BC tốt nghiệp: giải pháp mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng NN & PTNT Ba Đình

Lêi nãi ®Çu

Tæng kÕt lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc trªn thÕ giíi trong thêi

kú hiÖn ®¹i ta thÊy r»ng mét nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn m¹nh nÕu hÖ

thèng ng©n hµng cña nã kh«ng ph¸t triÓn. Sù lín m¹nh cña c¸c NHTM lµ ®iÒu

kiÖn cÇn ®Ó mét nÒn kinh tÕ cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng.

Mét trong nh÷ng chøc n¨ng cña NHTM ®ã lµ chøc n¨ng trung gian thanh

to¸n. Chøc n¨ng nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng

tiÒn mÆt cña c¸c ng©n hµng. LÞch sö cho thÊy, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng

m¹nh th× thanh to¸n díi h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cµng chiÕm

tû träng lín, cµng ®îc nhiÒu ngêi ñng hé bëi nh÷ng tiÖn Ých tuyÖt vêi do nã

mang l¹i vµ sù u viÖt cña nã so víi h×nh thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Trong

t¬ng lai, cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi ta thÊy r»ng thanh to¸n kh«ng dïng

tiÒn mÆt cã xu híng phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi vµ lµ mét h×nh thøc thanh to¸n

chñ yÕu cña c¸c x· héi v¨n minh.

Tõ n¨m 1989 trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam liªn tôc t¨ng trëng víi

tèc ®é cao, ®îc c¸c chuyªn gia kinh tÕ dù b¸o sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn æn ®Þnh

trong kho¶ng thêi gian s¾p tíi, víi khèi lîng s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô ®îc

s¶n xuÊt vµ tiªu thô ngµy cµng lín. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi sù ph¸t triÓn m¹nh

cña ho¹t ®éng trao ®æi gi÷a c¸c chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ mµ biÓu hiÖn lµ sù gia

t¨ng m¹nh mÏ cña quy m« thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. ë níc ta hiÖn nay

viÖc thanh to¸n gi¸ trÞ s¶n phÈm chñ yÕu vÉn b»ng tiÒn mÆt. Tuy nhiªn, viÖc

thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ nh: chi phÝ thanh to¸n, chi phÝ

chuyªn trë, b¶o qu¶n, kiÓm ®Õm rÊt tèn kÐm c¶ vÒ thêi gian vµ tiÒn b¹c. Bªn

c¹nh ®ã, theo yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn vµ xu híng cña thêi ®¹i míi th× nhu

cÇu vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng lín. Do ®ã, c¸c NHTM víi

vai trß trung gian thanh to¸n ph¶i n¾m b¾t ®îc xu híng ph¸t triÓn ®ã vµ ph¶i

cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.

NHNo&PTNT Ba §×nh ra ®êi n¨m 1996 lµ mét chi nh¸nh trùc thuéc

NHNo&PTNT Hµ Néi, mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt vµ ®Æc thï cña mét NHTM.

NHNo&PTNT Ba §×nh kÓ tõ khi ra ®êi ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t

triÓn cña kinh tÕ Thñ ®« nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Tuy

nhiªn, do mét sè nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan ho¹t ®éng thanh to¸n

kh«ng dïng tiÒn mÆt cña ng©n hµng vÉn cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vèn cã,

thu nhËp tõ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chiÕm tû träng nhá so

víi thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c.

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A

Qua thêi gian thùc tËp ë NHNo&PTNT Ba §×nh, nghiªn cøu c¸c mÆt

ho¹t ®éng ®a d¹ng, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña

ng©n hµng nµy, kÕt hîp víi phÇn lý thuyÕt ®· ®îc häc tËp t¹i trêng ®¹i häc

Kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p më réng

thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba §×nh” ®Ó gi¶i ®¸p

c©u hái trªn. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®îc nªu ra trong ®Ò tµi víi mong

muèn gãp phÇn më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT Ba

§×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n néi ®Þa. Tõ ®ã sÏ t¨ng cêng kh¶ n¨ng

c¹nh tranh cña ng©n hµng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n

hµng ph¸t triÓn.

Chuyªn ®Ò nµy ®îc chia lµm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh

tÕ thÞ trêng.

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT

Ba §×nh.

Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i

NHNo&PTNT Ba §×nh.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS.TS. NguyÔn ThÞ Thu Th¶o, trêng §¹i

häc Kinh tÕ Quèc d©n, NHNo&PTNT Ba §×nh ®· gióp ®ì em hoµn thµnh

chuyªn ®Ò nµy.

Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn

mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

1. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ vai trß cña nã

trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .

1.1. Kh¸i niÖm thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ c¸c kh¸i niÖm kh¸c liªn

quan.

TiÒn mÆt theo nghÜa hÑp, ®ã lµ tiÒn do Ng©n hµng Trung ¬ng ph¸t hµnh

ra vµ n»m trong tay c«ng chóng hay ngoµi hÖ thèng ng©n hµng. Cßn theo

nghÜa réng nhÊt, tiÒn mÆt cã thÓ ®îc hiÓu lµ nh÷ng thø cã thÓ sö dông trùc tiÕp

®Ó thanh to¸n c¸c giao dÞch vµ bao gåm c¶ tiÒn göi ng©n hµng. Nh vËy, trong

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A

trêng hîp nµy kh¸i niÖm tiÒn mÆt ®îc dïng ®Ó chØ d¹ng cã kh¶ n¨ng thanh

to¸n cao nhÊt cña tµi s¶n, bao gåm c¸c ®ång tiÒn do Ng©n hµng Trung ¬ng

ph¸t hµnh ra vµ ®îc c«ng chóng gi÷ ®Ó chi tiªu, tiÒn göi ë tµi kho¶n v·ng lai

hay tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n, cã thÓ rót ra bÊt cø lóc nµo b»ng c¸ch

viÕt sÐc. §èi víi c¸c NHTM kh¸i niÖm tiÒn mÆt bao gåm c¸c ®ång tiÒn cÊt

trong kÐt s¾t vµ sè d cña hä t¹i Ng©n hµng Trung ¬ng. Do ®îc dïng víi nhiÒu

nghÜa kh¸c nhau nh vËy, nªn khi gÆp kh¸i niÖm nµy, chóng ta ph¶i lu ý xem nã

®îc dïng theo nghÜa nµo trong mét khung c¶nh nhÊt ®Þnh (Tõ ®iÓn kinh tÕ

häc).

TiÒn mÆt- lµ h×nh thøc tiÒn tÖ, theo ®ã, trong thêi gian giao dÞch,

chøc n¨ng lu th«ng vµ cÊt tr÷ gi¸ trÞ ®îc thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn sù tham gia

cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian ®Æc thï.

Thanh to¸n, trong c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, ®îc hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t

nhÊt lµ viÖc thùc hiÖn chi tr¶ b»ng tiÒn gi÷a c¸c bªn trong nh÷ng quan hÖ kinh

tÕ nhÊt ®Þnh. TiÒn ë ®©y ®îc hiÓu lµ bÊt cø c¸i g× ®îc chÊp nhËn chung trong

viÖc thanh to¸n ®Ó nhËn hµng hãa hoÆc dÞch vô hoÆc trong viÖc tr¶ nî.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ c¸ch thøc thanh to¸n trong ®ã

kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña tiÒn mÆt mµ viÖc thanh to¸n ®îc thùc hiÖn b»ng

c¸ch trÝch chuyÓn trªn c¸c tµi kho¶n cña c¸c chñ thÓ liªn quan ®Õn sè tiÒn ph¶i

thanh to¸n.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn ®îc ®Þnh nghÜa lµ ph¬ng thøc

thanh to¸n kh«ng trùc tiÕp dïng tiÒn mÆt mµ dùa vµo c¸c chøng tõ hîp ph¸p

nh giÊy nhê thu, giÊy ñy nhiÖm chi, sÐc… ®Ó trÝch chuyÓn vèn tiÒn tÖ tõ tµi

kho¶n cña ®în vÞ nµy sang tµi kho¶n cña ®în vÞ kh¸c ë ng©n hµng. Thanh to¸n

kh«ng dïng tiÒn mÆt g¾n víi sù ra ®êi cña ®ång tiÒn ghi sæ.

1.2. §Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.

Sù ra ®êi cña h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt g¾n liÒn víi sù

ra ®êi cña ®ång tiÒn ghi sæ vµ sù ph¸t triÓn cña nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn

cña hÖ thèng ng©n hµng. Sù tån t¹i vµ lín m¹nh cña hÖ thèng nµy ®· t¹o ®iÒu

kiÖn cho c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng vµ

thùc hiÖn viÖc thanh to¸n th«ng qua viÖc chuyÓn kho¶n trong hÖ thèng ng©n

hµng. thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét h×nh thøc vËn ®éng tiÒn tÖ mµ ë

®©y tiÒn võa lµ c«ng cô ®Ó kÕ to¸n, võa lµ c«ng cô ®Ó chuyÓn hãa h×nh thøc gi¸

trÞ cña hµng hãa vµ dÞch vô. Nã cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A

+ Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ ®éc lËp

víi sù vËn ®éng cña hµng hãa c¶ vÒ thêi gian lÉn kh«ng gian vµ thêng kh«ng

cã sù ¨n khíp nhau. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng vµ næi bËt nhÊt cña h×nh thøc

thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.

+ Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, vËt trung gian trao ®æi kh«ng

xuÊt hiÖn nh trong h×nh thøc thanh to¸n dïng tiÒn mÆt theo kiÓu H-T-H mµ chØ

xuÊt hiÖn díi d¹ng tiÒn kÕ to¸n hay tiÒn ghi sæ vµ ®îc ghi chÐp trªn c¸c chøng

tõ sæ s¸ch kÕ to¸n. ®©y lµ ®Æc ®iÓm riªng cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.

+ Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ng©n hµng võa lµ ngêi tæ chøc

võa lµ ngêi thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n. ChØ cã ng©n hµng, ngêi qu¶n lý tµi

kho¶n tiÒn göi cña c¸c kh¸ch hµng míi ®îc quyÒn trÝch chuyÓn nh÷ng tµi

kho¶n nµy theo c¸c nguyªn t¾c chuyªn m«n ®Æc thï nh lµ mét nghiÖp vô riªng

cña m×nh. Víi nghiÖp vô nµy, ng©n hµng trë thµnh trung t©m thanh to¸n ®èi

víi c¸c kh¸ch hµng cña m×nh.

Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nÕu ®îc

tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt sÏ ph¸t huy ®îc t¸c dông tÝch cùc cña nã. Trong t¬ng

lai, theo ®µ ph¸t triÓn cña x· héi vµ theo nhu cÇu cña thÞ trêng, thanh to¸n

kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ gi÷ mét vÞ trÝ cùc kú quan träng trong viÖc lu chuyÓn

tiÒn tÖ vµ trong thanh to¸n gi¸ trÞ cña nÒn kinh tÕ.

1.3. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr￾êng.

Tríc hÕt, sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ díi h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng

tiÒn mÆt ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu chuyÓn hãa gi¸ trÞ cña hµng hãa vµ dÞch vô

so víi díi h×nh thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn kinh tÕ tµi

chÝnh quèc gia.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét h×nh thøc vËn ®éng tiÒn tÖ tiÕt

kiÖm vµ hiÖu qu¶.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn gióp t¨ng cêng sù kiÓm tra lÉn

nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ. Mét trong nh÷ng ph¬ng c¸ch ®Ó

thÈm ®Þnh uy tÝn cña mét c¸ nh©n, mét tæ chøc kinh tÕ lµm ¨n trªn thÞ trêng lµ

viÖc xem xÐt t×nh h×nh thùc hiÖn viÖc thanh to¸n cña hä víi c¸c ®èi t¸c.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gióp cho ng©n hµng gi¶m bít nguy c¬

mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n.

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §inh TuÊn Kiªn - TCDN 42A

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµm t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn

cho nÒn kinh tÕ.

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt an toµn, thuËn lîi, nhanh chãng vµ

chÝnh x¸c.

N©ng cao søc c¹nh tranh cho ng©n hµng qua viÖc n©ng cao chÊt lîng

dÞch vô thanh to¸n cho ng©n hµng.

T¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng Trung ¬ng tÝnh to¸n vµ kiÓm so¸t lîng

tiÒn cung øng cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ.

T¹o nguån thu nhËp cho ng©n hµng th«ng qua viÖc thu phÝ thanh to¸n.

T¹o nguån vèn cho vay ng¾n h¹n.

Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn thÓ hiÖn ë chç nã

kh¾c phôc ®îc c¸c nhîc ®iÓm sau cña thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt:

+ Chi phÝ lín trong viÖc in Ên, vËn chuyÓn, kiÓm ®Õm, b¶o qu¶n vµ

thanh to¸n.

+ Lµm cho mét phÇn vèn cña nÒn kinh tÕ kh«ng vËn ®éng v× c¸c chñ thÓ

thanh to¸n lu«n ph¶i gi÷ tiÒn bªn m×nh.

+Lµm cho Nhµ níc gÆp khã kh¨n trong viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ dÉn ®Õn

c¸c ho¹t ®éng bu«n lËu, röa tiÒn, tham «, tham nhòng khã bÞ kiÓm so¸t tøc lµ

t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kinh tÕ ngÇm.

+ Kh«ng an toµn trong khi vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n.

1.4. Vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

-Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®îc sö dông réng r·i trong mäi tÇng

líp d©n c ë nhiÒu quèc gia lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do tÝnh hiÖu qu¶ vµ thiÕt

thùc cña nã.

- §èi víi kh¸ch hµng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét ph¬ng

thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, an toµn, tiÕt kiÖm, thuËn lîi cho sù trao ®æi. Khi cã

tµi kho¶n giao dÞch ë ng©n hµng, kh¸ch hµng muèn rót tiÒn ra bÊt cø lóc nµo

còng ®îc, chØ cÇn viÕt mét yªu cÇu göi ng©n hµng.

- §èi víi ng©n hµng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét c«ng cô

thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng kh«ng ph¶i dïng ®Õn giÊy b¹c, gióp cho

viÖc thanh to¸n thuËn lîi vµ viÖc lu th«ng tiÒn tÖ ®îc nhanh h¬n ®ång thêi dÔ

kiÓm so¸t. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã vai trß quan träng trong viÖc

huy ®éng tÝch tô c¸c nguån vèn t¹m thêi cha sö dông ®Õn cña kh¸ch hµng vµo