Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra giáo dục của phòng giáo dục và đào tạo thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TẠ HỮU NINH

BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG

THANH TRA GIÁO DỤC CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ

ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Vũ Đình Chuẩn

THÁI NGUYÊN – 2013

Luận văn đƣợc hoàn thành tại:

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Vũ Đình Chuẩn

Ngƣời phản biện 1: ………………………….…………………………..........................................................

...............................................................................................................................................................................................

Ngƣời phản biện 2: ………………………….…………………………...........................................................

................................................................................................................................................................................................

Luận văn sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm luận văn

Họp tại: Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên

Vào hồi ………. giờ…………ngày…………. tháng ……… năm 2013

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

Trung tâm học liệu Đại học Thái Nguyên

và thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên

dXÁC NHẬN

CỦA KHOA TÂM LÝ GIÁO DỤC TRƢỜNG ĐHSP THÁI NGUYÊN

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

TRƢỞNG KHOA

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Bản luận văn này là công trình nghiên cứu của

riêng tôi và chƣa đƣợc công bố ở bất kỳ công trình nào. Tôi xin chịu trách

nhiệm hoàn toàn về luận văn của mình.

Tác giả

Tạ Hữu Ninh

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

- Trƣởng khoa Sau đại học và Khoa Tâm lý - Giáo dục , Trƣờng Đại

học sƣ phạm – Đại học Thái Nguyên;

- Các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy,

hƣớng dẫn cho tác giả trong suốt quá trình học tập;

- Lãnh đạo, chuyên viên Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, các Cục,

Vụ, Viện liên quan thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo;

- Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ninh, Phòng Giáo dục và

Đào tạo thành phố Hạ Long, Lãnh đạo và giáo viên các trƣờng tiểu học,

trung học cơ sở, trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hạ long;

- Ngƣời hƣớng dẫn khoa học và các thầy, cô giáo trong Hội đồng

khoa học phê duyệt đề cƣơng Luận văn đã hƣớng dẫn và chỉ bảo nhiều ý

kiến quý báu để tác giả hoàn thành bản Luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhƣng chắc chắn bản Luận văn còn

nhiều thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý của các thầy giáo,

cô giáo và các bạn đồng nghiệp.

Trân trọng!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả

Tạ Hữu Ninh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..................................................................... v

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .............................................................. 4

3.1. Khách thể nghiên cứu: ............................................................................... 4

4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4

4.1 Phạm vị nghiên cứu..................................................................................... 4

4.2. Giới hạn về đối tƣợng nghiên cứu.............................................................. 4

4.3. Giới hạn về khách thể điều tra ................................................................... 4

4.4. Giới hạn về địa bàn khảo sát...................................................................... 4

5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5

6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 5

7. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 5

7.1. Cơ sở phƣơng pháp luận ............................................................................ 5

7.1.1. Tiếp cận hệ thống .................................................................................... 5

7.1.2. Tiếp cận phức hợp................................................................................... 6

7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể.......................................................... 6

7.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết ......................................................... 6

7.2.2. Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ........................................ 7

7.2.3. Nhóm các phƣơng pháp xử lý thông tin.................................................. 8

8. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................... 8

9. Cấu trúc nội dung luận văn ........................................................................... 8

Chƣơng I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA CÔNG TÁC.........

THANH TRA GIÁO DỤC ............................................................................. 10

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 10

1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ......................................... 12

1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 12

1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................... 13

1.2.3 Thanh tra ............................................................................................... 14

1.2.3. Thanh tra giáo dục................................................................................. 16

1.2.5. Thanh tra viên ....................................................................................... 17

1.2.6. Cộng tác viên thanh tra ......................................................................... 18

1.2.7 Thanh tra toàn diện nhà trƣờng.............................................................. 18

1.2.8. Thanh tra hoạt động sƣ phạm của nhà giáo .......................................... 19

1.3. Các vấn đề về thanh tra giáo dục ............................................................. 20

1.3.1. Vị trí, vai trò và chức năng của TTGD ................................................. 20

1.3.1.1. Vị trí, vai trò của TTGD..................................................................... 20

1.3.1.2. Chức năng của TTGD ........................................................................ 23

1.3.2. Mục đích và nhiệm vụ của TTGD ........................................................ 25

1.3.3. Nguyên tắc của TTGD .......................................................................... 26

1.3.4. Đối tƣợng và nội dung của TTGD ........................................................ 29

1.3.5. Qui trình của TTGD.............................................................................. 30

1.3.6. Những yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động thanh tra giáo dục ................. 34

1.4 Cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ của Phòng GDĐT thành phố Hạ

Long ................................................................................................................ 35

Kết luận chƣơng I............................................................................................ 41

Chƣơng II THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA GIÁO DỤC

CỦA PHÒNG GDĐT THÀNH PHỐ HẠ LONG - QUẢNG NINH ............. 42

2.1. Vài nét về phòng GDĐT thành phố Hạ Long - Quảng Ninh................... 42

2.1.1. Giới thiệu chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành

phố Hạ Long – Quảng Ninh............................................................................ 42

2.1.2. Tình hình GD&ĐT thành phố Hạ long ................................................. 44

2.2. Thực trạng hoạt động TTGD của Phòng GDĐT Thành phố Hạ Long,

tỉnh Quảng Ninh.............................................................................................. 51

2.2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, CTVTT và GV về vai trò, vị trí

và tầm quan trọng của TTGD.......................................................................... 52

2.2.2. Thực trạng về công tác xây dựng lực lƣợng CTVTT ........................... 56

2.2.3. Thực trạng về xây dựng kế hoạch TT................................................... 65

2.2.4. Thực trạng về tổ chức thực hiện TT...................................................... 67

2.2.5. Thực trạng về chỉ đạo công tác thanh tra của lãnh đạo phòng GD....... 69

2.2.6. Thực trạng về kiểm tra công tác thanh tra ............................................ 71

2.2.8. Thực trạng về tổ chức sử dụng kết quả thanh tra.................................. 76

2.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 79

2.3.2. Những tồn tại......................................................................................... 80

2.4. Một số vấn đề đặt ra về công tác TTGD của phòng GDĐT thành phố

Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.............................................................................. 80

Kết luận chƣơng II .......................................................................................... 82

Chƣơng III: BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG

CÔNG TÁC TTGD CỦA PHÒNG GDĐT THÀNH PHỐ HẠ LONG, ........ 83

TỈNH QUẢNG NINH..................................................................................... 83

3.1. Định hƣớng phát triển giáo dục phổ thông và công tác thanh tra giáo

dục của phòng giáo dục đào tạo thành phố Hạ Long...................................... 83

3.2. Nguyên tắc xác định biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh

tra giáo dục của phòng GDDT thành phố Hạ Long-Quảng Ninh................... 85

3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 85

3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý.......................................................... 87

3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 87

3.3. Các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra giáo dục của

thành phố Hạ Long-Quảng Ninh ................................................................... 88

3.3.1. Nâng cao nhận th

.................................................................. 88

3.3.2. Xây dựng lực lƣợng thanh tra viên, cộng tác viên thanh tra đảm bảo

về số lƣợng và chất lƣợng ............................................................................... 90

3.3.3 Xây dựng kế hoạch thanh tra các trƣờng phù hợp với đặc điểm tình

hình, điều kiện cụ thể cho phép và có tính khả thi.......................................... 93

3.3.4 Tăng cƣờng quản lý công tác TTGD của trƣởng phòng GDĐT............ 94

3.3.5. Đầu tƣ trang bị phƣơng tiện, điều kiện làm việc cho lực lƣợng tham

gia vào công tác TTGD của Phòng GDĐT..................................................... 95

3.4 Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 99

3.5. Khảo nghiệm tính hợp lý và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....... 99

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................... 105

1. Kết luận ..................................................................................................... 105

2. Khuyến nghị .............................................................................................. 105

2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo ............................................................ 106

2.5. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo ...................................................... 107

2.6. Đối với cộng tác viên thanh tra ............................................................. 107

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 108

PHỤ LỤC............................................................................................................

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nội dung viết tắt

CP Chính phủ

CTVTT Cộng tác viên thanh tra

CBQL Cán bộ quản lý

CSVC Cơ sở vật chất

ĐHSP Đại học sƣ phạm

GV Giáo viên

GDĐT Giáo dục và Đào tạo

HĐSP Hoạt động sƣ phạm

MN Mầm Non

NXB Nhà xuất bản

NĐ Nghị định

QL Quản lý

QLGD Quản lý giáo dục

QLNN Quản lý nhà nƣớc

SL Số lƣợng

TT Thanh tra

TTGD Thanh tra Giáo dục

TTV Thanh tra viên

TH Tiểu học

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

UBND Ủy ban nhân dân

v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Số trƣờng học của các bậc học MN, TH, THCS giai đoạn 2008-2012.

Đơn vị tính: trƣờng

44

Bảng 2.2. Số lớp học của các bậc học MN, TH, THCS giai đoạn 2008-2012.

Đơn vị tính: lớp

45

Bảng 2.3. Số học sinh của các cấp giai đoạn 2008-2012. Đơn vị tính: học sinh 45

Bảng 2.4: Thống kê CSVC các trƣờng THCS năm học 2011 - 2012 47

Bảng 2.5: Thống kê CSVC các trƣờng Tiểu học năm học 2011 - 2012 48

Bảng 2.6. Thống kê về tổng số, giới tính, dân tộc thiểu số, chính trị của CB, GV,

nhân viên

49

Bảng 2.7. Thống kê về trình độ đạt chuẩn 49

Bảng 2.8: Kết quả xếp loại hạnh kiểm, học lực học sinh tiểu học năm học 2011-

2012

50

Bảng 2.9. Kết quả xếp loại học lực bậc học trung học cơ sở năm học 2011-2012 51

Bảng 2.10. Kết quả xếp loại hạnh kiểm bậc học THCS năm học 2011-2012 51

Bảng 2.11. Kết quả nhận thức về hệ thống, vai trò, vị trí của TTGD 53

Bảng 2.12. Kết quả nhận thức về tầm quan trọng của các nội dung TT toàn diện trƣờng

phổ thông

Bảng 2.13. Thống kê CTVTT các bậc học 3 nhiệm kỳ qua của Phòng GDDT. 57

Bảng 2.14. Thống kê CTVTT bậc học THCS của Phòng GD&ĐT Hạ long qua 3

nhiệm kỳ qua

57

Bảng 2.15. Kết quả đánh giá của HT và GV về phẩm chất, năng lực, uy tín của

lực lƣợng CTVTT

58

Bảng 2.16. Kết quả tự đánh giá của CTVTT về phẩm chất, năng lực, uy tín 60

Bảng 2.17. Kết quả tự đánh giá của CTVTT về khả năng thực hiện các nhiệm vụ

trong công tác TT toàn diện trƣờng phổ thông 62

Bảng 2.18. Mức độ, kết quả thực hiện việc xây dựng kế hoạch TT toàn diện 66

vi

trƣờng học của phòng GD&ĐT Hạ Long

Bảng 2.19. Đánh giá thực trạng mức độ hợp lý các hình thức

tổ chức thực hiện TT

68

Bảng 2.20. Mức độ, kết quả thực hiện việc chỉ đạo của Trƣởng phòng GD&ĐT

đối với công tác TT toàn diện trƣờng học 69

Bảng 2.21. Mức độ, kết quả thực hiện việc kiểm tra của Phòng GD&ĐT

đối với công tác TT toàn diện trƣờng học 72

Bảng 2.22. Mức độ, kết quả thực hiện về các điều kiện hỗ trợ cho công tác TT 74

Bảng 2.23. Mức độ, kết quả thực hiện về tổ chức sử dụng kết quả thanh tra 76

Bảng 2.24. Mức độ kết quả thực hiện kết luận sau thanh tra 78

Bảng 6. Đánh giá tính hợp lý của các biện pháp đề xuất 100

Bảng 7 . Đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất 101

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong lịch sử phát triển của nhân loại, giáo dục giữ vai trò trọng yếu.

Giáo dục là hoạt động đặc trƣng và tất yếu của xã hội loài ngƣời, là điều

kiện không thể thiếu đƣợc cho sự tồn tại và phát triển cho mỗi cá nhân con

ngƣời và xã hội loài ngƣời.

Trong xã hội hiện đại ngày nay, giáo dục ngày càng có một vai trò

quan trọng. Loài ngƣời bƣớc vào cuộc cách mạng của nền kinh tế tri thức

bằng văn minh tin học với con đƣờng truyền tải hiệu quả nhất chính là giáo

dục. Vì vậy các quốc gia đều nhận rõ tầm quan trọng của giáo dục đối với

sự phát triển của xã hội. Con ngƣời với trí tuệ của mình đã trở thành động

lực phát triển kinh tế - xã hội, là yếu tố làm gia tăng của cải xã hội, sự giàu

sang và thịnh vƣợng.

Từ khi giữ vai trò lãnh đạo, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm

đến phát triển giáo dục. Xuyên suốt những chặng đƣờng đã qua, Đảng luôn

coi trọng vai trò của giáo dục trong việc kiến thiết đất nƣớc và khẳng định

"Giáo dục là quốc sách hàng đầu". Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X nêu:

"Tạo được chuyển biến cơ bản về phát triển giáo dục và đào tạo... Phấn đấu

xây dựng nền giáo dục hiện đại, của dân, do dân và vì dân, đảm bảo công

bằng về cơ hội học tập cho mọi người, tạo điều kiện để toàn xã hội học tập và

học tập suốt đời, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước."

(Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X - NXB Chính trị quốc gia.

2006. trang 206 )

Sau nhiều năm đổi mới, giáo dục Việt Nam đã đạt đƣợc những thành

tựu to lớn trong việc thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,

bồi dƣỡng nhân tài. Mặc dù vậy, bên cạnh đó giáo dục còn nhiều hạn chế

chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu và mục tiêu đề ra.

2

Một trong những nhân tố góp phần làm cho giáo dục thực sự là quốc

sách hàng đầu, trở thành động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa

đất nƣớc đó là hoạt động quản lý nhà nƣớc về giáo dục và đào tạo.

Thanh tra giáo dục là một khâu quan trọng trong công tác quản lí nhà

nƣớc về giáo dục và đào tạo. Giúp các cơ quan quản lí kiểm tra sự đúng

đắn vai trò của mình, đồng thời kiểm tra việc chấp hành của các cơ quan

thuộc quyền quản lý nhằm tìm ra những biện pháp chỉ đạo và quản lí tốt

nhất. Trong giáo dục và đào tạo đã coi đổi mới công tác quản lí là yêu cầu

trƣớc tiên của đổi mới giáo dục, trong đó thanh tra giáo dục là một khâu hết

sức quan trọng.

Có thể nói hoạt động thanh tra, kiểm tra giúp cho các cơ quan, tổ

chức, cá nhân nhận thức đầy đủ quyền hạn và nghĩa vụ của mình để từ

đó hình thành ý thức tuân thủ quy định của pháp luật nói chung và những

quy định của pháp luật về giáo dục nói riêng.

Trong hoạt động quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng, quá

trình quản lý diễn ra theo một chu trình với các chức năng cơ bản, đó là: Kế

hoạch hoá; Tổ chức; Chỉ đạo; Thanh tra, kiểm tra. Trong đó, chức năng

kiểm tra, thanh tra là chức năng giúp cho nhà quản lý xác định hệ quản lý

đang ở tình trạng nào để có giải pháp điều chỉnh cho phù hợp; Thanh kiểm

tra còn là cầu nối giữa nhà quản lý và đối tƣợng bị quản lý, là nơi diễn ra

quá trình thu nhận thông tin để hệ vận động và phát triển. Do đó công tác

Thanh kiểm tra là yêu cầu có tính cấp thiết và liên tục.

Thời gian qua, Phòng GDĐT thành phố Hạ Long đã tổ chức và tiến

hành nhiều cuộc thanh kiểm tra các trƣờng học phổ thông trên địa bàn

thành phố Hạ Long, qua hoạt động thanh tra đã góp phần đáng kể trong

việc nâng cao chất lƣợng giáo dục - đào tạo, giữ vững kỷ cƣơng, nề nếp,

từng bƣớc đẩy lùi các hiện tƣợng tiêu cực. Tuy nhiên, so với mục đích

thanh tra vẫn còn một số hạn chế, bất cập, chƣa phát huy đƣợc hiệu quả,

chƣa có tác dụng điều chỉnh và định hƣớng quản lý công tác thanh kiểm tra

các hoạt động tại các trƣờng học phổ thông trong thành phố, chƣa đáp ứng