Các phương pháp xác định Telu

Më ®Çu

Telu lµ mét nguyªn tè hiÕm trong vá tr¸i ®Êt, nã thêng cã trong hîp phÇn

cña phón th¹ch khÝ nói löa vµ chØ tån t¹i víi lîng nhá 10-7% träng lîng vá tr¸i

®Êt (kho¶ng 0,0001ppm ).

Telu (Te) ®îc Muller ph¸t hiÖn ra n¨m 1782 vµ 16 n¨m sau ®ã ®îc

Klaproth ®Æt tªn lµ Telu tøc lµ ®Êt.

Trong tù nhiªn, Telu tån t¹i trong nhiÒu d¹ng kho¸ng vËt hiÕm vµ thêng

®i cïng víi c¸c kim lo¹i nÆng kh¸c nh Cu, Pb, Hg, vµ Au... Kho¸ng vËt ®iÓn

h×nh cña Telu lµ Telurua vµ nã t¬ng tù nh Sunfua.

VÝ dô: PbTe(Ch× Telurua); Ag2Te(B¹c Telurua); Bi2Te3(Bismut Telurua).

Telu cã mét tÝnh chÊt ®Æc biÖt rÊt ®Æc trng cho nã lµ kh¶ n¨ng kÕt hîp víi

vµng t¹o thµnh kho¸ng vËt bÒn v÷ng, khã bÞ ph¸ vì, ®iÒu nµy rÊt cã lîi trong

viÖc lo¹i bá Telu tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh khai th¸c vµ tinh luyÖn vµng ®iÒu

nµy l¹i g©y c¶n trë bëi sù t¹o nªn kho¸ng vËt bÒn ®ã.

Trong c«ng nghiÖp, Telu thêng ®îc dïng lµm t¸c nh©n lu ho¸ thø cÊp víi

cao su tù nhiªn vµ GR-S, dïng ®Ó ®iÒu chØnh ®é xèp cña thÐp, c¶i tiÕn ®é bÒn c¬

häc cña ®ång, c¶i tiÕn tÝnh chÊt vËt lý cña ch× vµ thiÕc, lµm t¨ng kh¶ n¨ng chèng

¨n mßn cña Magiª, s¶n xuÊt vËt liÖu b¸n dÉn vµ pin quang ®iÖn.

Nguån khai th¸c Telu chñ yÕu trong c«ng nghiÖp lµ bôi khãi cña lß ®èt

pirit trong s¶n xuÊt axit sunphuric vµ bïn an«t trong qu¸ tr×nh tinh chÕ ®ång

b»ng ph¬ng ph¸p ®iÖn ph©n. Dïng MnO2 (mangan®ioxit) ®Ó « xi ho¸ Telu ë

trong c¸c chÊt th¶i ®ã thµnh ®i«xit råi t¸ch lÊy ®i«xit ®ã vµ cho t¸c dông víi khÝ

SO2 theo ph¶n øng:

TeO2 + 2SO2 = Te + 2SO3

Telu thêng ®i kÌm víi selen trong mét sè ®èi tîng mÇu, Cã thÓ sö dông

mét sè ph¬ng ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh telu: Trong b¶n kho¸ luËn nµy, chóng t«i nghiªn

cøu x¸c ®Þnh telu ë d¹ng Te4+ b»ng ph¬ng ph¸p von-ampe hoµ tan catot trªn

®iÖn cùc giät Hg treo. Ngoµi ra cßn cã thÓ x¸c ®Þnh Telu b»ng mét sè ph¬ng

1

ph¸p kh¸c nh ph¬ng ph¸p phæ hÊp thô nguyªn tö, phæ ph¸t x¹ nguyªn tö, ph¬ng

ph¸p s¾c ký vµ ph¬ng ph¸p so mµu víi xylen dacam...

Ch¬ng 1: Tæng quan

2

1.TÝnh chÊt

1.1. TÝnh chÊt vËt lý cña Telu [1,2]

Telu lµ nguyªn tè ho¸ häc cã sè thø tù nguyªn tö lµ 52 trong b¶ng hÖ

thèng tuÇn hoµn cña Mendeleep, víi khèi lîng nguyªn tö lµ 127,61.

Telu cã 12 ®ång vÞ trong ®ã cã 8 ®ång vÞ bÒn lµ 120Te, 122Te, 123Te , 124Te ,

125Te , 126Te , 128Te , 130Te, 4 ®ång vÞ nh©n t¹o kh«ng bÒn cã Ých lµ 127Te, 129Te,

131Te, 132Te.

D¹ng thï h×nh bÒn cña Telu lµ d¹ng lôc gi¸c cã mÇu tr¾ng b¹c gåm

nh÷ng m¹ch ch÷ chi Ten cña c¸c nguyªn tö Telu, nã kh«ng tan trong níc còng

nh trong bÊt k× lo¹i dung m«i nµo kh¸c. Tuy nhiªn nã gißn, dÔ nghiÒn thµnh bét.

D¹ng mµu n©u ®îc t¹o ra khi Telu kÕt tña trong níc, ngoµi ra Telu cßn cã

mét sè d¹ng thï h×nh kh¸c nhng kh«ng hoµn thiÖn.

Telu v« ®Þnh h×nh lµ chÊt bét mµu hung, ë 250C chuyÓn sang d¹ng tinh

thÓ.

ë nhiÖt ®é cao, h¬i cña Telu gåm nh÷ng ph©n tö thuËn tõ Te2, ®é bÒn

nhiÖt cña nh÷ng ph©n tö nµy nhá nhÊt so víi c¸c ph©n tö cïng nhãm 6 nh O2, S2,

Se2. §é bÒn nhiÖt cña Te2 lµ 226 kJ/ mol.

Telu cã nhiÖt ®é nãng ch¶y t¬ng ®èi cao 4500C vµ nhiÖt ®é s«i cña Telu

tinh thÓ lªn tíi 9940C.

So víi thang chuÈn Mohs, Telu cã ®é cøng lµ 2,3.

Telu mét nguyªn tè ®a ho¸ trÞ, víi c¸c ho¸ trÞ cã thÓ cã lµ -2, 2, 4, 6.

1.2. TÝnh chÊt ho¸ häc cña Telu[1,2]

Telu cã thÓ t¸c dông víi nhiÒu kim lo¹i t¹o thµnh c¸c Telurua gièng

sunphua. 2 Ag + Te = Ag2Te

Telu kh«ng t¸c dông víi hidro, t¸c dông víi Flo vµ Clo ngay ë nhiÖt ®é

thêng:

Te + Cl2 = TeCl2

Vµ víi «xi chØ khi ®ung nãng:

Te + O2 = TeO2

3

Telu t¸c dông víi h¬i níc ë nhiÖt ®é 100 - 1500C

Te + 2H2O = TeO2 + 2H2

Telu kh«ng ph¶n øng víi c¸c axit kh«ng cã tÝnh « xi ho¸, víi nh÷ng axit

cã tÝnh «xi ho¸ m¹nh nh axit sunphuaric ®Æc vµ axit nitric ®Æc, Te ph¶n øng

gièng nh lu huúnh.

Te + 2 H2SO4 = TeO2 + 2 SO2 + 2H2O

Trong dung dÞch kiÒm, Telu ph¶n øng gièng nh lu huúnh

3 Te + 6 KOH = K2TeO3 + K2Te + 3H2O

Trong níc cêng thuû Telu ph¶n øng t¹o ra axit Telur¬

Te + 2 HNO3+ H2SO4 = H2TeO3 + 2 NO2 + SO2 + H2O

Trong dung dÞch cã pH < 7, nh÷ng nguyªn tè ®øng tríc Telu trong d·y

®iÖn hãa nh Sn, Pb, Cu, Ag... cã thÓ thÕ Telu trong hîp chÊt cña nã.

1.3 Hîp chÊt cña Telu

1.3.1 Telu ®ioxit

Kh¸c víi lu huúnh tr¹ng th¸i lai ho¸ sp2

kh«ng ®Æc trng cho Te nªn Telu

®ioxit lµ hîp chÊt polime vµ nã lµ chÊt d¹ng tinh thÓ kh«ng mµu, cã m¹ng líi

ion kiÓu Rutin vµ nãng ch¶y ë 7330C.

Telu dioxit hÇu nh kh«ng tan trong níc nhng tan trong dung dÞch kiÒm

t¹o thµnh muèi Telurit. Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:

TeO2 + 2 KOH = K2TeO3

Telu dioxit cßn cã thÓ tan trong dung dÞch axit:

TeO2 + 4 HCl = TeCl4 + 2H2O

Nh vËy Telu dioxit lµ hîp chÊt cã tÝnh lìng tÝnh. ngoµi ra Telu dioxit cßn

lµ mét chÊt oxiho¸ m¹nh dÔ bÞ khö ®Õn Telu nguyªn tè.

Ph¬ng tr×nh minh häa:

TeO2 + 2 SO2 = Te + 2 SO3

Telu dioxit ®îc ®iÒu chÕ b»ng c¸ch ®un nãng ®Ó lµm mÊt axit cña

2TeO2.HNO3 (2TeO2.HNO3 lµ s¶n phÈm thu ®îc khi cho Telu t¸c dông víi axit

Nitric nãng).

4