 Khuyến nghị đối với các ngân hàng thương mại…………………………......68

5.2.2 Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước …………………………70

5.3 Những hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo................................................ 70

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 .......……………………………………………………..72

TÀI LIỆU THAM KHẢO & PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Tổng hợp các nghiên cứu liên quan...................................................... ..22

Bảng 3.2: Tổng hợp biến nghiên cứu .................................................................... 35

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến nghiên cứu...................................................... 45

Bảng 4.2: Ma trận tương quan giữa các biến. ........................................................ 46

Bảng 4.3: Kiểm định đa cộng tuyến ...................................................................... 47

Bảng 4.4: Kết quả hồi quy bằng phương pháp OLS .............................................. 48

Bảng 4.5: Kết quả hồi quy bằng phương pháp FEM.............................................. 50

Bảng 4.6: Kết quả hồi quy theo phương pháp REM .............................................. 51

Bảng 4.7: Bảng tổng hợp các kiểm định lựa chọn mô hình phù hợp...................... 52

Bảng 4.8: Kết quả hồi quy FEM sau khi khắc phục khuyết tật của mô hình .......... 54

Bảng 4.9: Kết quả hồi quy bằng phương pháp System GMM ( mô hình 1) ........... 56

Bảng 4.10: Kết quả hồi quy bằng phương pháp System GMM ( mô hình 2) ......... 58

Bảng 4.11: Kết quả hồi quy bằng phương pháp System GMM về kiểm tra quan hệ

phi tuyến giữa MMC và ROA............................................................ 59

Bảng 4.12: Tóm tắt kết quả nghiên cứu ................................................................ 65

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1 . Các yếu tố ảnh hưởng cạnh tranh trong ngành…………………………13

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tên đầy đủ tiếng anh Tên đầy đủ tiếng việt

FEM Fixed Effects Models Mô hình ảnh hưởng cố định

GMM Generalized method of moments Phương pháp moment bậc cao

MMC Multimarket competition Cạnh tranh đa thị trường

NHTM Ngân hàng thương mại

OLS Ordinary Least Squares Phương pháp bình phương nhỏ

nhất

REM Random Effects Models Mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên

ROA Return on Assets Lợi nhuận trên tổng tài sản

ROE Return on Equity Lợi nhuận trên vốn cổ phần

SCP Structure – Conduct - Performance Lý thuyết Cấu trúc – Thực hiện –

Hiệu quả

TCTD Tổ chức tín dụng

NH Ngân hàng