Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ



ĐỖ DUY ÁNH

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG,

CÔNG TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN

BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hµ NéI - 2014

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ



ĐỖ DUY ÁNH

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG,

CÔNG TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN

BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nƣớc

Mã số : 62 31 02 03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS, TS Phạm Gia Cƣ

2. TS Ngô Văn Quỳnh

HÀ NỘI - 2014

Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu

của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận

án là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Hà Nội, ngày…tháng…năm 2013

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Đỗ Duy Ánh

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU 5

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 9

Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG

TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN

CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ 26

1.1. Đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã và năng lực

công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính trị viên ban

chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ 26

1.2. Quan niệm, tiêu chí đánh giá và những vấn đề có tính nguyên tắc

trong bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội

ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ 65

Chƣơng 2 THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM BƢỚC ĐẦU

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG

TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN

CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ 80

2.1. Thực trạng bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính

trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền

Đông Nam Bộ 80

2.2. Nguyên nhân và những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng năng

lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên

ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ 98

Chƣơng 3 YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC BỒI

DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG TÁC

CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN CHỈ

HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ GIAI

ĐOẠN HIỆN NAY 112

3.1. Sự phát triển của tình hình nhiệm vụ và yêu cầu bồi dưỡng

năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị

viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn

hiện nay 112

3.2. Những giải pháp tiếp tục bồi dưỡng năng lực công tác đảng,

công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân

sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay 120

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 152

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƢỢC

CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 155

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 156

PHỤ LỤC 171

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt

1 Cán bộ chính trị CBCT

2 Chi bộ quân sự CBQS

3 Chỉ huy quân sự CHQS

4 Công tác đảng, công tác chính trị CTĐ, CTCT

5 Cơ quan quân sự địa phương CQQSĐP

6 Dự bị động viên DBĐV

7 Đảng Cộng sản Việt Nam ĐCSVN

8 Đảng ủy quân sự ĐUQS

9 Đội ngũ chính trị viên ĐNCTV

10 Lực lượng dân quân LLDQ

11 Lực lượng vũ trang LLVT

12 Nhà xuất bản Nxb

13 Miền Đông Nam Bộ MĐNB

14 Quân đội nhân dân Việt Nam QĐNDVN

15 Quốc phòng - an ninh QP - AN

16 Quân sự, quốc phòng địa phương QS, QPĐP

17 Trang Tr

18 Trong sạch vững mạnh TSVM

19 Vững mạnh toàn diện VMTD

5

MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về luận án

Công tác đảng, công tác chính trị là “linh hồn”, là “mạch sống” của quân đội.

Thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên là nguyên tắc, là quan điểm cơ bản,

xuyên suốt của V.I.Lênin trong xây dựng quân đội vô sản. Đội ngũ chính uỷ,

chính trị viên có vị trí, vai trò rất quan trọng trong lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến

hành CTĐ, CTCT ở đơn vị. Hiện nay, trước sự phát triển của tình hình nhiệm vụ

cách mạng, yêu cầu mới của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân đội nói chung,

LLVT địa phương nói riêng, đòi hỏi yêu cầu cao hơn về phẩm chất, năng lực, nhất

là năng lực CTĐ, CTCT của ĐNCTV nói chung, ĐNCTV ban CHQS cấp xã nói

riêng. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Bồi dưỡng năng lực công tác

đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã

miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay”. Thực hiện đề tài này, nghiên sinh đã có

gần 30 năm trăn trở, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm công tác ở MĐNB; tích

cực nghiên cứu về chính trị viên và bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV

ban CHQS cấp xã. Quá trình triển khai công trình, với phương pháp nghiên cứu

của khoa học liên ngành và chuyên ngành, dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng về đào tạo,

bồi dưỡng cán bộ, tham khảo kết quả nghiên cứu của các công trình, nhóm công

trình khoa học ở trong nước và ở nước ngoài có liên quan. Đồng thời, tác giả dựa

vào kết quả hoạt động thực tiễn của ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB; các báo

cáo sơ, tổng kết CTĐ, CTCT; nghị quyết xây dựng đội ngũ cán bộ; báo cáo đánh

giá chất lượng ĐNCTV của các CQQSĐP cùng với số liệu điều tra, khảo sát năng

lực, bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.

Kết cấu công trình gồm: Mở đầu, tổng quan vấn đề nghiên cứu, 3 chương

(6 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục công trình khoa học của tác giả đã

được công bố liên quan đến đề tài, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Với

dung lượng 3 chương (6 tiết) đảm bảo cho công trình được triển khai đầy đủ cơ

sở lý luận và thực tiễn, từ đó đặt ra tiêu chí, yêu cầu, đề xuất những giải pháp

6

tiếp tục bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã

MĐNB giai đoạn hiện nay. Đây là một công trình khoa học độc lập, không

trùng lặp với bất cứ công trình khoa học nào đã được công bố.

2. Lý do lựa chọn đề tài

Đội ngũ bí thư đảng bộ (chi bộ) xã, phường, thị trấn theo qui định được bổ

nhiệm chính trị viên ban CHQS xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) có vai trò

đặc biệt quan trọng trong thực hiện nhiệm vụ QS, QPĐP ở cơ sở. Nhiệm vụ của

ĐNCTV ban CHQS cấp xã rất nặng nề: tham mưu cho cấp ủy cấp xã những chủ

trương, biện pháp lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương,

xây dựng LLDQ, đăng ký, quản lý, huấn luyện lực lượng DBĐV, thực hiện công tác

tuyển quân và các nhiệm vụ khác. Đồng thời, trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn, tiến hành

các nội dung, biện pháp CTĐ, CTCT trong LLDQ, lực lượng DBĐV và công tác

QS, QPĐP theo chức trách, nhiệm vụ; xây dựng CBQS cấp xã TSVM, ban CHQS

cấp xã, LLVT địa phương VMTD. Trong điều kiện hiện nay, vai trò của ĐNCTV

ban CHQS cấp xã ngày càng tăng; phẩm chất, năng lực, nhất là năng lực CTĐ,

CTCT của họ trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả CTĐ, CTCT, chất lượng

xây dựng và phát huy sức mạnh của tổ chức và con người trong ban CHQS cấp xã và

LLVT địa phương. Do đó, nhất thiết ĐNCTV ban CHQS cấp xã phải được bồi

dưỡng năng lực CTĐ, CTCT. Tuy nhiên, đây là đội ngũ cán bộ kiêm nhiệm, kiêm

chức cho nên rất khó khăn trong công tác xây dựng, qui hoạch, đào tạo và bồi dưỡng.

Miền Đông Nam Bộ, một trong những địa bàn chiến lược quan trọng của

cả nước trên nhiều lĩnh vực, tạo thế hoàn chỉnh 4 vùng chiến lược: rừng núi,

đồng bằng, đô thị, biển đảo mà thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm. Đồng thời,

MĐNB cũng rất nhạy cảm và tiềm ẩn nhiều yếu tố bất ngờ về chính trị, QP -

AN, trật tự an toàn xã hội; điều kiện phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của các

địa phương, trình độ dân trí, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân có sự

chênh lệch khá lớn đã và đang tác động đến việc thực hiện nhiệm vụ QP - AN.

Vì vậy, củng cố và tăng cường sức mạnh chiến đấu tổng hợp của các LLVT

nhân dân cũng như của cả hệ thống chính trị MĐNB hoàn thành xuất sắc nhiệm

7

vụ QP - AN tạo điều kiện cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội là trách nhiệm

chung của cả nước, nhưng trước hết là một trong những nhiệm vụ chính trị quan

trọng hàng đầu của đảng bộ, nhân dân và LLVT các tỉnh MĐNB hiện nay.

Nhận thức sâu sắc điều đó, trong nhiều năm qua, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân

khu 7, Đảng ủy, chính quyền, bộ chỉ huy các tỉnh, thành phố MĐNB đã thường

xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, chăm lo xây dựng các LLVT trên địa bàn về mọi

mặt; trong đó, đã quán triệt, vận dụng và thực hiện một cách nghiêm túc Nghị quyết

số 51/NQ-TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 513/NQ-ĐUQSTW của Đảng ủy

Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) “Về việc tiếp tục hoàn thiện cơ

chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế

độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”; đã triển khai nhiều

chủ trương, biện pháp thiết thực bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban

CHQS cấp xã. Do đó, ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB ngày càng được kiện

toàn, phẩm chất và năng lực, nhất là năng lực CTĐ, CTCT từng bước được nâng

lên góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu của ban CHQS cấp xã và

LLVT địa phương. Tuy nhiên, trước yêu cầu của công tác QS, QPĐP trong thời kỳ

mới, bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB còn

không ít những bất cập cả về nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng bồi

dưỡng; nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng chậm đổi mới; năng lực CTĐ,

CTCT một số bộ phận chính trị viên ban CHQS cấp xã MĐNB còn hạn chế.

Hiện nay, trước sự phát triển mới của nhiệm vụ QS, QPĐP; sự chống

phá của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch bằng chiến lược “diễn biến

hòa bình”, bạo loạn lật đổ; tác động mặt trái của kinh tế thị trường; đời sống

của cán bộ, chiến sĩ LLVT còn nhiều khó khăn. Tình hình trên đang đặt ra

yêu cầu cao đối với chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của LLVT nói

chung, LLVT địa phương ở cơ sở nói riêng, đòi hỏi phải có những chuyển

biến tích cực và mạnh mẽ đối với bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, nhất là

năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã. Vì vậy, nghiên cứu:

“Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị

8

viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay” là

vấn đề có ý nghĩa cấp thiết cả lý luận và thực tiễn.

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Nhằm nâng cao năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã

MĐNB đáp ứng yêu cầu chức trách, nhiệm vụ, góp phần xây dựng ban CHQS

cấp xã, LLVT địa phương VMTD hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

* Đối tượng nghiên cứu của đề tài:

Bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.

* Phạm vi nghiên cứu của đề tài:

Luận án nghiên cứu hoạt động bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV

ban CHQS cấp xã MĐNB. Phạm vi khảo sát: khảo sát điểm ở một số địa phương,

CQQSĐP các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng

Tàu, thành phố Hồ Chí Minh. Tư liệu, số liệu nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

* Đóng góp mới của luận án:

- Xây dựng quan niệm năng lực CTĐ, CTCT và bồi dưỡng năng lực

CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.

- Nghiên cứu rút ra những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng năng lực

CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.

- Đề xuất những giải pháp tiếp tục bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho

ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.

* Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án:

- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm sâu sắc thêm lý luận về năng

lực CTĐ, CTCT và bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp

xã MĐNB; cung cấp thêm cơ sở khoa học cho các cấp lãnh đạo, quản lý CQQS,

chính quyền địa phương MĐNB vận dụng xác định chủ trương, biện pháp lãnh

đạo, chỉ đạo bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã.

- Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho nghiên cứu,

giảng dạy, học tập môn CTĐ, CTCT trong các học viện, nhà trường quân đội.

9

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án

1.1. Công trình khoa học ở nước ngoài liên quan đến đề tài luận án

1.1.1. Các công trình, nhóm công trình khoa học bàn về vị trí, vai trò, chức

năng, nhiệm vụ, yêu cầu phẩm chất, năng lực của chính trị viên

* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Liên Xô

Cuốn sách Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng vũ

trang Liên Xô (1918 - 1973), (tóm tắt lịch sử) [159], Viện Lịch sử quân sự Bộ

Quốc phòng Liên Xô của tập thể nhiều tướng lĩnh, do Đại Tướng A.A.Ê-pi￾sép, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội và Hải quân Liên Xô làm chủ

biên là công trình khoa học tổng kết sâu sắc về quá trình hình thành và phát

triển chế độ CTĐ, CTCT trong LLVT Liên Xô; chế độ chính uỷ, chính trị

viên trong các LLVT Liên Xô qua các giai đoạn lịch sử xây dựng và bảo vệ

Tổ quốc Liên Xô xã hội chủ nghĩa từ 1918 - 1973.

Bàn về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của chính uỷ, chính trị viên

trong Quân đội và Hải quân Liên Xô, ở Điểm 1, Phần II, Chương 2, đã chỉ

rõ:…các chính uỷ, chính trị viên đã trở thành những người đầu tiên tổ chức và

lãnh đạo CTĐ, CTCT trong các bộ đội và hạm tàu. Chức năng chủ yếu là kiểm

tra về mặt chính trị hoạt động của các chuyên gia quân sự - tướng lĩnh và sĩ quan

của quân đội cũ được thu hút vào Hồng quân và Hạm đội, ngăn chặn mọi âm m￾ưu nhằm làm yếu sức mạnh của quân đội. Các chính uỷ, chính trị viên là những

người tổ chức CTĐ, CTCT [159, tr.64]. Đồng thời, cuốn sách đã khái quát: thực

hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên là vấn đề có tính nguyên tắc, là quan điểm cơ

bản, xuyên suốt của V.I.Lênin trong xây dựng quân đội vô sản; đội ngũ chính

uỷ, chính trị viên là người lãnh đạo CTĐ, CTCT, lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến

hành CTĐ, CTCT, trực tiếp chuẩn bị về chính trị - tinh thần cho quân đội.

* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Trung Quốc

Trong cuốn sách Giáo trình công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân

dân Trung Quốc dùng trong các học viện, nhà trường trong thời kỳ mới [96], do

10

Chương Tư Nghị làm chủ biên, người dịch: Dương Minh Hào và Dương Thùy

Trang. Nội dung Cuốn sách gồm lời nói đầu và mười phần. Phần V, Chương 17

về xây dựng công tác chính trị cơ sở; công tác chính trị viên đại đội có bàn về

tính quan trọng của việc thiết lập chính trị viên đại đội; công tác chủ yếu của

chính trị viên; những tố chất cần có ở chính trị viên...

Về vị trí, vai trò của chính trị viên: Dưới sự chỉ đạo của cơ quan chính

trị, thủ trưởng cấp trên và chi bộ đảng của đại đội, chính trị viên thực hiện

công việc của chi bộ đảng và công tác chính trị. Chính trị viên cùng với đại

đội trưởng và thủ trưởng của toàn bộ chiến sĩ trong toàn đại đội cùng gánh

vác công việc của toàn đại đội. Cương vị và trách nhiệm của chính trị viên là

rất vinh dự và cũng rất nặng nề [96, tr.352].

Về chức năng, nhiệm vụ của chính trị viên được khái quát trên mười nội dung:

1- Tiến hành giáo dục chính trị.

2- Làm tốt công tác tư tưởng mang tính thường xuyên.

3- Làm tốt công tác chi bộ đảng.

4- Làm tốt công tác chính trị trong huấn luyện quân sự và thực hiện các

nhiệm vụ tiến hành động viên tư tưởng, quán triệt phương châm huấn luyện

và chấp hành chính sách trong khi thi hành nhiệm vụ.

5- Tổ chức học tập văn hóa, khoa học kỹ thuật.

6- Làm tốt công tác chính trị thời chiến.

7- Làm tốt công tác bảo vệ.

8- Làm tốt công tác tôn trọng cán bộ, thương yêu chiến sĩ.

9- Làm tốt công tác yêu dân ủng hộ chính quyền.

10- Chỉ đạo công tác của chi đoàn thanh niên và hội đồng quân nhân.

Về phẩm chất, năng lực, những tố chất cần có ở chính trị viên: chính trị

viên phải là người đảng viên chính thức của Trung Quốc, trung thành với sự

nghiệp của Đảng và Nhà nước, thi hành mệnh lệnh, dũng cảm tác chiến, tích

cực làm việc, nỗ lực học tập, tuân thủ kỷ luật, kiên trì nguyên tắc, tác phong

đúng đắn, quan hệ mật thiết với quần chúng nhân dân, đồng thời, phải có khả

11

năng nhất định trong công tác chính trị và tri thức khoa học quân sự [96, tr.357]

và chính trị viên phải là tấm gương tốt, muốn làm một người chính trị viên

gương mẫu, hoàn thành tốt công tác chính trị ở cơ sở, phải một nửa dựa vào lời

nói, một nửa dựa vào việc làm cụ thể [96, tr.357-366].

Trong các bản Điều lệ công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân

Trung Quốc ban hành các năm 1963, 1978 (do Học viện Chính trị dịch), năm

1995 (do Tổng cục Chính trị dịch) đều chỉ rõ: người chính ủy, chính trị viên là

thủ trưởng chính trị của đơn vị, chủ trì các mặt công tác chính trị, đồng thời là

người chủ trì công tác đảng của các đảng bộ, chi bộ. Các bản Điều lệ đó đều

viết: “Chính trị viên là người chủ trì các công việc thường nhật của chi bộ đảng,

tổ chức chế độ sinh hoạt đảng, tổ chức cho các đảng viên triển khai công tác phê

bình và tự phê bình, làm tốt công tác giáo dục và phát triển đảng” [93, tr.354].

Điều lệ công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc

năm 1963 có ghi chức trách chủ yếu của chính ủy, chính trị viên là: “Duy trì

kỷ luật quân sự nghiêm, phát huy dân chủ, dưới sự lãnh đạo tập trung, tăng

cường đoàn kết nội bộ bảo đảm sự thống nhất cao độ của bộ đội, đề phòng và

ngăn ngừa hành vi phá hoại kỷ luật, phá hoại đoàn kết và vi phạm chế độ”

[91]. Các bản Điều lệ công tác chính trị trong Quân Giải phóng nhân dân

Trung Quốc những năm 1954 (dự thảo), 1963, 1978 và 1995 (sửa đổi) đều

ghi: một trong những tiêu chuẩn cơ bản của người chính ủy, chính trị viên là

“người đảng viên Cộng sản”, có giác ngộ giai cấp vô sản cao, kiên cường,

dũng cảm, trung thành với sự nghiệp của Tổ quốc và chủ nghĩa Cộng sản,

trung thành với đường lối của Đảng, có kinh nghiệm công tác chính trị và

trình độ quân sự nhất định, có 5 năm tuổi đảng trở lên.

Các bản Điều lệ công tác chính trị trong Quân Giải phóng nhân dân Trung

Quốc những năm 1963, 1978 và 1995 (sửa đổi) đều xác định: “Chế độ thủ trưởng

phân công cá nhân phụ trách dưới sự lãnh đạo tập thể thống nhất của đảng ủy là

chế độ căn bản để thực hiện sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội” [90], [91],

[92]. Theo chế độ này, mọi vấn đề lớn trong đơn vị, trừ trường hợp khẩn cấp do

12

thủ trưởng giải quyết hành động, còn tất cả đều do đảng ủy thảo luận đầy đủ, dựa

theo nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng để ra quyết định. Nếu thuộc về công

tác quân sự thì do thủ trưởng quân sự tổ chức thực hiện; nếu thuộc về công tác

chính trị thì thủ trưởng chính trị (chính ủy, chính trị viên) tổ chức thực hiện.

Người chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy đều là thủ trưởng đơn vị,

cùng chịu trách nhiệm đối với mọi mặt công tác của đơn vị. Điều 72 Điều lệ

công tác chính trị Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc [92], xác định:

“Người chính trị viên tiểu đoàn, đại đội phải nắm vững lý luận xây dựng chủ

nghĩa xã hội kiểu Trung Quốc, gương mẫu quán triệt chấp hành chính sách,

đường lối của Đảng, có tinh thần trách nhiệm và nhiệt huyết cách mạng”.

Cuốn tài liệu Công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc

[28], ghi rõ: “Ở Trung Quốc, thủ trưởng chính trị là chính ủy, thủ trưởng công

tác chính trị là chủ nhiệm chính trị và thủ trưởng quân sự là chỉ huy quân sự”.

Cuốn sách Điều lệ công tác chính trị Quân Giải phóng nhân dân Trung

Quốc [93], người dịch: Dương Minh Hào và Triệu Anh Ba, có kết cấu mười

chương, Chương 6 xác định những vấn đề cơ bản về Chức năng, nhiệm vụ

của chính uỷ, chính trị viên [93, tr.48, 49].

Theo đó, một trong những đặc trưng cơ bản về vị trí, vai trò, chức năng,

nhiệm vụ của chính ủy, chính trị viên trong Quân Giải phóng nhân dân Trung

Quốc là chính ủy, chính trị viên vừa là người chủ trì công tác chính trị của

đơn vị theo chức trách của thủ trưởng chính trị, vừa là người chủ trì công tác

đảng của các đảng ủy, đảng bộ, chi bộ trong quân đội [93, tr.48-49].

Như vậy, các công trình, nhóm công trình khoa học ở nước ngoài đã góp

phần khẳng định: thực hiện chế độ CTĐ, CTCT, chế độ chính uỷ, chính trị viên

là qui luật khách quan trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản.

Đội ngũ chính uỷ, chính trị viên là một bộ phận cán bộ của Đảng Cộng sản trong

quân đội, có vị trí, vai trò quan trọng trong xây dựng quân đội về chính trị - tinh

thần. Chính uỷ, chính trị viên là người lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến hành

CTĐ, CTCT, cùng với người chỉ huy chịu trách nhiệm về mọi mặt chiến đấu của

13

đơn vị. Để hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, đội ngũ chính uỷ, chính

trị viên phải có phẩm chất tốt, năng lực toàn diện, nhất là năng lực CTĐ, CTCT.

1.1.2. Các công trình, nhóm công trình khoa học bàn về năng lực và bồi

dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên

* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Liên Xô

Trong cuốn sách Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng

vũ trang Liên Xô (1918 - 1973), (tóm tắt lịch sử) do Đại tướng A.A.Ê-pi-sép

chủ biên. Chương 3, Phần II của cuốn sách đã tổng kết lịch sử CTĐ, CTCT

trong các LLVT xô viết giai đoạn 1921 đến 1941. Các tác giả đã đánh giá kết

quả, kinh nghiệm đào tạo, bồi dưỡng CBCT của Quân đội và Hải quân Liên

Xô và cho rằng, đội ngũ CBCT phải được chuẩn bị tốt kiến thức quân sự và

chính trị một cách sâu sắc. Đảng phải lựa chọn, bồi dưỡng CBCT đáp ứng yêu

cầu sự phát triển của quân đội. Việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ

nghiệp vụ cho CBCT được tiến hành bằng các phương hướng cơ bản: bằng

học tập ở các nhà trường quân sự, trực tiếp ở các đơn vị và tự học của CBCT.

Tùy theo điều kiện hoàn cảnh lịch sử mà quân đội đã tiến hành đào tạo bổ túc,

đào tạo dài hạn CBCT. Tuy nhiên, việc bồi dưỡng tại chức cho CBCT là hình

thức quan trọng để nâng cao trình độ năng lực của CBCT; quá trình bồi

dưỡng CBCT là quá trình vận dụng phong phú, linh hoạt các hình thức bồi

dưỡng góp phần nâng cao năng lực công tác cho CBCT.

Cuốn sách Một số vấn đề công tác đảng, công tác chính trị trong các lực

lượng vũ trang xô - viết, do Đại tướng A.A.Ê-pi-sép chủ biên. Các tác giả đã

nêu lên vai trò của bồi dưỡng, đào tạo cán bộ, nhất là CBCT và coi đây là một

trong những con đường có hiệu quả nâng cao kiến thức lý luận, thực tiễn cho

cán bộ: “Việc lựa chọn, huấn luyện và giáo dục CBCT đại đội là một trong

những quan tâm chủ yếu của bộ máy chính trị trung đoàn và của cơ quan chính

trị các cấp [97, tr.121]; “Việc cải tiến toàn diện tác phong và công tác tổ chức

trực tiếp gắn liền với việc lựa chọn, bố trí đúng đắn sĩ quan và giáo dục cho họ

những phẩm chất tốt đẹp nhất của Đảng [97, tr.146-147] và: “Để đạt được điều

14

đó, người CBCT phải thường xuyên nâng cao trình độ lý luận tư tưởng, học tập

đều đặn lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và mở rộng kiến thức văn hóa của

mình. Nếu không như vậy thì đồng chí đó không tài nào hoàn thành được

nhiệm vụ trong điều kiện hiện nay” [98, tr.192]. Theo các tác giả, tổ chức cần

trang bị, cần bồi dưỡng cho đội ngũ CBCT: “Kinh nghiệm hoạt động tổ chức,

hoạt động Đảng. Điều quan trọng là làm sao cho mỗi đồng chí đó hiểu biết rõ

những đặc điểm của sinh hoạt đảng trong các LLVT” [97, tr.193].

Cuốn giáo trình Công tác đảng - công tác chính trị trong các lực lượng

vũ trang xô - viết [129], của tập thể tác giả, do Phó tiến sĩ sử học, phó giáo sư,

thiếu tướng P.I.Các-pen-cô làm chủ biên. Nội dung cuốn sách đề cập nhiều

đến công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhất là đối với đội ngũ

CBCT: “Các cơ quan chính trị nghiên cứu, lựa chọn, giáo dục đội ngũ CBCT,

chăm lo phát triển khả năng nghiệp vụ của họ, đặc biệt chú ý đến số lượng rất

lớn CBCT ở đại đội và các phân đội tương đương” [129, tr.70].

Như vậy, đối với vấn đề đào tạo, bồi dưỡng, các tác giả đã khẳng định sự

cần thiết phải bồi dưỡng về lý luận và thực tiễn, kinh nghiệm công tác cho

CBCT, chính ủy, chính trị viên; chỉ ra vai trò, tác dụng hình thức tự học, tự bồi

dưỡng của CBCT, chính ủy, chính trị viên và coi đây là hình thức quan trọng

giúp chính ủy, chính trị viên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.

* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Trung Quốc

Giáo trình công tác đảng, công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân

dân Trung Quốc [96], do Chương Tư Nghị làm chủ biên, Trung tâm Thông tin

khoa học Bộ Quốc phòng biên soạn. Ở Phần II cuốn sách khái quát: Quân ủy

Trung ương và Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc rất quan tâm, coi trọng

đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ luôn có

tính cấp thiết, là một trong những nhiệm vụ chiến lược lâu dài có ý nghĩa quyết

định đến việc xây dựng quân đội cách mạng hóa, hiện đại hóa và chính quy

hóa: “Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao cán bộ là yêu cầu bức thiết của xây

dựng “Bốn hóa”, và hiện đại hóa quân đội”, “Quân ủy Trung ương cần phải