Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở một số trường mầm non tại TP.HCM
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Trần Hoàng Thị Thu Thủy
BIỂU HIỆN TÌNH CẢM CỦA TRẺ MẪU GIÁO
5 - 6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Trần Hoàng Thị Thu Thủy
BIỂU HIỆN TÌNH CẢM CỦA TRẺ MẪU GIÁO
5 - 6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TẠI
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành : Tâm lí học
Mã số : 60 31 04 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRẦN THỊ QUỐC MINH
Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là nghiên cứu do chính tôi thực hiện.
Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng công
bố trong một công trình nào khác.
Tác giả
Trần Hoàng Thị Thu Thủy
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý thầy cô của khoa Tâm lý – Giáo
dục, phòng Sau đại học và trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh,
những người đã tạo điều kiện tốt nhất cho tập thể lớp cao học Tâm lý học khóa 23
trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường.
Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Trần Thị Quốc Minh, người
đã tận tình hướng dẫn và động viên tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn
này.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu, quý Cô giáo và tập thể các
cháu mầm non khối lớp lá ở trường Mầm non Thực Hành và Mầm non Sài Gòn đã
tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài .
Tôi xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục từ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÌNH CẢM CỦA TRẺ MẪU GIÁO
5 - 6 TUỔI.................................................................................................6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề xúc cảm, tình cảm......................................................6
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề xúc cảm, tình cảm trên thế giới ..........................6
1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề xúc cảm, tình cảm ở Việt Nam...........................8
1.2. Lý luận về biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.................................12
1.2.1. Một số khái niệm có liên quan.....................................................................12
1.2.2. Đặc điểm tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ...........................................27
1.2.3. Biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong hoạt động vui chơi...30
1.2.4. Nội dung lĩnh vực tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong Chương
trình giáo dục mầm non và trong bộ Chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi ...........36
1.2.5. Vai trò của tình cảm đối với sự phát triển của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi........39
1.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ...43
Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................52
Chương 2. THỰC TRẠNG BIỂU HIỆN TÌNH CẢM CỦA TRẺ MẪU GIÁO
5 – 6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TẠI THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH...............................................................................54
2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ...........................................................................54
2.1.1. Mục đích nghiên cứu....................................................................................54
2.1.2. Nội dung nghiên cứu....................................................................................54
2.1.3. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................54
2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng............................................................................61
2.2.1. Đánh giá chung về thực trạng biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi...61
2.2.2. Thực trạng biểu hiện tình cảm trí tuệ của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi...............63
2.2.3. Thực trạng biểu hiện tình cảm đạo đức của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi............66
2.2.4. Thực trạng biểu hiện tình cảm thẩm mĩ của trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi.............71
2.2.5. Kết quả so sánh biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trên các
phương diện..................................................................................................75
2.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ...91
2.2.7. Kết quả nghiên cứu trường hợp bằng test tranh vẽ người............................94
2.3. Đề xuất một số biện pháp nâng cao mức độ biểu hiện tình cảm cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi ...................................................................................................101
2.3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp.............................................................................101
2.3.2. Các nhóm biện pháp nâng cao mức độ biểu hiện tình cảm cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi ..........................................................................................103
2.3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp..........................109
Tiểu kết chương 2 ......................................................................................................113
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................115
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................118
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CPTTENT : Chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi
CTGDMN : Chương trình giáo dục mầm non
ĐLC : Độ lệch chuẩn
ĐTB : Điểm trung bình
ĐVTCĐ : Đóng vai theo chủ đề
HĐVC : Hoạt động vui chơi
MG : Mẫu giáo
MNSG : Mầm non Sài Gòn
MNTH : Mầm non Thực Hành
TCTT : Tình cảm trí tuệ
TCĐĐ : Tình cảm đạo đức
TCTM : Tình cảm thẩm mỹ
Tp HCM : Thành phố Hồ Chí Minh
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mô tả khách thể quan sát ...........................................................................55
Bảng 2.2. Mức độ biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi.....................................62
Bảng 2.3. Biểu hiện tình cảm trí tuệ của trẻ MG 5 – 6 tuổi .......................................63
Bảng 2.4. Đánh giá của giáo viên về biểu hiện TCTT của trẻ MG 5 – 6 tuổi ...........65
Bảng 2.5. Biểu hiện tình cảm đạo đức của trẻ MG 5 – 6 tuổi....................................66
Bảng 2.6. Đánh giá của giáo viên về biểu hiện xúc cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi........68
Bảng 2.7. Đánh giá của giáo viên về biểu hiện TCĐĐ của trẻ MG 5 – 6 tuổi ..........70
Bảng 2.8. Biểu hiện tình cảm thẩm mĩ của trẻ MG 5 – 6 tuổi ...................................71
Bảng 2.9. Đánh giá của giáo viên về biểu hiện TCTM của trẻ MG 5 – 6 tuổi ..........73
Bảng 2.10. So sánh biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 - 6 tuổi theo giới tính...............75
Bảng 2.11. So sánh các nhóm biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo giới tính ..77
Bảng 2.12. So sánh biểu hiện TCTT của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo giới tính ..................78
Bảng 2.13. So sánh biểu hiện TCĐĐ của trẻ MG 5 - 6 tuổi theo giới tính.................80
Bảng 2.14. So sánh biểu hiện TCTM của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo giới tính.................82
Bảng 2.15. So sánh biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 - 6 tuổi theo trường.................84
Bảng 2.16. So sánh các nhóm biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 - 6 tuổi theo trường .....85
Bảng 2.17. So sánh biểu hiện TCTT của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo trường.....................87
Bảng 2.18. So sánh biểu hiện TCĐĐ của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo trường ....................88
Bảng 2.19. So sánh biểu hiện TCTM của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo trường....................90
Bảng 2.20. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi ..92
Bảng 2.21. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...........110
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mức độ biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi ................................62
Biểu đồ 2.2. Mức độ biểu hiện các loại tình cảm của MG 5 – 6 tuổi........................74
Biểu đồ 2.3. So sánh biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo giới tính..........76
Biểu đồ 2.4. So sánh các nhóm biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo giới
tính .............................................................................................................................77
Biểu đồ 2.5. So sánh biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 – 6 tuổi theo trường ............84
Biểu đồ 2.6. So sánh các nhóm biểu hiện tình cảm của trẻ MG 5 - 6 tuổi theo trường
....................................................................................................................................86
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Tranh vẽ người của bé trai N.G.H.................................................................95
Hình 2.2. Tranh vẽ người của bé trai N.G.T .................................................................98
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhận thức, ý chí và tình cảm là ba mặt cơ bản trong đời sống tâm lý của con
người, trong đó tình cảm là một lĩnh vực khó đánh giá nhất và có ảnh hưởng rất lớn
đến đời sống của con người [32, tr.69], [61]. Vấn đề xúc cảm, tình cảm đã được đề cập
ngay từ thời Cổ đại trong quan điểm của Platon, Aristote, sau này là Descartes,
Spinoza và rất nhiều nhà tâm lý học nổi tiếng thế giới như W.James, S.Freud, R.
Solomon, S.Tomkins, P.Ekmen, C.Izard, R.Plutchik,...
Nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học và xã hội học như H. Gardner, P.
Salovey, J. Mayer, D. Goleman đã đưa vấn đề giáo dục tình cảm lên hàng đầu với hai
lý do: Một là nhiều hiện tương tiêu cực liên quan đời sống của cá nhân và xã hội gia
tăng đến mức báo động mà một trong những nguyên nhân chủ yếu là để cho những
xúc cảm tiêu cực của trẻ phát triển không được chế ngự như hiện tượng vô cảm, rối
loạn cảm xúc, không diễn đạt được cảm xúc... Hai là trong thời đại khoa học kĩ thuật
phát triển mạnh mẽ, con người dường như sống trong một môi trường vô cảm từ nhỏ,
làm tàn lụi đi những xúc cảm tích cực hết sức cần thiết cho sự phát triển của mỗi con
người. Những đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở các đô thị chịu sự ảnh hưởng của những hiện
tượng này rõ nhất. Cùng lúc đó, trẻ tiếp nhận một cách vô thức từ môi trường xung
quanh, từ người lớn, từ các phương tiện truyền thông và bắt chước cách thể hiện đó
làm cho tình cảm của trẻ có xu hướng bất ổn định [45, tr.381].
Trong quá trình trưởng thành, con người tiếp thu rất nhiều thứ để phát triển trí óc
nhưng tình cảm là cái phải được nuôi dưỡng và bồi dưỡng từ nhỏ. Nhận thức được
điều này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đưa nội dung giáo dục tình cảm vào trong
“Chương trình giáo dục mầm non” (CTGDMN) ban hành ngày 25 tháng 7 năm 2009.
Tình cảm và kỹ năng xã hội trở thành một trong năm lĩnh vực được quan tâm phát
triển cho trẻ, bên cạnh thể chất, nhận thức, ngôn ngữ và thẩm mĩ. Bộ Giáo dục và Đào
tạo tiếp tục đưa tình cảm vào thành một trong những nội dung đánh giá của bộ “Chuẩn
phát triển trẻ em năm tuổi” (CPTTENT) ban hành kèm theo thông tư số 23/2010/TTBGDĐT ngày 22 tháng 7 năm 2010 [6], [7].
2
Nhiều công trình nghiên cứu khoa học dưới góc độ sinh lý, tâm vận động, tâm lý
xã hội... đã khẳng định sự phát triển của trẻ từ 0 - 6 tuổi là giai đoạn phát triển có tính
quyết định để tạo nên thể lực, nhân cách, năng lực phát triển trí tuệ trong tương lai. Sự
phát triển về mặt tình cảm đan cài trong sự phát triển của trẻ ở các lĩnh vực khác. Đặc
biệt là đối với lứa tuổi mẫu giáo, tình cảm thống trị tất cả các mặt trong hoạt động tâm
lý của đứa trẻ. Sự chậm phát triển ở lĩnh vực tình cảm có thể dẫn đến sự chậm phát
triển ở các lĩnh vực khác và ngược lại [4], [43]. Chính vì lẽ đó, tình cảm thường được
nghiên cứu trong mối quan hệ với các lĩnh vực khác của nhân cách như đề tài nghiên
cứu khoa học và công nghệ cấp Bộ của PGS.TS. Nguyễn Thạc “Nghiên cứu đặc điểm
nhân cách của trẻ em mẫu giáo 5 - 6 tuổi” (2001); “Nghiên cứu đặc điểm phát triển
của trẻ mẫu giáo 5 tuổi” của TS. Phan Thị Ngọc Anh (2010-2012).
Những nghiên cứu gần đây của một số tác giả lại quan tâm đến những biểu hiện cụ
thể của xúc cảm, tình cảm như: “Mức độ thể hiện xúc cảm bản thân của trẻ 4 – 5 tuổi
qua trò chơi đóng vai theo chủ đề ở trường mầm non” của Lê Thị Luận; “Kỹ năng
cảm nhận và thể hiện cảm xúc của trẻ 5 tuổi ở một số trường mầm non tại thành phố
Hồ Chí Minh” của Ngô Thị Thạch Thảo; “Biểu hiện xúc cảm – tình cảm của trẻ mồ
côi 7 – 11 tuổi qua tranh vẽ tại làng SOS Gò Vấp Thành phố Hồ Chí Minh” của Trần
Thị Thu Vân. Tôi nhận thấy chưa có đề tài nào nghiên cứu những biểu hiện tình cảm
của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong khi việc tìm hiểu những biểu hiện tình cảm đặc trưng
của giai đoạn lứa tuổi này rất có ý nghĩa, vì lí do đó tôi chọn đề tài “Biểu hiện
tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường mầm non tại thành phố Hồ
Chí Minh”.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường
mầm non tại thành phố Hồ Chí Minh để đề xuất một số biện nhằm nâng cao mức độ
biểu hiện tình cảm của trẻ.
3. Đối tượng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
3
3.2. Khách thể nghiên cứu
Trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường mầm non tại thành phố Hồ Chí Minh.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường mầm non tại thành phố Hồ
Chí Minh đã biểu hiện phong phú, sâu sắc và bền vững. Có sự khác biệt giữa các tham
số nghiên cứu (giới tính, trường mầm non) của đề tài.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
− Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đề tài.
− Nghiên cứu thực trạng biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi và đề xuất
một số biện pháp nhằm làm cho biểu hiện tình cảm của trẻ phong phú, sâu sắc và bền
vững hơn.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Người nghiên cứu sẽ tiến hành nghiên cứu biểu
hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong hoạt động vui chơi. Trong đó, trọng tâm
là nghiên cứu 31 biểu hiện cụ thể của ba loại tình cảm trí tuệ, tình cảm đạo đức, tình
cảm thẩm mĩ ở góc độ xu hướng phát triển tình cảm của trẻ.
− Giới hạn về địa bàn: Vì thời gian và kinh phí có hạn, chúng tôi chỉ tiến hành
nghiên cứu đề tài này trên 100 trẻ, 20 giáo viên, 10 phụ huynh tại 2 trường mầm non
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh (Tp HCM).
+ Trường mầm non Thực Hành (MNTH), địa chỉ: 182 Nguyễn Chí Thanh,
P. 3, Q.10.
+ Trường mầm non Sài Gòn (MNSG), địa chỉ: 449 Lê Hồng Phong, P. 2, Q.10.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
− Mục đích: tìm ra cơ sở lí thuyết, hệ thống hóa nội dung và xây dựng công cụ
nghiên cứu cho đề tài.
− Cách thức: nghiên cứu hệ thống các tài liệu đã được xuất bản, các trang thông
tin điện tử và các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
4
− Đây là phương pháp nghiên cứu chính của đề tài.
− Mục đích quan sát: xác định thực trạng biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 –
6 tuổi.
− Khách thể quan sát: 100 trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
− Nội dung quan sát: các biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong
hoạt động vui chơi ở trường.
− Cách thực hiện:
+ Lập biên bản quan sát các biểu hiện tình cảm trên từng trẻ.
+ Lập kế hoạch quan sát trẻ trong các hoạt động vui chơi ở trường.
+ Tiến hành quan sát và đánh dấu vào biên bản.
+ Ghi lại kết quả quan sát vào biên bản.
+ Xử lý các cứ liệu thu thập được.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu trường hợp
− Mục đích: nghiên cứu sâu các biểu hiện tình cảm của một cá nhân qua tranh vẽ,
xác định nguyên nhân, các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tình cảm của trẻ.
− Các bước tiến hành:
+ Nghiên cứu tiến hành trên 2 trẻ MG 5 – 6 tuổi, đang học lớp lá 2 tại trường
mầm non Thực Hành.
+ Yêu cầu trẻ vẽ người, quan sát hoạt động vẽ và trò chuyện với trẻ để làm rõ
nguyên nhân.
+ Phỏng vấn giáo viên và phụ huynh để bổ sung một số thông tin phục vụ cho
việc phân tích.
+ Phân tích những biểu hiện tình cảm của trẻ thể hiện qua tranh vẽ.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
− Mục đích: tìm hiểu đánh giá của giáo viên về biểu hiện tình cảm của những trẻ
5 – 6 tuổi, tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến tình cảm của trẻ và các biện pháp tác
động mà giáo viên đã áp dụng.
− Cách thức xây dựng phiếu điều tra:
+ Dựa trên cơ sở lý thuyết để thiết kế nội dung câu hỏi.
5
+ Thiết kế bảng câu hỏi mở để trưng cầu ý kiến, lấy đó làm cơ sở để xây dựng
phiếu điều tra hoàn chỉnh.
− Thu thập số liệu tiến hành trên giáo viên mầm non có phụ trách các lớp mẫu
giáo 5 – 6 tuổi.
− Xử lý và phân tích số liệu sau khi thu thập được.
7.2.4. Phương pháp phỏng vấn
− Mục đích: khai thác thông tin của trẻ về nguyên nhân của một số biểu hiện từ
kết quả quan sát và sản phẩm tranh vẽ, thu thập ý kiến của giáo viên mầm non nhằm
làm rõ một số biểu hiện về tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở các lớp phụ trách,
thu thập ý kiến của phụ huynh có con em đang học lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi về một số
biểu hiện về tình cảm của trẻ ở nhà và trong đời sống.
− Cách thức:
+ Thiết kế bảng câu hỏi phỏng vấn dự kiến.
+ Trò chuyện với một số trẻ trong quá trình quan sát trẻ chơi, vẽ tranh của trẻ.
+ Tiến hành phỏng vấn giáo viên tại trường và phỏng vấn phụ huynh tại điểm
hẹn. Có ghi chép, thu âm và ghi hình nếu được phép.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
− Sử dụng phần mềm SPSS 16.0 để xử lý số liệu như: tình tần số, tỷ lệ phần
trăm, trị số trung bình, kiểm nghiệm T... từ đó bình luận kết quả để làm rõ các dữ liệu
định lượng của đề tài.
8. Đóng góp của đề tài
8.1. Về mặt lý luận
− Đề tài tổng hợp được cơ sở lý luận về biểu hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi.
8.2. Về mặt thực tiễn
− Đề tài làm rõ được thực trạng biển hiện tình cảm của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại
một số trường mầm non tại Thành phố Hồ Chí Minh.
− Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao mức độ biểu hiện tình cảm của trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi.