Các kết quả nghiên cứu ban đầu về thành phần hóa học của thân cây Na leo (kadsura heteroclita) Ở Tam Đảo - Vĩnh Phúc

Phạm Thị Hồng Minh và đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 83(07): 9 - 13

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn

CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU BAN ĐẦU VỀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA

THÂN CÂY NA LEO (KADSURA HETEROCLITA) Ở TAM ĐẢO - VĨNH PHÚC

Phạm Thị Hồng Minh1

, Lưu Văn Nguyên2

,Nguyễn Ngọc Tuấn1

,

Nguyễn Quảng An1

, Trương Thị Thanh Nga1

, Nguyễn Quyết Tiến1

1Viện Hóa học - Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam

2

Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Cây Na leo hay còn gọi là cây Nắm cơm (Kadsura heteroclita) thuộc họ Ngũ vị

(SCHISANDRACEAE) được nhân dân sử dụng làm thuốc bổ hoạt huyết, giảm đau, kích thích tiêu

hóa, một số nơi dùng dây và rễ chữa cam sài, động kinh, tê thấp, còn dây và lá trị kiết lỵ, lá để

chữa mụn bắp chuối, viêm ruột, viêm dạ dày và hành tá tràng, chữa đau xương, đau bụng và trị

cảm mạo [1, 3]. Một số kết quả nghiên cứu ban đầu thu được về thành phần hóa học của dịch chiết

n-hexan từ cây Na leo – Kadsura heteroclita, cho biết, ngoài 2 chất thuộc nhóm chất phytosterol là

β-sitosterol (1), 3β-O-β-sitosterol-glucopyranosid (2) còn axit kadsuric (3) là thành phần chính

trong dịch n-hexan của cây này. Cấu trúc hóa học của chúng được xác định bằng các phương pháp

phổ hiện đại IR, LC-MS và 1D-, 2D-NMR.

Từ khóa: Kadsura heteroclita, sterol và axit kadsuric

GIỚI THIỆU*

Cây Na leo hay có tên gọi khác là Dây răng

ngựa, Nắm cơm, Hải phong đằng có tên khoa

học Kadsura heteroclita thuộc chi Ngũ vị tử

nam (Kadsura), họ Ngũ vị

(SCHISANDRACEAE). Ở Việt Nam, cây Na

leo phân bố ở Lào Cai, Thái Nguyên, Hòa

Bình (Mai Châu), Ninh bình, Đà Nẵng. Ngoài

ra, cây còn có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Mianma

và Indonesia… Chi Ngũ vị tử nam (Kadsura)

ở Việt Nam có khoảng 6 loài [2]. Thành phần

hóa học của Kadsura heteroclita đã có nhiều

công trình nghiên cứu được công bố ở ngoài

nước. Các lớp chất chủ yếu trong cây Na leo

gồm: phytosterol, các triterpen khung

lanostan, tannin, lignan, lacton… Một số hợp

chất triterpen và tannin có nhiều hoạt tính quí

như kháng khuẩn, kháng viêm, chống ô xi

hóa, kháng HIV, chống ung thư… [4, 5].

Trong khuôn khổ bài báo này chúng tôi trình

bày một số kết quả ban đầu về thành phần hóa

học trong dịch chiết n-hexan của thực vật

Kadsura heteroclita.

THỰC NGHIỆM

1. Nguyên liệu

*

Tel: 01676473616; Email: [email protected]

3,5 kg mẫu thân, cành cây Na leo – Kadsura

heteroclita khô được thu hái ở Tam Đảo -

Vĩnh phúc tháng 11 năm 2010 và được ThS.

Bùi Văn Thanh Viện Sinh thái và Tài nguyên

Sinh vật, Viện Khoa học và Công nghệ Việt

Nam xác định tên khoa học là Kadsura

heteroclita.

2. Thiết bị nghiên cứu

Điểm chảy được đo trên máy Electrothermal

IA-9200 (Anh). Phổ IR được ghi trên máy

IMPACT 410 sử dụng đĩa nén tinh thể KBr.

Phổ ESI-MS đo trên máy HP-1100 LS/MS

Trap. Phổ 1H-NMR (500 MHz) và 13C-NMR

(125 MHz) được ghi trên máy Bruker AM500

FT-NMR và TMS được sử dụng là chất nội

chuẩn. Sắc kí cột (CC) sử dụng chất nhồi

Silica gel (Kieselgel 60, 70 - 230 mesh và 230

- 400 mesh, Merck).

3. Phương pháp nghiên cứu

Mẫu thực vật tươi được khử men trong tủ sấy

10 phút ở nhiệt độ 110 oC, sau đó được sấy

khô đến khối lượng không đổi (độ ẩm < 10%)

ở nhiệt độ 60oC. Mẫu khô được nghiền nhỏ và

được tiến hành ngâm chiết phân đoạn và phân

lập các chất sạch bằng phương pháp sắc kí cột

silica gel. Phương pháp ngâm chiết và phân

lập chất xem sơ đồ 1.