các loại thuốc phòng trừ dịch hại có nguồn gốc thiên nhiên

ĐỀ TÀI

Các loại thuốc phòng trừ

dịch hại có nguồn gốc

thiên nhiên

I. Më ®Çu

§· tõ l©u trong lÜnh vùc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, viÖc sö dông thuèc phßng

trõ dÞch h¹i (PTDH) nãi chung vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt (BVTV) nãi riªng vÉn lµ

mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng ®Ó b¶o vÖ c©y trång (xö lý gièng, ch¨m

sãc c©y trång vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n) ®¶m b¶o mïa mµng còng nh− phßng trõ c¸c

lo¹i sinh vËt h¹i (ruåi, muçi, gi¸n, chuét, v.v…) gãp phÇn b¶o vÖ søc khoÎ vµ tµi

s¶n cña con ng−êi.

C¸c lo¹i thuèc PTDH ®−îc sö dông cã thÓ cã nguån gèc tù nhiªn vµ tæng

hîp, trong ®ã c¸c lo¹i thuèc cã nguån gèc tæng hîp chiÕm tû lÖ lín víi sè c¸c

chñng lo¹i ®−îc nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt kh«ng ngõng t¨ng lªn nh»m ®¸p øng c¸c

yªu cÇu míi.

ViÖc ¸p dông trµn lan vµ thiÕu kiÓm so¸t c¸c lo¹i thuèc PTDH tæng hîp ®·

g©y ra hiÖn t−îng nhên (kh¸ng) thuèc ë s©u bÖnh, c«n trïng h¹i, ®ång thêi ®ang

g©y ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn an toµn cña con ng−êi, vËt nu«i vµ t¸c ®éng xÊu

®Õn m«i tr−êng. §· cã nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©u ®−îc dïng réng r·i tr−íc ®©y,

nhÊt lµ trong thêi kú 1950-1970, nh− diclodiphenyltricloetan (DDT),

hexaclobenzen (666), v.v… nay ®· bÞ cÊm hoÆc h¹n chÕ sö dông do cã tÝnh ®éc

h¹i cao cho ng−êi vµ gia sóc, ®ång thêi cßn rÊt khã ph©n huû, tån d− vµ g©y hiÓm

ho¹ l©u dµi.

Ng−êi ta lu«n lu«n nghiªn cøu, t×m kiÕm vµ s¶n xuÊt c¸c lo¹i thuèc PTDH

cã hiÖu qu¶ cao h¬n, cã ho¹t tÝnh chän läc h¬n, kh«ng (hoÆc Ýt) ¶nh h−ëng xÊu

®Õn søc khoÎ con ng−êi, vËt nu«i hoÆc thiªn ®Þch cña s©u bÖnh vµ m«i tr−êng nãi

chung. Mét lo¹t thuèc BVTV tæng hîp thuéc nhãm pyretroid hoÆc mét sè lo¹i

kh¸c ®· ®−îc nghiªn cøu, s¶n xuÊt lµ n»m trong ®Þnh h−íng trªn.

Ngoài ra trong gia c«ng c¸c lo¹i thuèc BVTV, ng−êi ta còng ph¸t triÓn

nhiÒu lo¹i chÕ phÈm míi, thay c¸c d¹ng truyÒn thèng (nh− nhò dÇu - EC, bét

thÊm n−íc -WP, v.v…) sang c¸c d¹ng gia c«ng tiªn tiÕn vµ th©n thiÖn m«i tr−êng

3

h¬n (nh− huyÒn phï ®Ëm ®Æc -SC, nhò dÇu trong n−íc - EW, vi nhò t−¬ng - ME,

h¹t ph©n t¸n trong n−íc - WG, v.v…).

Trong n«ng nghiÖp, ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng cña c¸c lo¹i thuèc BVTV ®Õn m«i

tr−êng vµ ®¶m b¶o chÊt l−îng n«ng s¶n, t¹i nhiÒu n−íc, trong ®ã cã n−íc ta,

ng−êi ta ®· khuyÕn c¸o ¸p dông biÖn ph¸p qu¶n lý phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp

(IPM), trong ®ã khuyÕn khÝch sö dông c¸c chÕ phÈm thuèc BVTV ®i tõ nguån

gèc thiªn nhiªn.

Tõ l©u con ng−êi ®· biÕt dïng c¸c dÞch chiÕt cña c¸c lo¹i c©y cá ®Ó diÖt trõ

c¸c sinh vËt h¹i (muçi, trõ s©u, chuét, v.v…) hoÆc dïng trong s¨n b¾t c¸, chim,

thó (®¸nh “duèc” c¸, tÈm mòi tªn ®éc dïng trong s¨n b¾t, v.v…). Trong lÜnh vùc

lµm thuèc trõ s©u bÖnh b¶o vÖ c©y trång, ng−êi ta hay dïng c¸c chÕ phÈm tõ c¸c

lo¹i th¶o méc (mét sè cã ®éc tè) nh− c©y duèc c¸, c©y thuèc l¸ (vµ thuèc lµo),

hoa cóc trõ s©u, c©y m· tiÒn, h¹t c©y cñ ®Ëu, l¸ xoan, tinh dÇu s¶ vµ mét sè lo¹i

tinh dÇu thùc vËt kh¸c. −u ®iÓm næi tréi cña c¸c chÕ phÈm ®i tõ th¶o méc lµ phæ

t¸c dông kh¸ réng víi c¸c lo¹i s©u bÖnh, cã ®é ®éc thÊp hoÆc kh«ng ®éc víi ®a

sè ®éng vËt m¸u nãng vµ ng−êi, an toµn cho ng−êi, Ýt ¶nh h−ëng ®Õn thiªn ®Þch

cña s©u h¹i, Ýt tån d− trong n«ng s¶n vµ Ýt g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr−êng

sinh th¸i.

Trªn thÞ tr−êng ®· xuÊt hiÖn c¸c chÕ phÈm trõ s©u ®−îc s¶n xuÊt ë quy m«

c«ng nghiÖp ®i tõ pyretrum (bét hoa cóc trõ s©u), dÞch chiÕt cña c©y xoan Ên §é

(c©y Neem), v.v…vµ ®· trë thµnh s¶n phÈm trõ s©u ®−îc −a chuéng.

GÇn ®©y víi c«ng nghÖ ph¸t triÓn, mét sè chÕ phÈm thuèc BVTV vµ PTDH

vi sinh còng ®· ®−îc nghiªn cøu, s¶n xuÊt vµ ¸p dông cã hiÖu qu¶ c¶ vÒ mÆt

phßng trõ s©u bÖnh vµ vÒ mÆt b¶o vÖ m«i tr−êng.

Tuy nhiªn do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã h¹n chÕ vÒ nguån cung cÊp

vµ gi¸ thµnh nguyªn liÖu cao, mµ c¸c chÕ phÈm cã nguån gèc thiªn nhiªn trªn ë

quy m« toµn cÇu hiÖn ch−a ph¸t triÓn m¹nh.

T¹i ViÖt Nam viÖc sö dông c¸c chÕ phÈm PTDH ®i tõ nguån gèc th¶o méc

®· ®−îc biÕt ®Õn tõ l©u. Tr−íc khi c¸c chÕ phÈm tæng hîp ®−îc du nhËp vµ sö

dông, ng−êi ta ®· biÕt sö dông n−íc ®iÕu, dÞch chiÕt cña l¸ vµ th©n c©y thuèc lµo

(vµ thuèc l¸) ®Ó phun trõ s©u, rÖp cho rau mµu vµ lóa; hoÆc dïng khãi ®èt l¸ xoan

t−¬i ®Ó hun ®uæi muçi trong chuång gia sóc; dïng rÔ c©y duèc c¸ ®Ó diÖt c¸ t¹p

lµm s¹ch ao nu«i thñy s¶n; dïng h¹t c©y m· tiÒn hoÆc mét sè lo¹i th¶o méc ®éc

®Ó chÕ b¶ chuét; dïng tinh dÇu s¶, tinh dÇu quÕ lµm thuèc phun chèng bä gËy,

ruåi muçi, gi¸n vµ s¸t trïng, v.v…ViÖc nghiªn cøu, s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm

4