Biện pháp xây dựng Văn hóa nhà trường ở trường Cao đẳng Công nghiệp Nam Định

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ THỊ NGOÃN

BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG

Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP NAM ĐỊNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ THỊ NGOÃN

BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG

Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP NAM ĐỊNH

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS. TRẤN ANH TUẤN

THÁI NGUYÊN - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian học tập nghiên cứu và triển khai đề tài: “Biện pháp

xây dựng văn hóa nhà trường ở Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định”.

Đến nay tôi đã hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình.

Tôi xin bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo - Tiến sĩ Trần

Anh Tuấn - người thầy đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình tôi

nghiên cứu và thực hiện luận văn này.

Đồng thời tôi cũng chân thành cảm ơn tới lãnh đạo nhà trường, các cán

bộ, giáo viên thuộc các phòng, ban, khoa, tổ bộ môn, các đoàn thể, các em

học sinh, sinh viên trong Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định đã giúp

đỡ để tôi hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu này.

Do thời gian nghiên cứu có hạn, kết quả nghiên cứu có thể còn những

thiếu xót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các độc giả để đề tài

nghiên cứu được hoàn thiện hơn.

Tác giả

Lê Thị Ngoãn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BGH

CĐCN

CĐ

CB

CBQLGD

CBNV

CBQL

CBGV

ĐH

GVCN

GV

GD

GD & ĐT

HSSV

HS

QLGD

TNCS

SV

XHCN

XH

VH

VHNT

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

Ban Giám hiệu

Cao Đẳng Công Nghiệp

Cao Đẳng

Cán bộ

Cán bộ quản lý giáo dục

Cán bộ nhân viên

Cán bộ quản lý

Cán bộ giáo viên

Đại học

Giáo viên chủ nhiệm

Giáo viên

Giáo dục

Giáo dục và đào tạo

Học sinh sinh viên

Học sinh

Quản lý giáo dục

Thanh niên cộng sản

Sinh viên

Xã hội chủ nghĩa

Xã hội

Văn hóa

Văn hóa nhà trường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

Trang

1. Tính cấp thiết của đề tài.

2. Mục đích nghiên cứu.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.

4. Giả thuyết khoa học.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.

7. Phương pháp nghiên cứu.

8. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài.

9. Cấu trúc luận văn.

PHẦN NỘI DUNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG.

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.

1.2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trƣờng.

1.2.1. Quản lý và các chức năng quản lý.

1.2.2. Quản lý giáo dục.

1.2.3. Quản lý nhà trường.

1.2.4. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý nhà trường.

1.3. Văn hóa và Văn hóa tổ chức.

1.3.1. Văn hoá.

1.3.2. Văn hóa tổ chức.

1.4. Văn hóa nhà trƣờng.

1.4.1. Khái niệm “Văn hóa nhà trường”.

1.4.2. Xây dựng văn hóa nhà trường.

Tiểu kết chƣơng 1.

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG Ở

TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP NAM ĐỊNH.

2.1. Khái quát lịch sử phát triển của Trƣờng Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

2.2. Thực trạng môi trƣờng văn hóa ở Trƣờng Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

2.2.1. Mức độ biểu hiện của các hành vi văn hoá vi phạm chuẩn mực và nội quy nhà

trường (ở người học).

2.2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và sinh viên về vai trò của xây dựng văn

hóa nhà trường.

2.2.3. Nhận thức của cán bộ quản lý về tác động của công tác xây dựng văn hoá nhà

trường.

2.2.4. Nhận thức của giáo viên về các mối quan hệ giữa các thành viên nhà trường trong

công tác xây dựng văn hoá nhà trường.

2.2.5. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung xây dựng văn hoá nhà

trường.

2.2.6. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, sinh viên về các nội dung giáo dục văn

hóa nhà trường.

2.2.7. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, sinh viên về các con đường

giáo dục văn hóa nhà trường.

2.3. Nhận xét chung về thực trạng công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở Trƣờng

Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

2.3.1. Hoạt động của Hiệu trưởng trong việc xây dựng văn hóa nhà trường.

5

6

6

7

7

7

8

8

8

9

9

10

10

13

16

19

22

22

24

27

27

34

40

41

41

47

47

50

51

55

59

62

63

64

64

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

PHẦN MỞ ĐẦU

2.3.2. Phân tích các nguyên nhân của thực trạng công tác xây dựng văn hóa nhà trường

ở Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

Tiểu kết chƣơng 2.

CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG CAO

ĐẲNG CÔNG NGHIỆP NAM ĐỊNH.

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở Trƣờng

Cao Đẳng Công nghiệp Nam Định.

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của quá trình giáo dục.

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, thiết thực, tiết kiệm.

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo hệ thống giá trị được giữ gìn và phát triển ở đối tượng giáo

dục.

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng và phát triển phải đi đôi với xoá bỏ, ngăn chặn các

tiêu cực ảnh hưởng đến nhà trường.

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của giáo viên và sinh viên.

3.2. Các biện pháp xây dựng văn hoá ở Trƣờng Cao Đẳng Công Nghiệp Nam

Định.

3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cán bộ, công nhân viên, đội ngũ giáo viên và

toàn thể học sinh sinh viên về công tác xây dựng văn hóa nhà trường.

3.2.2. Xây dựng các kế hoạch, xác định rõ mục tiêu, nội dung và chương trình xây dựng

văn hóa nhà trường.

3.2.3. Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ giáo viên, học sinh sinh viên.

3.2.4. Tăng cường quản lý nề nếp dạy học và chất lượng dạy và học.

3.2.5. Đẩy mạnh vai trò của đoàn thanh niên, coi đó là lực lượng nòng cốt trong các hoạt

động xây dựng văn hóa nhà trường trong học sinh sinh viên.

3.2.6. Xây dựng môi trường cảnh quan văn hóa, khuôn viên xanh sạch đẹp kết hợp với

tăng cường cơ sở vật chất nhà trường, lớp học.

3.2.7. Phối kết hợp với các lực lượng giáo dục địa phương và gia đình.

3.2.8. Tổ chức phong trào thi đua xây dựng "nếp sống văn minh" giữa các lớp, các khối

lớp vào trong toàn bộ các đơn vị của nhà trường.

3.2.9. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và thông tin, truyền thông trong công tác

xây dựng văn hóa nhà trường.

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.

3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của những biện pháp xây dựng văn

hóa nhà trƣờng ở Trƣờng Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

3.4.1. Mức độ cần thiết.

3.4.2. Tính khả thi.

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

2. Kiến nghị

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN

66

68

69

69

69

69

70

70

70

71

71

72

73

75

77

78

80

81

83

84

85

86

88

90

90

91

95

96

100

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

1. Tính cấp thiết của đề tài.

Nhân loại đang bước vào thế kỷ thứ XXI với xu hướng hội nhập quốc

tế, đang mở ra không ít những triển vọng phát triển GD cho các quốc gia và

cho các nhà trường CĐ, ĐH. Đồng thời, cũng đặt ra những thách thức to lớn

đối với việc giữ gìn, phát triển VH nói chung và VHNT nói riêng.

Nghiên cứu về văn hoá nhà trường cũng chính là nghiên cứu một hệ

thống giá trị và chuẩn mực giá trị đặc thù, được con người tích luỹ trong quá

trình tích hợp các hoạt động sáng tạo VH, GD và khoa học.

Hệ giá trị văn hoá nhà trường được biểu hiện thông qua vốn di sản VH

và các quan hệ ứng xử VH giữa những người trong một môi trường GD, có

tác động chi phối nhiều chiều đến mọi hoạt động và đời sống tâm lý của chính

những con người sống trong môi trường đó: ảnh hưởng tới chất lượng và hiệu

quả của quá trình GD trong nhà trường theo hướng phát triển con người toàn

diện; ảnh hưởng rõ rệt cách suy nghĩ, cảm nhận và hành động của mỗi thành

viên trong nhà trường, do đó có thể nâng cao hoặc cản trở động cơ, kết quả

dạy - học của GV và HS…

Văn hoá nhà trường (VHNT) thể hiện ở mọi góc độ nhà trường, bao

gồm từ phong cách ngôn ngữ của GV và HS, cách bài trí lớp học như thế

nào…cũng như thái độ quan tâm của họ đối với những nội dung chương trình

và phương pháp GD, đến những định hướng giá trị nhân cách của HS (và cả

của GV) trước những thay đổi của cuộc sống XH hiện đại. Nói chung, VHNT

lành mạnh sẽ giảm bớt được xung đột và tăng tính ổn định. Đúng như

Donahoe (1997) chỉ ra rằng: “Nếu văn hoá thay đổi thì mọi thứ sẽ thay đổi”.

Thế nhưng, vấn đề VHNT và tìm kiếm các biện pháp quản lý sự hình

thành và phát triển VHNT hiện nay vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức,

mặc dù muốn hay không muốn, những yếu tố tiêu cực từ môi trường văn hoá

nhà trường tự phát đang hàng ngày, hàng giờ tác động rất sâu sắc đến quá

trình giáo dục - đào tạo trong các nhà trường, đến giới HSSV - thế hệ tương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

lai của đất nước. Vậy các nhà QLGD cần phải làm gì để xây dựng và phát

triển một môi trường VHNT lành mạnh, tích cực?

Trường CĐCN Nam Định thuộc Bộ Công Nghiệp (nay thuộc Bộ Công

Thương) được thành lập từ năm 1956, là một cơ sở đào tạo có uy tín của

ngành GD chuyên nghiệp trong cả nước, là địa chỉ đáng tin cậy của các doanh

nghiệp, là điểm hẹn của nhiều thế hệ HSSV. Nhiều năm qua nhà trường luôn

ý thức và phấn đấu không ngừng cho một mục tiêu chất lượng đào tạo, nhằm

đáp ứng nguồn nhân lực có đủ phẩm chất chính trị, có chuyên môn vững

vàng, có khả năng hội nhập vào thị trường lao động công nghiệp. Tuy nhiên,

trước tình hình mới, trước yêu cầu đổi mới GD dạy học, Trường CĐCN Nam

Định đang từng bước phấn đấu phát triển. Một trong những nhiệm vụ hàng

đầu là xây dựng một môi trường XH lành mạnh, tạo thương hiệu nhà trường.

Đó chính là VHNT.

Chính vì thế, chúng tôi chọn đề tài: “Biện pháp xây dựng văn hoá

nhà trƣờng ở Trƣờng Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định”.

2. Mục đích nghiên cứu.

Đề xuất một hệ thống biện pháp xây dựng VHNT mang tính khả thi,

phù hợp với thực tế quản lý đào tạo ở Trường CĐCN Nam Định, qua đó góp

phần nâng cao chất lượng quản lý nhà trường và chất lượng GD toàn diện

nhân cách người học trong điều kiện phát triển của nhà trường hiện nay (2008

- 2020).

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.

3.1 Khách thể nghiên cứu:

Công tác xây dựng VHNT ở Trường CĐCN Nam Định.

3.2. Đối tượng nghiên cứu:

Biện pháp xây dựng VHNT ở Trường CĐCN Nam Định trong điều

kiện phát triển của nhà trường hiện nay (2008 - 2020).

3.3. Khách thể điều tra:

- Cán bộ quản lý Phòng, Khoa.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

- Giáo viên.

- Sinh viên nhà trường.

4. Giả thuyết khoa học.

Nếu các biện pháp xây dựng VHNT được nghiên cứu và đề xuất trên cơ

sở phù hợp với lý luận khoa học QLGD về VHNT, phù hợp với các điều kiện

thực tế của Trường CĐCN Nam Định, khi được áp dụng sẽ góp phần xây

dựng một môi trường công tác tích cực cho CBGV và SV, góp phần thực hiện

tốt mục tiêu đào tạo của Trường CĐCN Nam Định trong giai đoạn phát triển

hiện nay.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.

5.2. Nghiên cứu thực trạng môi trường văn hoá và thực trạng công tác xây

dựng VHNT ở Trường CĐCN Nam Định.

5.3. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp xây dựng VHNT ở Trường CĐCN

Nam Định.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu những biện pháp xây dựng VHNT của

Hiệu trưởng Trường CĐCN Nam Định trong điều kiện phát triển của nhà

trường hiện nay (2008 - 2020).

7. Phƣơng pháp nghiên cứu.

7.1. Phương pháp luận:

Tiếp cận vấn đề nghiên cứu từ các góc độ: tiếp cận giá trị, tiếp cận hoạt

động - nhân cách, tiếp cận hệ thống và trên cơ sở của những chủ trương chính

sách phát triển văn hoá GD của Đảng và Nhà nước và thực tế hoạt động quản

lý đào tạo của nhà trường Trường CĐCN Nam Định hiện nay.

7.2. Các nhóm phương pháp nghiên cứu cơ bản:

a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc, phân tích, hệ thống hoá,

khái quát hoá các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu.

b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

10

- Điều tra bằng phiếu hỏi.

- Phỏng vấn.

- Quan sát.

- Xin ý kiến chuyên gia.

- Tổng kết kinh nghiệm.

c. Phương pháp xử lý số liệu: Biểu đồ, bảng số thống kê…

8. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài.

- Về lý luận: Nghiên cứu để làm sáng tỏ cơ sở lý luận về công tác xây

dựng VHNT của Hiệu trưởng các trường CĐ, ĐH.

- Về thực tiễn: Những biện pháp do tác giả đề xuất có giá trị thực tiễn

làm cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và BGH đặc biệt là Hiệu trưởng ở

Trường CĐCN Nam Định và của các trường CĐ có điều kiện tương tự.

9. Cấu trúc luận văn.

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, phụ lục và tài liệu

tham khảo, phần nội dung của luận văn gồm 3 Chương:

Chƣơng 1. Cơ sở lý luận của vấn đề xây dựng văn hoá nhà trường.

Chƣơng 2. Thực trạng công tác xây dựng văn hoá nhà trường ở Trường

Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

Chƣơng 3. Biện pháp xây dựng văn hoá nhà trường ở Trường Cao

Đẳng Công Nghiệp Nam Định.

CHƢƠNG 1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

11

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ XÂY DỰNG

VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.

Thuật ngữ “văn hóa tổ chức” (organisational culture, culture organisation)

xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào khoảng thập niên 1960. Thuật ngữ

tương đương “văn hóa công ty” (corporate culture) xuất hiện muộn hơn, khoảng

thập niên 1970 và trở nên hết sức phổ biến sau khi tác phẩm văn hóa công ty

của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất bản tại Mỹ năm 1982.

Văn hóa nhà trường (Scholary culture, culture scolaire, viết tắt VHNT) là

văn hóa của một tổ chức. Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức

hành chính - sư phạm. Đó là một thế giới thu nhỏ với cơ cấu, chuẩn mực, quy

tắc hoạt động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng cho những con

người cụ thể thuộc mọi thế hệ tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, mỗi nhà

trường đều tồn tại dù ít hay nhiều một nền VH nhất định.

Tuy nhiên cho đến nay, lại có rất ít tác giả quan tâm đi sâu vào nghiên

cứu về lý luận một cách có hệ thống về việc xây dựng VHNT. Một số sách,

bài viết gần đây chủ yếu chỉ quan tâm tới công tác VH học đường ở trường

phổ thông, VH học, môi trường VH cơ sở…Có thể kể đến:

- Đỗ Huy (2001), Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá

trị học, Viện văn hóa, Nhà xuất bản thông tin, Hà Nội.

- Văn Đức Thanh (2001), Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, Nhà xuất bản chính

trị quốc gia, Hà Nội.

- Đinh Viễn Trí - Đông Phương Tri (Ngọc Anh dịch) (2003), Văn hóa giao tiếp ứng

xử, Nhà xuất bản Văn hóa thông tin, Hà Nội.

- V.M Rôđin (2000), Văn hóa học (Người dịch: Nguyễn Hồng Minh), Nhà xuất bản

Chính trị quốc gia, Hà Nội.

- Phạm Hồng Quang (2006), Môi trường giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục.

- Trường ĐHSPHN (9-2007) - Viện Nghiên cứu sư phạm, Hội thảo khoa học: