Các hệ thống thanh toán và tiền điện tử.DOC

III. C¸c hÖ thèng thanh to¸n vµ tiÒn ®iÖn tö

1. Thanh to¸n th¬ng m¹i ®iÖn tö.

Trong [1], ®· lîc qua c¸c qui tr×nh c¬ b¶n cña th¬ng m¹i, vµ thÊy r»ng trong mäi

qui tr×nh ®ã ®Òu cã nh÷ng ho¹t ®éng cÇn ®îc ®¶m b¶o an toµn th«ng tin. Trong ®ã

th× thanh to¸n lµ mét kh©u cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt. Khi thùc hiÖn th¬ng m¹i ®iÖn tö

ta ph¶i tæ chøc ®îc c¸c hÖ thanh to¸n ®iÖn tö, tøc hÖ thèng thanh to¸n mµ toµn bé

giao t¸c tho¶ thuËn gi¸ c¶, tr¶ tiÒn, nhËn tiÒn, giao hµng (nÕu hµng ho¸ lµ th«ng

tin) hoÆc chøng thùc giao hµng ®Òu ®îc thùc hiÖn trªn m¹ng. VÊn ®Ò chñ yÕu ë

®©y lµ t¹o ra ®ång tiÒn ®iÖn tö, lµm thÕ nµo ®Ó kÎ mua ngêi b¸n ®Òu chÊp nhËn vµ

sö dông ®îc tiÖn lîi nh tiÒn mÆt th«ng thêng. TiÒn cã chøc n¨ng lµ mét ph¬ng tiÖn

mang gi¸ trÞ, cã kh¶ n¨ng trao ®æi vµ cÊt gi÷. ChuyÓn sang m«i trêng sè ho¸

(digital) - hay ®iÖn tö - tiÒn ®iÖn tö lµ “mét th«ng b¸o thanh to¸n mang mét ch÷ kÝ

®iÖn tö cã chøc n¨ng trao ®æi hoÆc cÊt gi÷ mét gi¸ trÞ” [4].

TiÒn ®iÖn tö trong mét hÖ thanh to¸n cã sù tham gia cña ba bªn [5,6,7]: mét ng©n

hµng B, c¸c kh¸ch hµng (ta kÝ hiÖu ®¹i diÖn U) vµ c¸c cöa hµng (ta kÝ hiÖu ®¹i diÖn

R). Gi¶ sö c¸c kh¸ch hµng U vµ cöa hµng R ®Òu cã më tµi kho¶n vµ kÝ göi tiÒn thËt

t¹i ng©n hµng B. Qu¸ tr×nh thanh to¸n khi U mua hµng vµ gi¶ tiÒn cho R qua ng©n

hµng B ®îc diÔn ra trªn m¹ng (Internet) nh sau:

Ng©n hµng ph¸t hµnh c¸c ®ång tiÒn ®iÖn tö theo c¸c mÖnh gi¸ kh¸c nhau, ®ã

chÝnh lµ c¸c th«ng b¸o ®îc kÝ bëi kho¸ bÝ mËt cña ng©n hµng - víi mçi mÖnh gi¸

dïng mét kho¸ riªng (theo c¸ch thùc hiÖn cña First Digital Bank [4]). ViÖc ®Çu

tiªn cña qu¸ tr×nh lµ U rót tiÒn tõ ng©n hµng. Gi¶ sö U muèn rót mét ®ång tiÒn

theo mét mÖnh gi¸ nµo ®ã. U sinh ra mét sè xª ri mét c¸ch ngÉu nhiªn (®Ó khã cã

kh¶ n¨ng hai sè xª ri trïng nhau, cã thÓ lÊy ®ã lµ mét sè cã 100 ch÷ sè), kÝ b»ng

kho¸ bÝ mËt cña m×nh råi göi ®Õn ng©n hµng. Ng©n hµng, dïng kho¸ c«ng khai cña

U, t×m ®îc sè xª ri, råi kÝ vµo sè xª ri ®ã b»ng kho¸ bÝ mËt t¬ng øng víi mÖnh gi¸

cña ®ång tiÒn vµ göi l¹i U, ®ång thêi rót bít tõ tµi kho¶n cña U sè tiÒn t¬ng øng.

Nh vËy, U ®· cã ®îc “®ång tiÒn” víi sè xª ri vµ mÖnh gi¸ ®îc ng©n hµng cÊp.

§Ó tr¶ tiÒn cho R, U chuyÓn “®ång tiÒn” ®ã ®Õn R, R dïng kho¸ c«ng khai cña B

®Ó x¸c nhËn ®ã lµ ®ång tiÒn ph¸t hµnh bëi B; chÊp nhËn ®ång tiÒn vµ göi l¹i ng©n

hµng B (th«ng b¸o nhËn nµy ®îc kÝ bëi kho¸ bÝ mËt cña R). B thö l¹i ch÷ kÝ cña

m×nh, vµ kiÓm tra trong c¬ së d÷ liÖu cña m×nh xem ®ång tiÒn víi sè xª ri ®ã ®·

tiªu cha, nÕu cha th× chÊp nhËn viÖc thanh to¸n, ghi thªm tiÒn vµo tµi kho¶n cña R

vµ b¸o víi R biÕt, ®ång thêi huû sè xª ri ®ã. Sau khi thñ tôc ®ã hoµn thµnh, R tiÕn

hµnh giao hµng cho U vµ qu¸ tr×nh kÕt thóc.

(TiÕp theo kú tríc)

GS. TS. Phan §×nh DiÖu

1

1